Skírnir - 01.09.2015, Side 154

málafræðingnum Harold J. Laski (1949) sem segir að formleg ein-
staklingsréttindi séu afsprengi borgaralegrar hefðar í ríkjum mót-
mælenda og gagnist einkum millistéttinni. Það var í anda slíkra
efasemda að þegar Mannréttindayfirlýsingin var samþykkt 1948
sátu sex alþýðulýðveldi í Austur-Evrópu hjá ásamt Saudi-Arabíu
og Suður-Afríku.
Allmargir af höfundunum tengdu mannréttindaumræðu eftir
stríð við réttindayfirlýsingar átjándu aldar og náttúruréttarhug-
myndir upplýsingarinnar. En það var ekki þar með sagt að þeir
samþykktu þessar hugmyndir. Bandaríski stjórnmálafræðingurinn
Arnold J. Lien benti til dæmis á að ákall um mannréttindayfir -
lýsingu væri skiljanleg viðbrögð við ólýsanlegum grimmdarverkum
liðinna ára. Þetta ákall væri þó, eins og réttindayfirlýsingar átjándu
aldar, viðbrögð við sögulegum aðstæðum því „réttindaskrár eru
ævinlega áfellisdómur yfir þeirri valdstjórn sem var“ (Lien 1949:
24).
Enski heimspekingurinn John Lewis (1949) fullyrti að nú væri
almennt litið svo á að hugmyndir um algild réttindi sem allir menn
hefðu óháð aðstæðum væru byggðar á misskilningi. Ítalski heim-
spekingurinn Benedetto Croce tók í svipaðan streng og sagði í upp-
hafi greinar sinnar að náttúruréttarkenningar eins og þær sem haldið
var fram á tímum frönsku byltingarinnar væru heimspekilega og
sagnfræðilega ótækar (Croce 1949).
Stysta greinin í bókinni er eftir Mahatma Gandhi. Niðurlagsorð
hennar sýna í hnotskurn hvað hugmyndin um að til væru réttindi
sem allir menn hefðu skilyrðislaust, og þyrftu ekki að ávinna sér, var
fjarlæg á þessum tíma.
Ég nam það af minni ólæsu en vitru móður að öll réttindi sem eru
verðskulduð og verjandi spretti af því að menn ræki vel skyldur sínar.
Þannig öðlumst við því aðeins rétt til að lifa að við rækjum skyldur okkar
sem borgarar heimsins. (Gandhi 1949: 18)
Sumir höfundar bentu á að tvenns konar sjónarmið toguðust á í
undirbúningi að gerð Mannréttindayfirlýsingar Sameinuðu þjóð -
anna, annars vegar skoðanir þeirra sem lögðu megin áherslu á frelsis-
réttindi og borgarleg réttindi og hins vegar þeirra sem töldu félags -
454 atli harðarson skírnir
Skírnir Haust 2015 NOTA ÞESSA.qxp_Layout 1 19.10.2015 10:51 Page 454