Skírnir - 01.09.2005, Page 196

og lipur sem dingla fótum fram af steinum og sögumaður segir: „Ég er
eins og tröllskessa við hliðina á henni“ (135). Þorbjörn í Svarta genginu
er líkari raunverulegu trölli. Hann er hrifnari af myrkri en ljósi og segir
um gróðursældina: „græni liturinn fer svolítið illa í mig. Birtan og sólin.
Myrkrið hins vegar fer ekkert illa í mig. Hvað ætti maður að vera hrædd-
ur við? Ég er aldrei einmana“ (177). Sögumenn eru samstiga í þessari túlk-
un sinni sem öðru og myndin af t.d. Jarlinum (173) á bryggjunni undir-
strikar þjóðsagnasýnina. Hann gæti verið sjóálfur. Allt hans yfirbragð og
klæðaburður ber vott um sterk tengsl hans við náttúruna. Stafurinn sem
hann styður sig við er kræklóttur viðarstafur, líkastur galdrastaf, sem þess
utan virðist framlenging á hendi gamla mannsins. Blásvörtu grásleppurn-
ar sem hann ber í hinni hendinni ýkja þjóðsagnablæinn í persónu hans,
vegna tengsla við textann sem fjallar að stórum hluta um fjörulalla og sjó-
skrímsli (171).
Bókin fer því með lesandann í ferðalag á ævintýraslóðir þar sem við
hittum álfa og tröll og menn og sögumaður er ávallt á höttum eftir hinu
þjóðsagnakennda. Unnur spyr fólk t.d. hvort það hafi séð álfa eða drauga.
Oftast fær hún neikvætt eða tvírætt svar og er næstum því hissa þegar hún
fær rökrænar útskýringar þar sem hún býst við hjátrú. Þjóðtrúin er stór
hluti af háleitri sjálfsmynd Íslendinga. Þetta er þó ekki svo að skilja að
bókin sé aðeins óður til þjóðsagnahefðar Íslendinga. Öðru nær, því sögu-
maður tekur þá afstöðu að blanda listilega saman þjóðtrú, sem við viljum
gjarna tengja einhverju fornu, og svo aftur kristinni trú. Álfatrú og kristni
eru ekki skýrt aðgreindar í bókinni. Dalbúinn segir t.d. að eyðidalurinn
sé kirkjan hans en þar búi líka álfar (40). Þessu tvennu er teflt saman sem
hluta af háleitri sýn á náttúru, mann og lífsstíl.
Í Dalbúanum sameinast allt sem íslenskt er og einnig háleitt; þar er að
finna samruna við náttúruna, þjóðtrú sem vekur dulúð, styrk, erfiðleika
og sjálfstæði. Það má velta því fyrir sér hvort þarna leynist frumkjarni
þjóðarsálar Íslendinga. Óneitanlega minnir ýmislegt hér á Bjart í Sumar-
húsum eða eins og Unnur sjálf segir um þjóðarsálina:
Ég velti fyrir mér sjálfsmyndarleit Íslendinga á þeim rúmum 50 árum
sem liðin eru síðan landið fékk sjálfstæði. Halldór Laxness meitlaði
þessa sjálfsmynd á fjórða tug 20. aldarinnar í skáldsögunni Sjálfstætt
fólk. Fólkið sem við höfum hitt og myndað í þessari vísitasíu okkar
vill ýmislegt á sig leggja til að vera sjálfstætt. Það vill búa á sínum stað
þar sem hjarta þess slær, vera eigin herra og ráða tíma sínum og lífs-
máta (195).
linda ásdísardóttir426 skírnir
Skírnir haust 05 RÉTTUR 23.11.2005 13:54 Page 426