Læknablaðið - 01.04.2018, Blaðsíða 13

LÆKNAblaðið 2018/104 173
var notuð til að prófa leitni milli ára fyrir helstu breytur. Þegar
prófuð voru tengsl milli HbA1c-gildis og annarra þátta var einnig
gerð línuleg aðhvarfsgreining þar sem leiðrétt var fyrir aldri og
kyni. Miðað var við marktektarmörk með P-gildi ≤0,05. Rann-
sóknin fékk leyfi vísindasiðanefndar (VSNb2015110033/03.01) og
Persónuverndar (15-107).
Niðurstöður
Í rannsókninni voru 113 manns sem samanburðarhæf gögn voru
til um öll árin. Einungis 13 af 113 voru með sykursýki 1. Þeir sem
voru með sykursýki 2 höfðu marktækt hærri LÞS (P=0,026) og voru
að meðaltali 10 árum eldri (P=0,022) en þeir sem voru með sykur-
sýki 1. Ekki var marktækur munur á HbA1c-gildi, blóðþrýstingi
og blóðfitum einstaklinga í rannsókninni eftir tegund sykursýki.
Látnir á tímabilinu voru 66, eða 55% af brotthvarfi úr rannsókn-
inni. Fimm fluttu í burtu og einhvern hluta upplýsinga vantaði
um 49 manns. Af þeim 113 sem fylgt var eftir til ársins 2015 var
meðalaldur 67 ár og 54% voru karlmenn.
Yfir rannsóknartímabilið lækkaði hlébilsþrýstingur marktækt
og HbA1c-gildið hækkaði marktækt en aðrar breytur sýndu ekki
mun (tafla I). HbA1c-gildið var 7,22% (sf 1,20) árið 2005, hækkaði
í 7,43% (sf 1,22) til 2010 og var 7,56% (sf 1,12) árið 2015. Hlutfall
einstaklinga með sykursýki sem náði alþjóðastöðlum varðandi
HbA1c var 51,3% árið 2005 en var 34,6% árið 2015. Flestir mættu
alþjóðastöðlum á þríglýseríði árið 2015, eða 78,4%, en 44,2% voru
með LÞS <30 kg/m2 árið 2015 (tafla II).
Árið 2015 voru flestir eingöngu á töflum til að lækka blóðsyk-
urinn, eða 29,2%. Þátttakendur sem eingöngu notuðu insúlín voru
20,3%, 15% á töflum og insúlíni, 7,1% á töflum og Glucagon-like
peptide-1 agonista (GLP-1), 8% á töflum, insúlíni og GLP-1 og 5,3%
á insúlíni og GLP-1 en 8% eingöngu á lífsstílsmeðferð. Mynd 1 sýn-
ir tengsl tegundar blóðsykurslækkandi lyfjameðferðar og HbA1c-
gildis.
Tafla III sýnir tengsl HbA1c-gildis og annarra þátta árið 2015.
Neikvæð fylgni er á milli HbA1c og aldurs (P=0,005, áhrif=-0,02),
þeir yngri hafa hærra HbA1c-gildi. Karlar hafa hærri HbA1c-gildi
en konur (P=0,037, áhrif=0,44) auk þess sem þeir með merki um
fylgikvilla í taugakerfi höfðu hærra HbA1c-gildi en þeir án fylgi-
kvilla (P=0,013, áhrif=0,56).
Skráning á fylgikvillum var ófullnægjandi árin 2005 og 2010, í
87-95% tilfella vantaði skráningu. Breyting varð á skráningu árið
2015 þar sem hlutfall engra upplýsinga um merki um fylgikvilla í
taugakerfi fór úr 90,6% 2005 niður í 35,4% 2015. Árið 2015 voru stað-
fest einkenni um fylgikvilla í taugakerfi hjá 51 einstaklingi (44,2%)
og staðfest engin einkenni hjá 23 (20,4%). Árið 2015 var hlutfall
engra upplýsinga um fylgikvilla í nýrum 21,2%, staðfest einkenni
voru hjá 39 einstaklingum (34,5%) og staðfest engin einkenni hjá
51 einstaklingi (45,1%). Mæting í árlegt eftirlit, bæði í móttöku og í
árlega blóðprufu var 71-80% öll árin.
