Skírnir - 01.09.2005, Blaðsíða 170

tugir háskólakennara verið myrtir á undanförnum mánuðum
vegna afstöðu þeirra til stríðsins eða hernámsins. Á tímum Saddam
Husayns var vitaskuld ekki hægt að ná langt innan háskólakerfis-
ins nema að vera í flokknum og fylgja auðsjáanlega stefnumálum
hans.
Í vestrænum samfélögum er staðan vitaskuld allt öðruvísi. En
á síðustu árum hafa fræðimenn sem sérhæfa sig í málefnum Mið-
Austurlanda þurft að byrja að hugsa sinn gang og hvaða margvís-
legu afleiðingar þátttaka í opinberri umræðu gæti haft. Þetta er
sérstaklega umhugsunarefni fyrir fræðimenn í Bandaríkjunum í
kjölfar 11. september 2001 og innleiðingu „Patriot Act“, föður-
landslaganna, sem veitir ríkisvaldinu mikil völd til að fylgjast með
einstaklingum í nafni þjóðaröryggis. Í mörgum tilfellum hefur
þessi lagasetning haft þær afleiðingar að sérfræðingar í málefnum
Mið-Austurlanda eru enn ragari en áður við að tjá sig á opinber-
um vettvangi. Margir hafa því ákveðið að þegja jafnvel þótt þeir
séu algjörlega ósammála stefnumálum stjórnvalda í Mið-Austur-
löndum. Á þessum tímum er því þögn ekki sama og samþykki
heldur hefur átt sér stað víðtæk atlaga að málfrelsi fræðimanna
sem er mjög umhugsunarverð. Þar sem ég starfa sem slíkur í
Bandaríkjunum og hef sérhæft mig í sögu Mið-Austurlanda hef
ég persónulega reynt þessa uggvænlegu þróun síðustu ára.1 Í
þessum stutta pistli vil ég því velta fyrir mér tengslum stjórnmála
og málefna líðandi stundar við þessa tilteknu fræðigrein og að
hversu miklu leyti hlutleysiskrafan sé eðlileg. Ég spyr hvort sú
krafa sé í raun hápólitísk og til þess fallin að styðja við málstað
stjórnvalda, hver svo sem þau eru. Fræðigreinin hefur ávallt ver-
ið, rétt eins og margar aðrar fræðigreinar, hápólitísk. Sagan og
þróun hennar hefur verið nátengd hagsmunapólítik stórveldanna.
Þessi arfleifð veldur mjög alvarlegum annmörkum á rannsóknar-
vinnu fræðimannanna á sama tíma og eftirspurnin eftir upplýs-
magnús þorkell bernharðsson400 skírnir
1 Þessi grein styðst einnig við umfjöllun annarra um fræðigreinina eins og nýleg
skrif Zacharys Lockman, Contending Visions of the Middle East. The History
and Politics of Orientalism (New York: Cambridge University Press, 2004) og
Richard Bulliet, The Case for Islamo-Christian Civilization (New York:
Columbia University Press, 2004).
Skírnir haust 05 RÉTTUR 23.11.2005 13:54 Page 400