Læknablaðið - 01.07.2018, Blaðsíða 31

LÆKNAblaðið 2018/104 355
Ú R P E N N A S T J Ó R N A R M A N N A L Í
Í pistlunum Úr penna
stjórnarmanna LÍ birta þeir sínar
eigin skoðanir en ekki félagsins.
Reynir Arngrímsson
formaður
Magdalena Ásgeirsdóttir
ritari
Björ n Gunnarsson
gjaldkeri
Guðrún Ása Björnsdóttir
Hjalti Már Þórisson
Jóhanna Ósk Jensdóttir
María Soffía Gottfreðsdóttir
Ólafur Ó. Guðmundsson
Stjórn
Læknafélags
Íslands
Ólafur Ó.
Guðmundsson
geðlæknir
Olafur.Gudmundsson@decode.is
Nýleg rannsókn sem birt var í Lancet vitnar um
traustar grunnstoðir íslensks heilbrigðiskerfis.
Ísland var í efsta sæti á stöðluðum aðgengis- og
gæðakvarða heilbrigðisþjónustu (Healthcare Access
and Quality (HAQ) Index) en rannsóknin var fjár-
mögnuð af Bill & Melinda Gates Foundation.1 Í
næstu sætum komu Noregur og Holland. Finnland
var í 6. sæti, Svíþjóð í því 8. og Danmörk var í 17.
sæti af 195 löndum og landssvæðum sem metin
voru. Þetta sýnir að Íslendingar hafa getað treyst því
að geta gengið að góðu aðgengi og þekkingu lækna
og annars heilbrigðisstarfsfólks. En verður íslenskt
heilbrigðiskerfi áfram í stakk búið til að spila um
efsta sætið?
Þrátt fyrir tíma góðæris í efnahag landsins vitna
daglegar fréttir um uppnám grunnstoða heilbrigð-
iskerfisins. Óvissa um sérfræðilæknisþjónustuna,
lokun sjúkradeilda, hjúkrunarfræðinga vantar og
ljósmæður hverfa frá störfum. Heilbrigðisráðherra
og hennar fólk virðist ekki átta sig á að heilbrigð-
iskerfið er byggt upp fyrir sjúklinga og þjónustan
grundvallast á þeim mannauði sem innan þess
starfar.
Ein af þessum grunnstoðum er sérfræðilæknis-
þjónustan. Jafnt aðgengi allra landsmanna að þeirri
þjónustu hefur verið tryggt með rammasamningi
lækna við Sjúkratryggingar Íslands. Þetta fyrir-
komulag má rekja allt aftur til ársins 1909 þegar
sjúkrasamlag Oddfellowreglunnar óskaði eftir því
að læknar í Reykjavík mynduðu með sér félag til að
sinna sjúklingum í sjúkrasamlagi sem reglan stofn-
aði.
Rammasamningur SÍ og sjálfstætt starfandi
lækna er um margt ákaflega hagstæður. Á samn-
ingnum starfa um 350 læknar og sinna þeir árlega
um 500.000 komum á stofum að meðtöldum aðgerð-
um, speglunum og lífeðlisfræðilegum rannsóknum
(án myndgreiningar og rannsóknarstofa). Til saman-
burðar eru komur í heilsugæslu um 250.000 á ári og
á göngudeild Landspítala litlu færri.
Sátt hefur ríkt í þjóðfélaginu um þetta fyrir-
komulag, enda hefur ekki verið sýnt fram á hvernig
verði hægt að veita þessa þjónustu á hagkvæmari
og aðgengilegri hátt en nú er. Í skoðanakönnun á
viðhorfi landsmanna til reksturs og fjármögnunar
heilbrigðisþjónustu árið 2015 kom fram að flestir,
eða 49,5%, töldu að læknastofur og sú þjónusta sem
þar er veitt ætti að vera rekin jafnt af læknunum
sjálfum og hinu opinbera og rúmlega 10% til viðbót-
ar töldu að hún ætti fyrst og fremst að vera rekin af
einkaaðilum. Minnihluti svarenda, sem voru 1600 á
aldrinum 18-75 ára, töldu að fela ætti hinu opinbera
alfarið rekstur slíkrar þjónustu, eða 39,9%.2 Kostnað-
ur vegna þessarar þjónustu er um 6% af heildarút-
gjöldum ríkisins til heilbrigðismála. Meðalkostnaður
við hverja komu er um 11.000 krónur að aðgerðum
meðtöldum. Vart verður séð að aðrir aðilar innan
kerfisins geti veitt þjónustuna á betra verði eða af
meiri gæðum. Opinbera kerfið nær ekki að anna
þeim verkefnum sem því er falið. Sveigjanleiki þess
er ekki sambærilegur og bæði vantar húsnæði og
starfsfólk ef bæta ætti við þeim umfangsmiklu verk-
efnum sem nú eru leyst af hendi á læknastofum.
Það er því illskiljanlegt að stjórnvöld skuli grípa
til aðgerða sem miða að því að loka þessu kerfi og
um leið skerða nauðsynlega nýliðun lækna.
Það er vond stjórnsýsla að grípa fyrst til þess að
loka á það sem vel gengur án þess að leggja tillögur
fram um hvað má lagfæra og gera betur. Það er held-
ur ekki líklegt að slíkar lausnir finnist án náins sam-
ráðs við þá sem best þekkja, lækna og samtök þeirra.
Afleiðing pólitísks ásetnings ráðuneytisins getur
orðið sú að læknisþjónusta verði annars vegar ríkis-
rekin með óhjákvæmilegum biðlistum og hins vegar
einkarekin fyrir þá sem efni á henni hafa. Það yrði
kaldhæðni örlaganna ef arfleið núverandi heilbrigð-
isráðherra yrði tvöfalt kostnaðarkerfi sjúklinga en
sú hætta er raunverulega fyrir hendi fari fram sem
horfir.
Heimildir
1. GBD 2016 Healtcare Access and Quality Collaborators. Measuring per-
formance on the Healthcare Access and Quality Index for 195 countries
and territories and selected subnational locations: a systematic analysis
from the Global Burden of Disease Study 2016. Lancet 2018; 391: 2236-71.
2. Vilhjálmsson R. Íslenska heilbrigðiskerfið. Aðgengi, kostnaður og viðhorf
til hlutverks hins opinbera. Erindi á 44. þingi BSRB, 28. október 2015.
Hriktir í heilbrigðiskerfinu
– læknum úthýst