Læknablaðið - 01.09.2018, Blaðsíða 16

396 LÆKNAblaðið 2018/104
oxýtetrasýklín og pólímyxín í tilfelli 1 og levófloxasín í tilfelli 2) og
varð hvorug aftur vör við orm í auganu. Klínískt var talið ljóst að
um lóasýkingu (Loa loa) væri að ræða og fékkst það staðfest í tilfelli
2 með tegundargreiningu á orminum á sýkladeild. Var meðferð
ráðgerð í samræmi við það, en lyfin þurfti að sérpanta erlendis
frá. Í tilfelli 1 var meðhöndlað með albendazóli 200 mg tvisvar á
dag í þrjár vikur og síðan með díetýlkarbamazíni (DEC) í vaxandi
skömmtum, 1-10 mg/kg/dag í þrjár vikur. Í tilfelli 2 var meðhöndl-
að með albendazóli einu sér í sama skammti í þrjár vikur, en það
lyf er einnig virkt gegn Trichinella þráðormi, sem grunur var um að
væri einnig til staðar, samanber sermispróf.
Í tilfelli 1 gerðu einkenni ekki vart við sig eftir að meðferð lauk.
Við eftirlit tveimur vikum eftir upphaf meðferðar sagði konan að
sér hefði sjaldan liðið betur, því að húðútbrot, bólgur og kláði á
útlimum voru horfin.
Í tilfelli 2 hafði konan verið einkennalaus í 7 mánuði eftir
lok meðferðar, þegar hún hafði aftur samband vegna gruns um
lifandi orm undir húð á handlegg. Þá var enn til staðar hækkun
á rauðkyrningum í blóði og fékk konan þá aftur meðferð með
albendazóli 200 mg tvisvar á dag í þrjár vikur. Skömmu síðar flutti
hún af landi brott þar sem hún greindist rúmu ári síðar með sýk-
ingu af völdum þráðormsins Strongyloides stercoralis. Eftir meðferð
með ivermectin gengu einkenni, sem og hækkun á rauðkyrning-
um í blóði og IgE, til baka.
Umræða
Hér er lýst fyrstu tveimur tilfellum af lóasýki, eða afrískum augn-
ormi, sem okkur er kunnugt um á Íslandi. Með vaxandi fjölda inn-
flytjenda og innlendra og erlendra ferðamanna frá fjarlægum slóð-
um er viðbúið að framandi sýkingar taki að reka á fjörur íslenskra
lækna. Lóasníkillinn Loa loa er þráðormur sem berst í menn með
biti dádýraflugu (Chrysops spp., mynd 3) og er landlægur víða í
Vestur- og Mið-Afríku. Talið er að 10 milljónir manna séu sýkt-
ar, en 30 milljónir eru útsettar fyrir sníklinum og vangreining al-
geng.1,2 Á vissum svæðum Afríku er algengi sýkingarinnar meðal
íbúa meira en 40%.2 Ferðamenn geta sýkst, en hættan er fremur
lítil þar sem að sýkingarhættan er tengd því hversu lengi fólk er
útsett.3
L. loa smitast þegar dádýraflugur bíta fólk til blóðs, en við það
berast lirfur þráðorma á þriðja þroskastigi (third stage filarial larvae)
í bitsárið. Þessar lirfur þroskast síðan í fullorðna orma á þremur
mánuðum. Fullvaxta ormar geta valdið sýkingareinkennum; þeir
halda gjarnan til í undirhúð en geta ferðast um allan líkamann, þar
með talið til augna. Eftir 6-12 mánuði taka hinir fullorðnu ormar
að fjölga sér og geta losað mörg þúsund forlirfur (microfilariae) í
blóðrásina og við þessar aðstæður er stundum unnt að greina sýk-
inguna í blóðstroki, sem er mikilvæg greiningaraðferð. Forlirfur
halda mest til í lungum, en fara reglulega út í blóðrásina, mest um
hádegisbil. Því er mikilvægt að blóðtaka fari fram á þeim tíma
ef greina á forlirfur í blóðstroki. Forlirfur eru síðan teknar upp
af flugum er þær bíta sýkta einstaklinga, en þar dveljast forlirfur
í 10-12 daga uns þær mynda þriðja stigs þráðormalirfur; þannig
er hringrás sýkingarinnar viðhaldið. Fullorðnir ormar í mönnum
geta náð 20 ára aldri.4 Algengt er að fullvaxta kvenormur sé 5-7 cm
á lengd og 0,3-0,5 mm á breidd, en karlormar eru að jafnaði helm-
ingi minni. Dæmigerðan fullorðinn orm má sjá á mynd 2. Flestir
hinna sýktu eru einkennalausir, en aðaleinkenni lóasýkingar eru
tvenns konar og voru sjúklingarnir sem hér er lýst með þau bæði,
annars vegar lotubundnar bólgur í undirhúð sem nefnast Calab-
ar-bólgur (nefndar eftir borg í Nígeríu), hins vegar ormar sem
hreyfast eftir yfirborði augans og valda hugarvíli, óþægindum og
bólgusvörun.
Þegar einstaklingar sem ekki hafa áður myndað mótefni smit-
ast á ferðalagi um svæði þar sem sýkingin er landlæg, geta þeir
fengið ofnæmiseinkenni, svo sem ofsakláða (urticaria), Calab-
ar-bólgur og jafnvel astma.5,6 Þessi einkenni geta varað árum
saman eftir að svæðið hefur verið yfirgefið, enda geta fullorðnir
ormar verið langlífir eins og áður er getið. Calabar-bólgur stafa
af ofsabjúg (angioedema) sem talinn er stafa af ofnæmisviðbrögð-
um sem ormurinn kallar fram á ferðalagi sínu um líkamann. Þær
geta komið fram hvar sem er, en algengast er að þær komi fram
á útlimum eða andliti, oft í kjölfar fyrirboða sem er ýmist kláði
eða verkur á svæðinu. Bólgurnar eru oftast roðalausar, þær geta
þrýst á nálægar taugar og liði og standa gjarnan yfir í tvo til fjóra
daga, stundum lengur. Ormarnir eru stundum kyrrir um hríð, en
geta síðan hreyfst allhratt, meira en 1 cm á mínútu, eins og sjá
má í myndbandi 1. Augneinkenni ganga til baka án fylgikvilla í
Mynd 2. Loa loa ormur sem fjarlægður var úr auga 31 árs konu.
S J Ú K R A T I L F E L L I
Mynd 1. Loa loa ormur undir slímhúð auga 35 ára konu. Mynd skerpt. Lengd orms um
3 cm.