Læknablaðið - 01.07.2018, Blaðsíða 20

344 LÆKNAblaðið 2018/104
R A N N S Ó K N
Flokkur I – meðfæddur galli
Umtalsverð og marktæk fækkun varð á dauðsföllum vegna með-
fæddra galla (mynd 4). Augljós skýring er bætt fósturgreining á
tímabilinu, og í kjölfarið meðgöngurof, ef gallinn var talinn ólíf-
vænlegur. Á árunum 1984-1986 var 18-20 vikna ómskoðun orðin
almenn hér á landi. Ómskoðun er nú viðurkennd sem árangursrík
aðferð til að meta meðgöngulengd og fylgjustaðsetningu og greina
fleirbura og fósturgalla.11 Við meðgöngurof er verið að afstýra
fæðingu barns sem hefði líklega dáið á meðgöngu eða skömmu
eftir fæðinguna eða búið við mikla fötlun. Fósturgreining getur
einnig gagnast okkur á annan hátt. Betri meðferð vegna með-
fæddra galla hefur vissulega haft áhrif til lækkunar burðarmáls-
dauða þar sem nú er hægt að gera við ýmsa galla sem áður drógu
Tafla II. Burðarmálsdauði 1988-2017. Fjöldi barna á hverja 1000 fædda sem
dóu burðarmálsdauða á hverju ári 1988-2017.
Ár Burðarmálsdauði
(miðað við 22+0 vikur)
Burðarmálsdauði
(miðað við 28+0 vikur)
1988 - 7,2
1989 - 3,3
1990 - 5,8
1991 - 4,4
1992 - 6,7
1993 - 3,9
1994 6,5 4,7
1995 8,4 7,0
1996 9,2 7,6
1997 7,2 5,3
1998 5,7 4,5
1999 7,3 6,1
2000 6,7 5,3
2001 5,6 4,9
2002 4,4 3,2
2003 3,6 1,0
2004 5,9 4,5
2005 6,3 3,0
2006 4,7 4,1
2007 5,0 2,6
2008 5,0 3,7
2009 5,0 3,0
2010 4,5 2,8
2011 2,0 1,3
2012 2,9 2,6
2013 3,0 1,6
2014 3,2 4,3
2015 3,1 3,6
2016 2,5 2,7
2017 3,4 3,9
börn til dauða, til dæmis þindarhaulsslit (congenital diaphragmatic
hernia, CDH) og ýmsa hjartagalla. Í þeim tilfellum er mikilvægt að
réttur viðbúnaður sé til staðar við fæðingu barns þar sem fyrsta
meðferð eftir fæðingu getur skipt sköpum fyrir barnið og því get-
ur greining fósturgalla fyrir fæðingu aukið lífslíkur barnsins.11,12
Flokkar II, III og V – fæðing andvana barns
Marktæk fækkun varð í flokki andvana fæddra vaxtarskertra ein-
bura (flokki II, mynd 5). Þegar NBPDC-flokkunarkerfið var sett
fram voru ákveðnir flokkar skilgreindir sem flokkar dauðsfalla
sem hugsanlega væri hægt að afstýra. Flokkur andvana fæddra,
vaxtarskerta einbura er einn þeirra en hinir eru flokkar VI og VIII
(dauðsfall í fæðingu eftir ≥28+0 vikna meðgöngu og dauðsfall ný-
bura (28+0 til 33+0 vikna meðganga) með Apgar-stig ≥ 7 eftir 5
mínútur).3 Þessi fækkun getur meðal annars bent til að árvekni
hafi aukist í mæðravernd en þannig ætti að vera hægt að greina
vaxtarskerðingu fósturs, auka eftirlit og ljúka meðgöngu fyrr ef
merki er um alvarlega fylgjuþurrð og þannig mögulega afstýra
andvana fæðingu.
Stór hluti burðarmálsdauðsfalla fellur undir flokk andvana
fæddra einbura sem ekki eru vaxtarskertir (flokk III). Ekki varð
marktæk fækkun í þeim flokki (mynd 6) enda er erfitt að greina
og sjá þau dauðsföll fyrir þar sem fátt eða ekkert gefur til kynna
að ekki sé allt með felldu hjá fóstri eða í fylgju. Einnig er vert að
benda á að hluti dauðsfalla andvana fæddra barna sem ekki eru
vaxtarskert er líklega til kominn sem afleiðing einhvers konar
slyss, til dæmis tilfallandi klemmu á naflastreng og því ekki auð-
velt að sjá fyrir.3
Marktæk fækkun varð einnig í flokki andvana fæddra fjölbura
(flokki V) en þar skiptir eftirlit á meðgöngu miklu máli en kon-
ur sem ganga með fjölbura eru oft í áhættumæðravernd þar sem
grannt er fylgst með þeim.
Flokkar VI og XI – dauðsföll í eða eftir fæðingu vegna fósturköfnunar
Ekki varð marktæk breyting á fjölda dauðsfalla í fæðingu (flokki
VI) enda mjög fá tilfelli í þeim flokki allt tímabilið. Hins vegar
varð marktæk fækkun í flokki nýbura sem fæddir voru eftir ≥34+0
vikna meðgöngu og með Apgar ≤6 eftir 5 mínútur (flokki XI). Þess-
ir tveir flokkar telja börn sem dóu í eða eftir fæðingu, líklega vegna
súrefnisþurrðar.3 Þessi dauðsföll voru fátíð á rannsóknartímanum
en þau endurspegla gæði eftirlits í fæðingu og fæðingarhjálpar.
Í þeim löndum þar sem eftirliti í fæðingu og fæðingarhjálp er
ábótavant eru dauðsföll sem þessi algengari.13 Fyrir 1970, eða áður
en keisaraskurðir urðu almennir hér á landi, var súrefnisskortur
aðalorsök burðarmálsdauða.14,15 Síðan hefur tíðni keisaraskurða
þrefaldast.6 Ástæður aukins fjölda þeirra eru ýmsar en aðgerðin
er oftast framkvæmd með það í huga að minnka hættu á fylgi-
kvillum hjá barni, vegna meðgöngusjúkdóma eða vegna gruns
um fósturstreitu fyrir eða í fæðingu. Því mætti halda að aukin
tíðni keisaraskurða skilaði sér í lækkun burðarmálsdauða. Íslensk
rannsókn, sem gerð var í þeim tilgangi að meta hugsanleg tengsl
keisaraskurða við burðarmálsdauða hjá einburum sem vógu ≥2500
g við fæðingu á árunum 1982-2003, sýndi hins vegar ekki fram á