Læknablaðið - 01.04.2018, Blaðsíða 14

en þeir eldri og var sú fylgni ekki drifin áfram af yngri einstak-
lingum með sykursýki 1. Þetta er erfitt að skýra en vert er að skoða
sálfélagslega þætti, en þeir eru: félagslegir, hegðunarlegir, tilfinn-
ingalegir og flóknir umhverfisþættir. Þessir þættir hafa allir áhrif
á einstakling með sykursýki og skipta máli í því að ná viðunandi
tökum á sjúkdómnum og sálfélagslegri líðan.19 Sjálfsumönnun
einstaklinga með sykursýki getur verið flókin og tímafrek á hverj-
um degi, hún hefur áhrif á einstaklinginn og fjölskyldu hans,
og því er nauðsynlegt að meðferðin sé einstaklingsmiðuð og að
einstaklingurinn sjálfur sé með í ráðum.8
Í rannsókninni náðu 37-44,2% alþjóðaviðmiðum um líkams-
þyngdarstuðul en hann er hár öll árin, eða í kringum 32 kg/m².
Hár líkamsþyngdarstuðull hér kemur fram öll árin þrátt fyrir að
13 einstaklingar með sykursýki 1 séu með í rannsóknarhópi og
hafi marktækt lægri líkamsþyngdarstuðul en þeir sem eru með
sykursýki 2. Stuðull upp á 32 kg/m² er hærra en í öðrum rann-
sóknum.20 Í rannsókn Birkeland og félaga17 var meðalgildi líkams-
þyngdarstuðuls um 30 kg/km2 og í Landspítala-rannsókninni18 var
hann undir 30 kg/m². Hár stuðull hefur tengsl við aukna áhættu
á fylgikvillum.20 Hinn hái líkamsþyngdarstuðull getur skýrt að
hluta hærra HbA1c-gildi hér, en insúlínviðnám eykst með líkams-
þyngd, sérstaklega auknu mittismáli.21 Hlébilsþrýstingur lækkaði
á þessum 10 árum og almennt voru líkamleg gildi í þessari rann-
sókn í samræmi við áðurnefnda rannsókn.17
Hér var hlutfall þeirra sem náðu alþjóðaviðmiðum í blóð-
þrýstingi frá 59,2-74,2% og í blóðfitu frá 32,6% til 78,4%. Í Landspít-
ala-rannsókninni náðu 55-61% aðþjóðamarkmiðum í blóðþrýstingi
og á bilinu 37-45% fyrir HDL og LDL18 sem er heldur lægra hlut-
fall en í okkar rannsókn og gefur vísbendingar um að nú sé meiri
áhersla lögð á meðhöndlun þessara þátta samkvæmt alþjóðleg-
um leiðbeiningum.10,15 Í afturskyggnri rannsókn sem gerð var á
Heilbrigðisstofnun Suðurlands (HSU) á árunum 1999-2003 (N=60),
náðu 30% að uppfylla gildi alþjóðastaðla í HDL, LDL og HbA1c.22
En alþjóðaviðmið um blóðfitur hafa breyst og gera nú ráð fyrir
betri árangri en þegar rannsóknirnar á HSU22 og Landspítala18
voru gerðar. Okkar rannsókn staðfestir að það er áskorun að ná
meðferðarmarkmiðum þó svo að í klínísku starfi séu klínískar
leiðbeiningar10-15 hafðar sem viðmið. Aðrar rannsóknir staðfesta
bilið sem er á milli leiðbeinandi markmiða og fjölda sjúklinga sem
ná ákjósanlegum gildum í HbA1c og áhættuþáttum hjarta- og
æðasjúkdóma.23-24
Rannsóknin sýndi aukningu á fylgikvillum í nýrum með ár-
unum. En til að meta fylgikvilla í nýrum skiluðu þátttakendur
inn þvagprufu öll rannsóknarárin. Rannsóknir sýna að allt að
7% einstaklinga með sykursýki 2 eru með microalbuminureu við
greiningu og 25% hafa fylgikvilla í nýrum 10 árum eftir grein-
ingu.25-26 Rannsóknir staðfesta að tengsl eru á milli fjölda ára með
sykursýki og sjúkdóma í nýrum og tengslin verða sterkari þegar
sjúkdómslengdin er ≥10 ár, hár blóðþrýstingur hefur einnig áhrif
á þetta ferli.27 Hér voru merki um einkenni frá taugakerfi staðfest
hjá 50 einstaklingum, eða 44,2% árið 2015, sem er hærra hlutfall
en hjá Khedr og félögum (N=9303). Þeir skoðuðu hóp einstaklinga
bæði með sykursýki 1 og sykursýki 2, þar var algengi fylgikvilla
í taugakerfi hjá þeim sem voru með sykursýki 2 17,9% en 38,5%
