Skírnir - 01.09.2015, Síða 8

hefur ekki reynst stjórnmálalífinu sá vegvísir sem ætlast verður til
af slíkri grundvallarlöggjöf.
Hér verður leitast við að skoða forsetaembættið í ljósi form-
legrar stöðu þess á tímum óvenjumikilla átaka og hvernig sá ein-
staklingur sem embættinu gegndi, Ólafur Ragnar Grímsson, brást
við þeim miklu sviptivindum sem léku um stjórnmálasviðið á ár-
unum 2008–2012.
Forsetinn vill nýjan samfélagssáttmála eftir hrunið
Ólafur Ragnar Grímsson var einn í framboði til embættis forseta
sumarið 2008. Meðal þjóðarinnar gætti nær engrar þreytu gagnvart
langri valdatíð hans. Þvert á móti voru vinsældir forsetans með ólík-
indum. Í ársbyrjun 2008 vildu þannig einungis 10% svarenda í
skoðanakönnun Gallup einhvern annan sem forseta. 87% svarenda
lýstu yfir ánægju með störf hans og 86% kváðust styðja hann til
endurkjörs. Hörð átök vegna fjölmiðlamálsins virtust hafa hjaðnað
algjörlega en sumarið 2004 hafði Ólafur Ragnar neitað að staðfesta
lagafrumvarp sem Alþingi hafði samþykkt og var það í fyrsta sinn
sem forseti hafði tekið þá afstöðu. Forsetakosningar sama ár
mörkuðust mjög af þeirri deilu. Fjórum áður síðar virtist Ólafur
Ragnar hins vegar orðinn óumdeildur þjóðarleiðtogi.2 Þjóðinni
líkaði vel við forseta sinn og fylgdi honum í velmegun og gleði á
braut útrásar sem virtist hafa fært þjóðinni nýtt blómaskeið. Það
var því ekki að undra að sjálfsöryggi forsetans væri mikið þegar
hann ávarpaði þjóðina í innsetningarræðu 1. ágúst 2008 (Ólafur
Ragnar Grímsson 2008a; Svanur Kristjánsson 2015: 51).
svanur kristjánsson skírnir308
2 Ólafur Ragnar Grímsson var kjörinn á þing árið 1978 fyrir Alþýðubandalagið og
formaður þess 1987–1995. Fjármálaráðherra 1988–1991. Kjörinn forseti 1996 með
minnihluta atkvæða (41,4%) en sjálfkjörinn árið 2000. Í forsetakosningum 2004
voru tveir aðrir frambjóðendur, Baldur Ágústsson og Ástþór Magnússon. Ólafur
Ragnar hlaut að vísu þorra gildra atkvæða (85,5%) en kosningaþátttaka var fremur
lítil 62,9% (85,9% í forsetakosningunum 1996). 20,6% þeirra sem greiddu atkvæði
2004 skiluðu auðum seðli en 0,9% 1996. Að baki forsetanum voru því 1996 rétt
ríflega þriðjungur (35,6%) fólks á kjörskrá en um helmingur (53,8%) í forseta-
kosningunum 2004.
Skírnir Haust 2015 NOTA ÞESSA.qxp_Layout 1 19.10.2015 10:51 Page 308