Morgunblaðið - 28.06.2018, Page 41

Morgunblaðið - 28.06.2018, Page 41
FRÉTTIR 41Erlent MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. JÚNÍ 2018 un upplýsinga væri sífellt forgangs- atriði. „Við erum að prófa það sem við höfum verið að vinna að. Eru samskiptakerfi NATO-ríkjanna örugg og er hægt að tryggja að upplýsingar sem berast frá NATO komist örugglega á réttan stað til réttra aðila? Þetta eru spurning- arnar sem við viljum svara,“ sagði Smith. Prófunin gagnast öllum Þó að ekki hafi allar NATO- þjóðirnar tekið beinan þátt í UV 18, þá gagnast prófunin öllum aðildar- löndunum að sögn Smiths. „Þær þjóðir, sem taka þátt, gera það hver og ein á eigin forsendum. Til dæmis eru sumar þeirra með útbúnað sem verið er að prófa, aðrar eru með talsverðan mann- eða herafla. Það sama gildir um þetta og ýmsar NATO-æfingar – allir hagnast á þessu með einum eða öðrum hætti.“ Að hans sögn var þess betur gætt á kaldastríðsárunum að allar aðild- arþjóðir uppfylltu samræmd NATO-skilyrði. „En síðan slaknaði á kröfunum. Þjóðir innan banda- lagsins urðu minna NATO-miðaðar eftir lok kalda stríðsins.“ Tvær þjóðir sem standa utan NATO, Svíþjóð og Finnland, tóku þátt í prófununum. Hafa þær sömu stöðu og sama aðgang að upplýs- ingum og aðildarlönd sambandsins? „Því er fljótsvarað,“ svaraði Smith. „Nei.“ Fjarstýrðir neðansjávardrónar Eitt af því sem verið var að prófa í UV 18 eru smá neðansjávarför, sem á ensku kallast gliders og hafa verið kölluð neðansjávardrónar á ís- lensku. Þeir eru búnir fjölda skynj- ara, þeim er að öllu leyti fjarstýrt og NATO notar þá í hernaðar-, eft- irlits- og rannsóknarskyni. „Við vor- um t.d. að prófa þessi tæki á milli Íslands og Noregs. Þá var lokað fyrir öll samskipti frá þeim og flug- vélar okkar þurftu að finna þau,“ sagði Smith. Hann sagði að neðansjávardrón- arnir gerðu í raun flest það sem kaf- bátar hafa hingað til gert bæði í rannsóknarlegum og hernaðar- legum tilgangi. „Þessi tæki hafa verið til síðan á 7. áratugnum, en tækninni, ekki síst samskiptatækni, hefur fleygt gríðarlega mikið fram þannig að þau eru sífellt meira not- uð.“ Dr. Catherine Warner er forstjóri miðstöðvar NATO fyrir hafrann- sóknir og -tilraunir (CMRE). Mið- stöðin var stofnuð árið 1959 og höf- uðstöðvar hennar eru í La Spezia á Ítalíu. Dr Warner sagði að fjölmörg lönd notuðu neðansjávardrónana við rannsóknir og í hernaðarlegum til- gangi en sagðist ekki geta staðfest fjölda þeirra eða um hvaða lönd væri að ræða. Ný tækni neðansjávar Drónarnir geta verið allt að 60 daga í einu í sjó, en þá þarf að hlaða rafhlöðu þeirra. Hver þeirra vegur 52 kíló, þeir eru 1,5 metrar á lengd og þeir komast á um 1.000 metra dýpi. Þeim er ýmist skotið á haf út í eins konar slöngvivað eða komið fyrir úr bátum. Hingað til hafa drónarnir stuðst við Iridium-tæknina, sem m.a. er notuð á svæðum þar sem litlir eða engir fjarskiptainnviðir eru fyrir hendi, til að taka við boðum um hvaða verkefni þeir eiga að sinna og til að senda gögn til NATO í gegnum gervihnetti. Þeir hafa þurft að koma upp á yfirborðið á nokkurra klukkustunda fresti til þess. En nú hefur verið þróuð ný tækni fyrir þessi tæki, til stendur að taka hana í notkun innan skamms og það mun auka mjög möguleikana í notkun neðan- sjávardrónanna. „Hingað til hefur gagnaflutningur neðansjávar verið miklum takmörkunum háður. Hann er mörgum sinnum hægari en sá sem við almennt þekkjum,“ sagði dr. Warner. „Sú tækni sem notuð er í lofti og á landi virkar einfaldlega ekki sem skyldi í vatni.