meðal þeirra sem höfðu sykursýki 1.28 Khedr og félagar28 mátu
tíðni einkenna frá taugakerfi miðað við aldur en ekki tímalengd
með sjúkdómi. Evrópskar rannsóknir hafa sýnt 18-35% algengi
fylgikvilla í taugakerfi úr sjúkraskrám heilsugæslustöðva, en
hlutfallið hækkar ef skoðaðar eru sjúkraskrár sjúkrahúsa.29 Fylgni
HbA1c-gildis við fylgikvilla er þekkt6-7 og hér eru marktæk tengsl
milli hærra HbA1c-gildis og merkja um fylgikvilla í taugakerfi
árið 2015. Þegar skoðuð eru tengsl HbA1c og lyfjanotkunar kemur
í ljós að ákveðin þróun hefur orðið í lyfjameðferð sem endurspegl-
ar alþjóðaráðleggingar.8,9
Almennt var góð mæting í sykursýkismóttökuna og blóð- og
þvagrannsóknir (71-80%) en langt verkfall heilbrigðisstarfsmanna
árið 2015 setti töluvert strik í komur. Í heild var þjónustan í sam-
ræmi við alþjóðaviðmið en í alþjóðaleiðbeiningum er áhersla lögð
á fræðslu, skipulagt, reglulegt eftirlit og næringarráðgjöf.10,15 Þó
svo að blóðsykurstjórnun sé aðaláhersluþáttur í meðferð sykur-
sýki er nú lögð áhersla á að einstaklingsmiða meðferðina, hafa
einstaklinginn með í ráðum og taka tillit til annarra þátta eins og
hættu á hjarta- og æðasjúkdómum, reykinga og lífsstíls.8,10,15
Skráning var léleg á ýmsum mikilvægum þáttum eins og lífs-
stílsþáttum, tilkomu fylgikvilla, ástandi fóta og lyfjanotkunar.
Árin 2005 og 2010 var nær eingöngu hægt að fá slíkar upplýsingar
í texta lækna, hjúkrunarfræðinga og næringarfræðings og var
mjög handahófskennt hversu miklar upplýsingar voru til. Þetta
breyttist eftir að sykursýkiseyðublaðið í Sögukerfinu var tekið í
notkun. Æskilegt er að sykursýkiseyðublaðið í Sögukerfinu verði
notað við skráningu meðferðar hjá fólki með sykursýki sem víðast
til að auka samhæfingu í meðferð. En brýnt er að vanda skráningu
og um leið að finna leiðir til að gera skráningu auðveldari fyrir
heilbrigðisstarfsfólk. Samkvæmt Tamayo og félögum29 er skrán-
ingu víða ábótavant í Evrópu milli meðferðarstiga og landa. Þegar
skoðaður var nánar hópurinn sem greindur er með sykursýki 2
og notar eingöngu insúlín má sjá að búið er að breyta greiningu
fjögurra í Latent autoimmune diabetes of adults (LADA) árið 2016
(ári eftir að þessari rannsókn lauk) og leiða má líkur að því að
þrír til viðbótar falli undir þá greiningu. Bent hefur verið á að
skilgreining milli tegundar sykursýki 1 eða 2 sé oft óljós og þá
sérstaklega hjá eldri einstaklingum.30 Skoða þarf skráningu einnig
með tilliti til þessa.
Breyting var gerð á verklagi í sykursýkismóttöku HSS eftir
rannsóknina þar sem skerpt var á verkferlum, skráning efld og
boðið uppá námskeið. Annar hjúkrunarfræðinga móttökunnar
hefur lokið tveggja ára meistaranámi með áherslu á sykursýki og
diplómanámi í sykursýki þar sem meðal námsefnis voru alþjóða-
viðmið IDF, NICE og SIGN.
Styrkleikar og veikleikar rannsóknarinnar
Styrkleiki rannsóknarinnar er sá að hún fylgdi eftir hópi einstak-
linga með sykursýki í 10 ár. Rannsóknin náði yfir 113 einstaklinga
sem samanburðarhæf gögn voru til um yfir öll árin og því hægt að
skoða þróun líkamlegra mæligilda þeirra yfir tímabilið. Af þeim
sem ekki var hægt að fylgja eftir í 10 ár voru 66 látnir, 5 höfðu
flutt og upplýsingar vantaði um 49. Hópurinn sem hefur gögn
yfir öll árin er samanburðarhæfur og veitir áhugaverðar upplýs-
ingar. Hundrað og þrettán einstaklingar eru nægilega stór hópur
til að draga marktækar ályktanir en ef stærri hópur væri til staðar
174 LÆKNAblaðið 2018/104
R A N N S Ó K N