Læknablaðið - 01.04.2018, Blaðsíða 20

180 LÆKNAblaðið 2018/104
Hnútana má oftast finna yfir MTP 1, hásin, peroneal sin, eyrna-
boga (helix), olnbogahálabelg eða á fingurgómum.27
ÁHÆTTUÞÆTTIR
Almennir áhættuþættir:
Áður hefur verið fjallað um erfðabreytileika sem auka líkur á þvag-
sýrugigt hjá þeim einstaklingum sem þá bera. Hækkun þvagsýru
í blóði er stærsti þekkti áhættuþáttur í myndun þvagsýrugigt-
ar en flestir þekktir áhættuþættir fyrir þvagsýrugigt eru einnig
áhættuþættir fyrir hækkun á þvagsýru í blóði.17 Aukinn aldur,
karlkyn, ofþyngd og kynþáttur (afrísk-karabískur uppruni, Suð-
ur-Kyrrahafs eyjaskeggjar) eru mikilvægir áhættuþættir í mynd-
un þvagsýrugigtar.4,28 Talið er að áhrif estrógens, prógesteróns og
minna insúlínónæmis fyrir tíðahvörf hjá konum séu verndandi
fyrir myndun sjúkdómsins en eftir tíðahvörf eykst þvagsýrugildi
í blóði kvenna og hætta eykst á þvagsýrugigt.27
Aðrir sjúkdómar:
Margar rannsóknir hafa sýnt fram á tengsl hækkunar á þvagsýru
í blóði og þvagsýrugigtar við insúlínónæmi og efnaskiptavillu en
meinmyndun þessara tengsla og klárt orsakasamband er óþekkt.29
Háþrýstingur er sjálfstæður áhættuþáttur fyrir þvagsýrugigt.
Kæfisvefn er talinn áhættuþáttur fyrir þvagsýrugigt vegna súr-
efnisskorts sem ýtir undir frumuniðurbrot sem veldur hækkun
á púrínum og þar með þvagsýru.3 Slitgigt er einnig talin áhættu-
þáttur fyrir þvagsýrugigt en talið er að MSÚ-kristallar setjist
frekar að í skemmdu liðbrjóski en heilbrigðu. Slitgigtin leggst oft
á MTP-1 liðinn og er það talin ein ástæða þess að þvagsýrugigt
leggst oft á þann lið auk þess sem liðurinn er jaðarliður og hita-
stig þar lægra en nær miðju líkamans og hann er útsettari fyrir
hnjaski.3,30
Aukið frumuniðurbrot, eins og í psoriasis með miklar skellur,
við skurðaðgerðir eða krabbameinslyfjagjöf, hækkar þvagsýru.
Við æxlislýsuheilkenni (tumor lysis syndrome) ætti að gefa þvag-
sýrulækkandi forvörn.31
Mataræði:
Áfengi hefur löngum verið þekktur áhættuþáttur í myndun þvag-
sýrugigtar. Niðurbrotsefni etanóls keppa við þvagsýru í útskiln-
aði gegnum URAT1 / OAT4 flutningspróteinin í nýrum og etanól
hefur einnig áhrif gegnum aukið niðurbrot ATP í AMP sem nýtist
til myndunar þvagsýru í líkamanum. Tegund áfengisins skiptir
máli þar sem bjór og sterk vín valda hækkun á þvagsýru og auka
hættu á þvagsýrugigt en léttvín virðast ekki hafa sömu áhrif.
Hærri skammtar áfengis fela í sér aukna hættu á endurteknum
liðbólgum vegna þvagsýrugigtar stuttu eftir neyslu.5,32
Undanfarið hafa komið fram sterk tengsl milli neyslu sykraðra
drykkja og ávaxtasafa og hækkunar á þvagsýru í blóði og hættu
á myndun þvagsýrugigtar. Sömu rannsóknir sýndu ekki fram á
tengsl milli sykurlausra gosdrykkja með sætuefnum og þvagsýru-
gigtar. Frúktósi veldur svipuðum áhrifum og etanól til hækkun-
ar á þvagsýru gegnum aukið niðurbrot ATP. Þá eykst einnig ný-
myndun púrína, en aðrar tegundir kolvetna virðast ekki hafa þessi
áhrif. Frúktósinn gæti þá einnig haft áhrif til hækkunar þvagsýru
með auknu insúlínónæmi og hækkuðu insúlíni í blóði. Þvagsýru-
styrkur í blóði hækkar nokkrum mínútum eftir að frúktósi hefur
verið innbyrtur.33
Rautt kjöt (svína-, nauta- og lambakjöt), fiskur, skelfiskur og
margar aðrar sjávarafurðir eru púrínrík fæða sem hafa sterk tengsl
við hækkun þvagsýru og þvagsýrugigt. Hins vegar eru ekki afger-
andi tengsl milli inntöku á púrínríku grænmeti og þvagsýrugigt-
ar. Því er ekki talin ástæða til að minnka neyslu á grænmeti.34,35
Lyf:
Notkun þvagræsilyfja á borð við þíasíð hefur lengi verið þekkt-
ur áhættuþáttur fyrir þvagsýrugigt, en hafa verður í huga að
sjúkdómarnir sem þessi lyf eru gjarnan notuð við (svo sem há-
þrýstingur og hjartasjúkdómar) hafa einnig tengsl við hækkaða
þvagsýru í blóði og þvagsýrugigt, sem flækir myndina.17,32 Tafla II
sýnir önnur lyf sem auka hættu á þvagsýrugigt.
FYLGISJÚKDÓMAR
Fylgisjúkdómar hækkaðrar þvagsýru í blóði og þvagsýrugigtar
eru algengir. Bandarísk rannsókn á landsvísu frá 2007-2008 sýndi
að 74% sjúklinga með þvagsýrugigt höfðu háþrýsting, 71% voru
með langvinnan nýrnasjúkdóm af stigi ≥2, 53% glímdu við offitu,
26% höfðu sykursýki, 24% höfðu nýrnasteina, 14% höfðu fengið
brátt hjartadrep og 11% þjáðust af hjartabilun. Nýgengi þessara
fylgikvilla var 2-3 sinnum hærra en hjá sjúklingum sem ekki
höfðu þvagsýrugigt. Fylgikvillarnir voru 3-33 sinnum algengari
hjá sjúklingum með hækkaða þvagsýru í blóði án þvagsýrugigt-
ar en hjá sjúklingum sem voru með lægsta blóðgildi þvagsýru
Tafla II. Áhættuþættir þvagsýrugigtar.
Erfðir Annað
Karlkyn Aukinn aldur
Uppruni Tíðahvörf
Gen og stökkbreytingar Langvinnir nýrnasjúkdómar
Lyf Ofþyngd, offita, þyngdaraukning
Þvagræsilyf Háþrýstingur
Ciclosporin Háar blóðfitur
Tacrolimus Hjartabilun
ACE-hemlar Kæfisvefn
ARB (nema lósartan) Vanvirkur skjaldkirtill
Beta-hemlar Blóðleysi
(Pyrazinamide) Sigðkornablóðleysi
Ritonavir Psoriasis
Mataræði Illkynja blóðsjúkdómar
Rautt kjöt Blýeitrun
Sjávarafurðir
Bjór
Sterkt áfengi
Sykraðir drykkir
Y F I R L I T