Læknablaðið - 01.06.2018, Blaðsíða 11

LÆKNAblaðið 2018/104 283
R A N N S Ó K N
Inngangur
Bráð lifrarbólga A er sýking sem orsakast af lifrarbólgu A veirunni
(HAV) sem er af RNA-gerð (picornaviridae). Sjúkdómurinn smitast
með saurmengun og er meðgöngutími um það bil fjórar vikur (15-
50 dagar). Mest smithætta er rétt áður en sjúklingur fær einkenni
um gulu en fljótlega eftir það hættir sjúklingur að smita. Greining
byggir á mótefnamælingum gegn veirunni, það er hækkun á IgM
og IgG mótefnum í blóði. Sýkingin læknast yfirleitt af sjálfu sér og
flestir jafna sig alfarið á tveimur til þremur mánuðum. Dánartíðni
er innan við 1% en í fullorðnum og þeim sem eru ónæmisbæld-
ir er hún hærri. Bráð gallblöðrubólga og brisbólga eru sjaldgæfir
fylgikvillar HAV.1,2
Gulusótt (icterus epidemicus) gekk yfir í faröldrum á Íslandi á
20. öld og gekk sá síðasti árið 1952.3 Mótefnamælingar leiddu í
ljós að gulusóttin var af völdum HAV og var algengi mótefna yfir
60% hjá þeim sem fæddir voru um og eftir aldamótin 1900.4 Al-
gengi mótefna gegn HAV fór svo dvínandi þegar leið á öldina.5,6
Á undanförnum 20 árum (1997-2016) greindist að meðaltali eitt til-
felli á ári hér á landi en í fæstum tilfellum var unnt að rekja upp-
runa smitsins. Heldur fleiri karlar greindust á tímabilinu (kynja-
hlutfall 1,8).7,8
Frá því 2016 hefur verið greint frá faraldri í Evrópu meðal karla
sem hafa mök við karla.9 Ekkert tilfelli af HAV greindist á Íslandi
árið 2016 en árið 2017 greindust 5 einstaklingar með HAV. Sú
spurning vaknaði því hvort þessi tilfelli gætu tengst ofangreind-
um faraldri í Evrópu.
Efniviður og aðferðir
Þessi samantekt nær til sjúklinga sem leituðu á Landspítala árið
2017 og voru greindir með bráða lifrarbólgu af völdum HAV.
Kannað var hvort önnur tilfelli með jákvæð mótefni hefðu greinst
á rannsóknarstofu spítalans í veirufræði. Ekki hafði verið tilkynnt
um önnur tilfelli utan Landspítala á árinu. Farið var yfir sjúkra-
skýrslur og kannaðar upplýsingar um heilsufar, áhættuhegðun,
utanlandsferðir, neyslu áfengis, lyfja og náttúruefna. Við upp-
vinnslu sjúklinganna höfðu að jafnaði verið gerðar eftirfarandi
rannsóknir til útilokunar á öðrum lifrarsjúkdómum: Blóðvatns-
próf fyrir lifrarbólguveirum B og C, cýtómegalóveiru (CMV) og
Epstein Barr-veiru (EBV); sjálfsnæmispróf með tilliti til sjálfsnæm-
islifrarbólgu (kjarnamótefni, sléttvöðvamótefni og orkukorna-
mótefni); myndgreiningar, þar með talið ómskoðun af lifur, brisi
og gallvegum, tölvusneiðmynd af kvið og segulómun af lifur og
gallvegum.
Hvarfefni og tæki til mælinga á lifrarbólguveirumótefnum og
mótefnavökum voru fengin frá Roche, Þýskalandi. Aðferðirnar
byggjast á „enzyme immunoassay“.
Fengin voru tilskilin leyfi vísindasiðanefndar og fram-
kvæmdastjóra lækninga á Landspítala.
Evrópufaraldur lifrarbólgu A á Íslandi árið 2017.
Algengar breytingar í gallblöðru á myndgreiningu
Á G R I P
TILGANGUR
Lifrarbólga A er afar sjaldgæf á Íslandi og hefur greinst um eitt tilfelli
á ári undanfarin 20 ár. Frá árinu 2016 hefur verið greint frá faraldri
í Evrópu meðal karla sem hafa haft mök við karla. Tilgangur rann-
sóknarinnar var að skoða hugsanleg tengsl tilfella af lifrarbólgu A á
Íslandi árið 2017 við þennan faraldur.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Farið var afturskyggnt yfir gögn allra sjúklinga sem greindust með
lifrarbólgu A á Íslandi árið 2017.
NIÐURSTÖÐUR
Af 5 sjúklingum sem greindust árið 2017 voru fjórir karlar og ein kona.
Þrjú tilfelli greindust á innan við viku sumarið 2017. Sjúklingarnir voru
á aldrinum 25 til 39 ára. Hjá karlkyns sjúklingum var smitleið talin vera
gegnum mök við karlmenn frá meginlandi Evrópu. Allir sjúklingarnir
voru með klíníska mynd lifrarfrumuskaða og í þremur af tilfellunum
voru merki um væga lifrarbilun. Sjúklingarnir voru allir jákvæðir fyrir
lifrarbólgu A mótefnum. Aðrar orsakir lifrarbólgu voru útilokaðar með
viðeigandi prófum. Myndgreiningar vöktu grun um gallblöðrubólgu
hjá fjórum af 5 sjúklingum og fór einn þeirra síðar í gallblöðrutöku sem
valaðgerð.
ÁLYKTUN
Faraldur lifrarbólgu A í Evrópu meðal karla sem áttu mök við karla náði
til Íslands sumarið 2017. Mikilvægt er að áhættuhópar láti bólusetja
sig gegn veirunni. Breytingar í gallblöðru á myndgreiningu, svo sem
þykknun á gallblöðruvegg án steina, eru algengar við bráða lifrarbólgu
A. Nauðsynlegt er að gera greinarmun á þessum breytingum og bráðri
steinalausri gallblöðrubólgu sem getur haft alvarlega fylgikvilla í för
með sér.