Umræður
Rannsóknin sýndi að almennt urðu ekki miklar breytingar á lík-
amlegum mæligildum þátttakenda þau 10 ár sem rannsóknin
spannar. En þó varð marktæk hækkun á HbA1c um 0,34% frá 2005
til 2015 og hlutfall þeirra sem náðu að uppfylla alþjóðastaðla varð-
andi HbAc-gildið fór úr 51,3% árið 2005 niður í 34,6% árið 2015.
Við upphaf lyfjameðferðar lækkaði blóðsykurinn en blóðsykurs-
lækkunin hélst ekki til lengri tíma, sem er staðfest í öðrum rann-
sóknum.4-6 Meðal HbA1c-gildi upp á 7,56% árið 2015 sýnir að brýnt
er að ná betri stjórn á blóðsykurslækkun vegna aukinnar hættu
á fylgikvillum hjá einstaklingum með sykursýki 26,16 og sykursýki
1.4,5 Rannsókn meðal fólks með sykursýki 2 í heilsugæslu í Nor-
egi (N=6818), Svíþjóð (N=28,657) og Danmörku (N=6443) sýndi
að HbA1c-gildið lækkaði verulega í löndunum frá 1995-2005. En
frá 2005-2015 varð lítil breyting í Noregi (7,2%) og Svíþjóð (7,3%)
en lækkunin hélt áfram í Danmörku þar sem HbA1c-gildið var
6,8% árið 2015.17 Rannsókn á göngudeild innkirtla og sykursýki á
Landspítala (N=308/1407) árin 2001-2002 sýndi HbA1c-gildi 7,02%
og 6,94% fyrir hvort ár og hlutfall þeirra sem náðu alþjóðavið-
miðunum 57% (2001) og 41,7% (2002).18 Rannsóknin á Landspítala18
var þversniðskönnun sem getur skýrt að hluta lægra blóðsykurs-
gildi en hér. Vitað er að meðhöndlun sykursýki, og þá sérstaklega
sykursýki 2, verður flóknari eftir því sem tíminn líður, insúlín-
framleiðsla minnkar og insúlínviðnám eykst.6,8 Hér voru þeir
yngri, og þá sérstaklega yngri karlmenn, með hærra HbA1c-gildi
R A N N S Ó K N
Tafla II. Hlutfall einstaklinga (n=113) sem uppfylla alþjóðastaðla fyrir HbA1c,
HDL, LDL, þríglýseríð, LÞS (líkamsþyngdarstuðul), slagbils- og hlébilsþrýsting
árin 2005, 2010 og 2015.
2005 2010 2015
HbA1c <7 51,30 43,00 34,60
HDL >1,3 41,50 43,80 32,60
LDL <2 34,50 25,60 41,90
Þríglýseríð <2,2 75,50 79,80 78,40
LÞS <30 43,50 37,00 44,20
Slagbilsþrýstingur<140 59,20 63,40 61,90
Hlébilsþrýstingur <80 59,20 60,40 74,20
Tafla III. Tengsl langtímablóðsykurs (n=113) við fylgikvilla, reykingar, hreyfingu,
kyn, aldur, mætingu í móttöku og til næringarfræðings árið 2015.
Breyta Fjöldi Áhrif (öryggisbil) P-gildi
Fylgikvilli í taugakerfi 51 0,56 (0,12;0,50) 0,0125*
Fylgikvilli í nýrum 39 0,04 (-0,42;0,60) 0,86
Fylgikvilli í augum 9 0,29 (-0,48;1,06) 0,46
Fylgikvilli í hjarta 19 0,21 (-0,38;0,79) 0,48
Fylgikvilli í heila 5 0,078 (-0,96;1,11) 0,88
Fylgikvilli í útæðum 12 0,60 (-0,094;1,29) 0,089
Reykir 10 -0,44 (-1,18;0,30) 0,24
Hreyfir sig 41 -0,096 (-0,54;0,35) 0,67
Karlar 62 0,44 (0,027;0,87) 0,037*
Mæting í móttöku - 0,19 (-0,066;0,45) 0,14
Mæting til næringafræðings - 0,27 (-0,48;1,01) 0,47
Aldur - -0,02 (-0,040;-0,0073) 0,005*
*Marktækni miðuð við p≤0,05, línuleg aðhvarfsgreining, leiðrétt fyrir aldri og kyni