Skírnir - 01.09.2015, Page 51

351hið nýja ísland eftir hrunið
nokkru sinni áður í sögu íslenska lýðveldisins. Meðferð Icesave-
málsins var sérstaklega erfið. Fyrst staðfesti forsetinn Icesave-samn-
ing haustið 2009 en hafnaði síðan tvisvar og tvær þjóðaratkvæða -
greiðslur fóru fram, í mars 2010 og apríl 2011. Eftir seinni Icesave-
synjunina tók Ólafur Ragnar Grímsson forseti Íslands sér að nýju
mikið rými til athafna. Áherslur forsetans snertu einkum tvö mál-
efnasvið:
1. Mótun utanríkisstefnu Íslands.
Forsetinn rekur sjálfstæða utanríkisstefnu óháða ríkisstjórninni
og jafnvel í andstöðu við hana. Ólafur Ragnar vill harða stefnu
Íslands í samningum um Icesave, heldur uppi virkri andstöðu
við umsókn og aðild Íslands að Evrópusambandinu og boðar
nýja utanríkisstefnu, Nýja norðrið. Ræktuð sé samvinna við
ríkin í norðri svo og þrjú stórveldi: Rússland, Indland og Kína.
Stefnumótun Alþingis og ríkisstjórnar í utanríkismálum
fylgir venjulega reglum fulltrúalýðræðis. Þannig hafði Samfylk-
ingin frumkvæði í Evrópumálum. Í almennri atkvæðagreiðslu
um 2600 flokksfélaga samþykktu um 80% þátttakenda að skil-
greina ætti markmið Íslands í aðildarviðræðum við Evrópusam-
bandið og sækja síðan um aðild, væri drjúgur meirihluta kjós -
enda því meðmæltur. Í þingkosningum 2009 var ESB-umsókn
eitt af meginkosningamálum Samfylkingarinnar. Að kosningum
loknum myndaði Samfylkingin meirihlutastjórn með VG. Í
stjórnarsáttmála var utanríkisráðherra heimilað að leggja fram á
Alþingi tillögu um umsókn sem þingið samþykkti með 33
atkvæðum gegn 28. Þá var sótt um aðild, samninganefnd skipuð
og viðræður við ESB hófust — allt í nánu samráði við utanrík-
ismálanefnd Alþingis eins og lög gera ráð fyrir um mikilvæg ut-
anríkismál. Um stefnumótun forsetans í utanríkismálum gilda
engar slíkar lagareglur eða lýðræðislegar hefðir. Forsetinn selur
sjálfum sér einfaldlega sjálfdæmi um stefnu Íslands í utanríkis-
málum: Einn daginn útrásarstefna, næsta dag „nýja norðrið“.
2. Málskotsréttur forseta og þjóðaratkvæðagreiðslur.
Ólafur Ragnar Grímsson beitti í fyrsta sinn málskotsrétti for-
seta árið 2004 og í annað sinn árið 2010. Í bæði skiptin studdist
skírnir
Skírnir Haust 2015 NOTA ÞESSA.qxp_Layout 1 19.10.2015 10:51 Page 351