Skírnir - 01.09.2015, Side 144

ATLI HARÐARSON
Alþjóðleg mannréttindi
Að verja mannréttindi hefur, á síðustu fimmtíu árum, orðið að eins konar
veraldlegum trúarbrögðum um allan heim. (Wiesel 1999)
Tíminn sem við lifum, þessir síðustu þrír eða fjórir áratugir, eru
stundum kenndir við nýfrjálshyggju, einkum af þeim sem hafa horn
í síðu markaðsbúskapar og alþjóðavæðingar. Það mætti kannski eins
kenna þá við mannréttindi. Lykilhugtökin í stjórnmálaumræðu nú-
tímans eru markaður og mannréttindi. Þau eru bæði nátengd ein-
staklingshyggju og þankagangi sem gerir margt af því sem mestu
skiptir fyrir kjör fólks ópóli tískt í augum þess. Um markaðinn er all-
oft rætt á þeim nótum að hann sé utan við stjórnmálin og pólitísk
afskipti af efnahagslífinu séu einhvers konar villa. Umræða um
mannréttindi gerir líka æði oft ráð fyrir að þau séu hafin yfir tog-
streitu og málamiðlanir og jafnvel yfir alla gagnrýni — einhvers
konar endanlegur sannleikur um rétt sem allir menn hafa óháð sam-
félagsgerð og aðstæðum. Þótt tal um mannréttindi sé stundum hluti
af andófi gegn markaðshyggju og markaðsvæðingu eru þessir tveir
meginþættir í stjórnmálahugsun nútímans samofnir eins og banda-
ríski mannfræðingurinn David Harvey (2005: 176) segir í tíu ára
gamalli bók um sögu nýfrjálshyggjunnar.
Í því sem hér fer á eftir beini ég sjónum að alþjóðlegum mann-
réttindum eins og þau hafa verið skilgreind á vettvangi Sameinuðu
þjóðanna. Fyrst fer ég nokkrum orðum um mögulegar skýringar á
því að þau eru svo mjög á dagskrá sem raun ber vitni. Síðan beini ég
sjónum að þverbrestum í því sem haft er fyrir satt um mannrétt-
indi. Með þessu reyni ég að horfa yfir umræðuheim sem er sundur-
leitur og nær inn á svið félagsvísinda, lögfræði, heimspeki og sögu.
Slíkt yfirlit býður ekki upp á djúpa rýni í einstakar kenningar eða
rökfærslur. Það er fremur til þess fallið að vekja spurningar en að
svara þeim.
Skírnir, 189. ár (haust 2015)
Skírnir Haust 2015 NOTA ÞESSA.qxp_Layout 1 19.10.2015 10:51 Page 444