Skírnir - 01.09.2015, Side 113

413um íslensk fræði
tagi sem varð á Hansatímanum við Eystrasalt. Í því umróti mun
Háskóli Íslands, svo lengi sem til verður stofnun með því nafni,
gegna mikilvægu hlutverki. Innan hans verður mikilvægt virki (eða
eftir atvikum útstöð) þess tungumáls. Ein hugsanleg leið á þeirri
vegferð væri að láta alheimsmálið ensku taka við því hlutverki sem
hið ástkæra ylhýra hefur gegnt. Ef til vill verður hin nýja íslenska
flokkuð á formlegum grundvelli sem einhvers konar afbrigði af
ensku. Hvað sem því líður verður óhjákvæmilega til viðmið eða
staðall, þar sem sumt er „leyft“ (telst góð málnotkun, til dæmis í
lögum og skólastarfi) og annað er „bannað“ (ekki í samræmi við
góðar fyrirmyndir). Ég hef lagt það til áður (Kristján Árnason
2001), að í lengstu lög verði beðið með að skipta um viðmið, með
öðrum orðum virðist íhaldssemi skynsamleg hvað þetta varðar. Eigi
hin „forna“ íslenska á einhvern hátt erfitt uppdráttar vegna sam-
keppni við aðrar tungur eða viðmið er ekki víst að hið nýja viðmið
eigi sér langa lífdaga fyrir höndum.
Eini valkosturinn verður þá e.t.v. einhvers konar íslenskt af-
brigði af ensku. Það mun vera til of mikils mælst að Háskóli Íslands
stýri þeirri þróun sem hér á eftir að verða, en ábyrgð hans er mikil.
Og skylda hans er að minnsta kosti að skýra og reyna að skilja eftir
megni þau lögmál sem virðast gilda um svona þróun.
III
Íslenska í skólakerfinu
Á sínum tíma var kennsla í íslenskum fræðum ekki síst ætluð kenn-
urum, og þá sérstaklega menntaskólakennurum, sem nú nefnast
framhaldsskólakennarar. Með áðurnefndri breytingu á skipulagi
kennslu í Heimspekideild sem hófst á sjöunda áratug aldarinnar sem
leið var lögð meiri áhersla á málfræði, bókmenntir og sagnfræði sem
aðskildar fræðigreinar og þetta hafði þau áhrif að sérhæfing varð
meiri í náminu og valfrelsi jókst. Málfræðingar og bókmenntamenn
fóru hvorir í sína áttina, a.m.k. eftir BA-próf. Með tilkomu al-
mennrar bókmenntafræði og almennra málvísinda varð þessi að -
skilnaður enn skýrari og sérhæfing meiri. Mörg dæmi eru þess að
þetta hafi verið talið kærkomið frelsi að fá að stunda þau fræði sem
skírnir
Skírnir Haust 2015 NOTA ÞESSA.qxp_Layout 1 19.10.2015 10:51 Page 413