“ Þessi nýja tækni hefur fengið nafnið JANUS. Um er að ræða nokkurs konar þráðlaust net neðansjávar og í hverjum dróna, sem býr yfir þessari tækni, verður nokkurs konar innhringibúnaður eða módem. Þessi nýja kynslóð neðansjávardróna getur einnig verið lengur úti í einu og hægt verður að hlaða rafhlöðuna á sjó. Að þessu hefur verið unnið undanfarin tíu ár og nýverið var fyrirtækjum og stofnunum sem eru með starfsemi neðansjávar, eins og t.d. háskólum og rannsóknarstofn- unum á sviði hafrannsókna og olíu- fyrirtækjum, boðið að prófa þessa tækni. Fyrr á þessu ári samþykktu NATO-ríkin að JANUS yrði staðl- að samskiptaform fyrir stafræn samskipti í vatni og hafi. Núna á CMRE 3.833neðan- sjávardróna. Ferðum þeirra er ým- ist stjórnað frá starfsstöðvum CMRE í Kaiserslautern í Þýska- landi og í La Spezia á Ítalíu eða frá rannsóknarskipinu Alliance, sem er annað tveggja rannsóknarskipa CMRE. Fréttamannahópnum var boðið að heimsækja skipið í ferðinni, en það tók þátt í UV 18. CMRE tekur við gögnunum sem drónarnir safna og setur þeim jafnframt fyrir verk- efni sem geta verið af ýmsum toga. Upplýsingunum sem drónarnir safna er síðan safnað saman í of- urtölvu og þannig er staða heims- hafanna, bæði umhverfisleg og hernaðarleg, kortlögð. Rannsóknir á hafi eru afar kostnaðarsamar og einstök ríki ráða illa við að gera þær. Niðurstöður rannsókna CMRE fara í alþjóðlegan gagna- grunn háskóla og annarra rann- sóknarstofnana. „Dull – Dangerous – Dirty“ Í heimi, þar sem smáir neðansjáv- ardrónar geta skaðað, jafnvel grandað stærri sjóförum og sjóræn- ingjar taka fólk og skip í gíslingu og krefjast lausnargjalds, er sífellt meiri þörf á gæslu á hafi. Rann- sóknir CMRE, m.a. með neðansjáv- ardrónunum, eru mikilvægur liður í þessari gæslu að sögn dr. Warner. „Við tölum gjarnan um D-in þrjú þegar við ræðum um verkefni neð- ansjávardrónanna,“ sagði dr. Warn- er. „Það stendur fyrir Dull – Dang- erous – Dirty (leiðinleg – hættuleg – óhrein). Þeir sinna verkefnum sem fólki þættu bæði löng og tilbreyting- arlaus – hver vill eða getur horft á sama staðinn sólarhringum saman án þess að blikka? Stundum þarf að senda þá á varasama og miður hreinlega staði, þangað sem við myndum líklega aldrei senda fólk.“ Alliance Rannsóknarskip CMRE, sem er miðstöð NATO fyrir hafrannsóknir og -tilraunir. Rannsóknir Um borð í Alliance eru rannsóknarstofur og þar starfa vísindamenn víða að. Alliance, rannsóknarskip CMRE, Miðstöðvar NATO fyrir hafrann- sóknir og -tilraunir, er sér- staklega hannað til að gefa frá sér sem minnst hljóð, en meðal þess sem rannsakað er um borð er notkun hljóðbylgna í hernaði og rannsóknum. Heimahöfn skipsins er í La Spezia á Ítalíu og þar er líka rannsókn- armiðstöð CMRE. Áhöfn skipsins er ítölsk og er það samkvæmt samningi NATO við ítalska sjóherinn. Um borð í skipinu eru nokkrar rannsókn- arstofur, þar starfar jafnan hóp- ur vísindamanna víða að úr heiminum og geta þeir verið allt að 25 talsins. Þegar blaðamanni Morgunblaðsins og fleiri frétta- mönnum var boðið um borð í skipið í síðustu viku var það í mynni Tromsöfjarðar við Nor- egsstrendur, en það sigldi síðan til Tromsö til að sækja þangað hóp vísindamanna frá ýmsum löndum. Alliance hefur tekið þátt í fjöl- mörgum æfingum og prófunum á vegum NATO og hafði m.a. það hlutverk í UV 18 að varpa út og finna aftur neðansjávardróna. Fljótandi rannsóknarstofa ALLIANCE ER RANNSÓKNARSKIP NATOSameiginleg sýn – Unified Vision 2018 1.250 þátttak-endur 10 svið NATO 30 gagnaþjónar notaðir 25 eftirlits- og grein-ingareiningar 17 aðildarþjóðir NATO taka þátt 2 samstarfs-þjóðir Eikjuvogur 29 - 104 Rvk. s: 781-5100 Opið: Mán-fim: 12-18 fös: 12-16 SUMAR 2018

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.