Sif Ormarsdóttir1 læknir
Páll Helgi Möller1,2 læknir
Alma Rut Óskarsdóttir2 læknanemi
Pétur Hannesson1 læknir
Arthur Löve1,2 læknir
Haraldur Briem3 læknir
1Landspítali, 2læknadeild Háskóla Íslands, 3Embætti landlæknis.
Fyrirspurnum svarar Sif Ormarsdóttir, sifor@landspitali.is
doi.org/10.17992/lbl.2018.06.188
Pakkningar:
Lyfjaform og styrkur, pakkningastærð
Forðatöflur 4 mg 28 stk
Forðatöflur 4 mg 84 stk
Forðatöflur 8 mg 28 stk
Forðatöflur 8 mg 84 stk

fesoterodin fumarat
Með Toviaz® 4 mg og Toviaz® 8 mg borið saman við lyfleysu í viku 12 ** Með Toviaz® 8 mg borið saman við lyfleysu og tolterodin ER 4 mg í viku 12 *** Færri salernisferðir með Toviaz® 8 mg en með lyfleysu **** Meðferð með Toviaz® 8 mg
dró marktækt úr fjölda tilvika bráðaþvagleka í viku 12 borið saman við tolterodin ER 4mg (p= 0,017) og lyfleysu (p<0,001) 1. Toviaz SmPC 9. október 2017 2. Chapple C. et al. BJU Int. 2014;114:418-26. 3. Kaplan S.A. et al. BJU Int. 2010;107:
1432-1440. 4. Chapple C. et al. Eur Urol. 2007;52(4):1204-12. 5. Herschorn S. et al. BJU Int. 2010;105(1):58-66.
Þegar manni er mál, þá er manni mál!
Fleiri sjúklingar
haldast „þurrir“ 5****
2
af hverjum
3
Minnkuð tíðni
bráðaþvagleka2*
-80%
Minnkuð
tíðni bráðrar
þvaglátaþarfar3**
-45.5%
-18.6%
Toviaz® (fesoterodine) Meðferð við einkennum
(aukinni tíðni þvagláta og/eða bráðri þvaglátaþörf
og/eða bráðaþvagleka) sem geta komið fram hjá
fullorðnum sjúklingum með ofvirka þvagblöðru.
P
P
1
7
1
1
0
1
Minnkuð
tíðni þvagláta4***
Skyndileg bráð þvaglátaþörf og bráðaþvagleki eru algengustu einkenni ofvirkrar þvagblöðru.
Með Toviaz® 4 og 8mg forðatöflum er hægt að draga marktækt úr einkennum, borið saman við lyfleysu.
2,3
Verð er hægt að sjá á www.lgn.is
Greiðsluþátttaka: Já.
Stjörnumerktur texti (*) er umskrifaður og/eða styttur úr upplýsingum um lyfið, sem samþykktar voru af EMA 9. október 2017. Upplýsingar um lyfið er að finna á www.serlyfjaskra.is, auk þess sem hægt er að fá hann hjá
umboðsaðila Pfizer, Icepharma hf
Icepharma . Lyngháls 13 . 110 Reykjavík . S: 540-8000 . www.icepharma.is
Stytt samantekt á eiginleikum lyfs fyrir Toviaz® (fesoterodine)
TOVIAZ 4 mg og 8 mg forðatöflur. Innihaldslýsing: Hver forðatafla inniheldur fesóteródín fumarat 4 mg, sem samsvarar 3,1 mg af fesóteródíni, eða fesóteródín fumarat 8
mg, sem samsvarar 6,2 mg af fesóteródíni. Ábendingar: TOVIAZ er ætlað til meðferðar hjá fullorðnum á einkennum (aukin tíðni þvagláta og/eða bráð þörf fyrir þvaglát
og/eða bráðaþvagleki) sem fram geta komið hjá sjúklingum með ofvirka þvagblöðru (overactive bladder syndrome). Frábendingar: Ofnæmi fyrir virka efninu eða fyrir
jarðhnetum eða soja eða einhverju hjálparefnanna. Þvagteppa. Magateppa. Ómeðhöndluð (uncontrolled) þrönghornsgláka. Vöðvaslensfár. Alvarlega skert lifrarstarfsemi
(Child Pugh flokkur C). Samhliðanotkun öflugra CYP3A4 hemla hjá sjúklingum með meðal til alvarlega skerðingu á nýrna- eða lifrarstarfsemi. Alvarleg sáraristilbólga.
Eitrunarrisaristill (toxic megacolon). Upplýsingar um aukaverkanir, milliverkanir, varnaðarorð og önnur mikilvæg atriði má nálgast í sérlyfjaskrá - www.serlyfjaskra.is.
Dags. síðustu samþykktar SmPC sem þessi stytti texti byggir á: 9.10.2017. Markaðsleyfishafi: Pfizer Limited. Ávísunarheimildir og afgreiðsluflokkur: R. Hámarksverð í
smásölu (1. nóvember 2017): 4 mg 28 stk: 8.054 kr, 4 mg 84 stk: 18.582 kr, 8 mg 28 stk: 8.536 kr, 8 mg 84 stk: 19.825 kr. Greiðsluþátttaka sjúkratrygginga: G. Dags.
síðustu endurskoðunar efnis: 6. nóvember 2017. Fyrir frekari upplýsingar um lyfið má hafa samband við Icepharma hf. Lynghálsi 13, s. 540 8000.
Dregur úr einkennum ofvirkrar þvagblöðru
1
1