Skírnir - 01.09.2015, Qupperneq 15

315hið nýja ísland eftir hrunið
Ríkisstjórnarmeirihlutinn var t.d. mjög knappur en fram undan
risavaxið verkefni — að endurreisa íslenska lýðveldið úr rústum
hrunsins. Á þessum tíma virtist forseti Íslands vart eiga samleið með
neinum stjórnmálaflokki eða skoðanahópi í landinu. Hver og einn
gat tilgreint eitthvert misklíðarefni við hann. Öllum var kunnugt
um þátt forsetans í útrásinni. Fólk í Sjálfstæðisflokki gat vísað til
fjölmiðlamálsins sumarið 2004 og langrar sögu átaka á milli Ólafs
Ragnars og forystumanna Sjálfstæðisflokksins, einkum Davíðs
Oddssonar. Stuðningsmenn aðildar Íslands að ESB höfðu ástæðu
til tortryggni vegna margyfirlýstrar andstöðu Ólafs Ragnars við
aðild. Yfir öllu þjóðlífinu hvíldi svo skuggi hrunsins. Málið tók
síðan verulega að vandast þegar Icesave-deilan bættist við.9
Í júní 2009 var undirritað samkomulag við Breta og Hollend-
inga um Icesave-málið. Ljóst var að mikil andstaða var gegn samn-
ingum meðal þjóðarinnar. Til mótmæla kom á þjóðhátíðardaginn 17.
júní og í skoðanakönnun sagðist einungis fimmtungur svarenda
vera fylgjandi samkomulagi ríkisstjórnarinnar um Icesave en þrír af
hverjum fimm voru á móti („Mótmæli á Austurvelli“ 2009; „Meiri-
hlutinn andvígur …“ 2009). Á Alþingi voru mjög skiptar skoðanir.
Innan ríkisstjórnarinnar var meira að segja andstaða gegn sam-
komulaginu sem lyktaði með því að Ögmundur Jónasson sagði af
sér embætti ráðherra heilbrigðismála. Ljóst var að ekki var mögu-
legt að óbreyttu að koma málinu í gegnum þingið. Var þá gripið til
þess ráðs að Alþingi setti margvíslega fyrirvara við samþykkt sína
við samningana.10 Þannig tókst að fá meirihlutastuðning á Alþingi.
skírnir
9 Landsbanki Íslands opnaði sérstaka innlánsreikninga — Icesave-reikninga — í
Bretlandi og Hollandi. Við fall bankans í október 2008 voru þessi innlán virði yfir
eins milljarðs evra. Eftir fall bankans greiddu yfirvöld í Bretlandi og Hollandi
innstæðueigendum samkvæmt ákvæðum um lágmarkstryggingu en gerðu síðan
kröfu á hendur íslenska ríkinu um endurgreiðslu á útgjöldum sínum. Gudrun
Johnsen (2014: 173) segir m.a. þegar hún fjallar ítarlega um Icesave-deiluna:
„After the fall of Landsbanki, the dispute over compensation to the Icesave de-
positors turned into the largest foreign dispute that Iceland has had since the
Cod Wars in the 1950’s and 1970’s.“
10 Með fyrirvörum Alþingis var gildistími samningsins takmarkaður; sett efna-
hagsleg viðmið sem takmörkuðu ábyrgð ríkisins og miðað við að íslenska ríkið
losnaði undan ábyrgðum ef úrskurðaraðilar dæmdu á þann veg. Sbr. www.alt-
hingi.is/altext/137/s/0358.html
Skírnir Haust 2015 NOTA ÞESSA.qxp_Layout 1 19.10.2015 10:51 Page 315