Ljósmæðrablaðið - 01.12.2014, Blaðsíða 9

9Ljósmæðrablaðið - desember 2014
O´Leary (2009b) skiptir axlarklemmu í fjögur stig. Með hverju stigi
nefnir hann þær aðferðir sem helst gagnast til að losa axlir eftir því
hversu alvarleg klemman er, sjá töflu 3.
Að bregðast við axlarklemmu
Aðferðum við að losa axlir er gjarnan skipt í innri og ytri aðferðir.
Sem dæmi um ytri aðferðir má nefna McRoberts aðferðina, sem er
þó í raun fremur fæðingarstelling en eiginleg aðferð við að losa axlir
(O´Leary, 2009b). Með henni er oft notuð önnur aðferð, það er að þrýsta
á kvið móðurinnar fyrir ofan lífbeinið og reyna með því að fá hreyf-
ingu á fremri öxl barnsins (Baxley og Gobbo, 2004), sjá töflu 3. Lengi
vel var talið að spangarskurður væri nauðsynlegur til að losa axlir, en
í dag er ekki talin þörf á því, hafi þess ekki þurft til að höfuðið gæti
fæðst (Kreitzer, 2009; Mercer og Erickson-Ovens, 2009; Thorogood og
Hendy, 2006).
Innri aðferðir við losun axla beinast að því að fá hreyfingu á axlir
barnsins með innri þrýstingi á þær, eða sækja axlirnar, sjá töflu 3. Sem
dæmi um þær má nefna Woods skrúfu og Rubin aðferð sem ganga út
á að snúa öxlum barns í fæðingarvegi (Thorogood og Hendy, 2006).
Um miðbik síðustu aldar var Jacquemer´s (Collin o.fl., 2008) eða
Barnum (Kreitzer, 2009) aðferðin, eða losun aftari handleggs, algeng-
asta aðferðin við losun axla, ásamt Woods skrúfunni (Kreitzer, 2009).
Misjafnt er hvort farið er upp með síðu barnsins eða með kvið þess til
að ná handleggnum.
Á Heilbrigðisstofnun Suðurnesja hefur verið þróað afbrigði af
Jacquemer´s/Barnum aðferðinni sem kölluð hefur verið Krókurinn.
Hefur hún reynst mjög vel til að losa axlir. Er þá farið upp með baki
barnsins við aftari öxl og niður fyrir olnboga og handleggurinn færður
fram fyrir, upp og út úr fæðingarveginum. Með þessari aðferð er líka
auðveldara að ná handleggnum ef hann liggur aftur fyrir bak barnsins
(Munnleg heimild, Guðrún Guðbjartsdóttir og Konráð Lúðvíksson,
30. ágúst 2014). Mikilvægt er að rannsaka gagnsemi og áhrif þessarar
aðferðar á útkomu axlarklemmufæðinga.
Gaskin aðferðin er áhugaverð og árangursrík leið til að losa axlir.
Gengur hún út á að fá móðurina á hreyfingu og snúa sér, til dæmis
úr setlegu á fjóra fætur eða öfugt. Við þessa hreyfingu eykst rúmmál
grindarinnar og að auki kemst hreyfing á barnið við snúning móður-
innar (Bruner, Drummond, Meenan og Gaskin, 1998; Meenan, Gaskin,
Hunt og Ball, e,d). Meðfram Gaskin aðferðinni getur þurft að beita
innri aðferðum við losun axla og gefur það oftast góða raun (Baxley og
Gobbo, 2004; Meenan o.fl., e,d; O´Leary, 2009b).
Til eru róttækar aðferðir við að losa axlir, sem vart eru notaðar
nema í ýtrustu neyð. Mætti kalla þær „síðasta hálmstráið“. Ein þeirra
er stundum kölluð Gunn-Zavanelli-O´Leary aðferðin (Kreitzer, 2009;
O´Leary, 2009b), sjá töflu 3, eða Zavanelli aðferðin (Baxley og Gobbo,
2004). Baxley og Gobbo nefna líka aðferðir eins og að taka lífbein
sundur í staðdeyfingu, sem hægt er að gera ef keisaraskurður er ekki
mögulegur og losa öxl með því móti. Einnig megi gera lítinn skurð á
kviðinn og inn í legið, í svæfingu, snúa öxlum barnsins ofan frá og ljúka
fæðingunni um leggöng.
AÐFERÐARFRÆÐI
Rannsóknaraðferðin var eigindleg og byggði á þremur rýnihópavið-
tölum við ljósmæður og einn ljósmóðurnema sem vinna við fæðingar á
Íslandi og hafa þekkingu á og reynslu af axlarklemmu. Rýnihópaviðtöl
eru talin henta vel til að kanna efni sem lítið hefur verið rannsakað, en
einnig góð aðferð til að rannsaka hópa sem eiga eitthvað sameiginlegt
eins og menntun, menningu og/eða vinnustað (Krueger, 1994; Krueger
og Casey, 2000; Sóley S. Bender, 2003, 2013).
Þátttakendur
Úrtak var valið með þægindaaðferð, en það er viðurkennd aðferð í rýni-
hóparannsóknum og hentar vel til að finna þátttakendur. Ekki er talið að
það sé frábending að fólk þekkist, heldur á vissan hátt kostur þar sem
auðveldara sé að ná saman í umræðuhópi ef fólk er ekki alveg ókunn-
ugt (Kruger og Casey, 2000; Peek og Fothergill, 2007; Sóley S. Bender,
2003, 2013), sjá nánar töflu 4 um bakgrunn þátttakenda sem völdust 5‒8
í hvern hóp eftir því hvenær hentugast væri fyrir þá að mæta í viðtalið
og lögð var áhersla á að allir fengju tækifæri til að tjá sig.
Söfnun og greining gagna
Tekin voru þrjú rýnihópaviðtöl frá janúar 2010 til janúar 2011. Notaður
var spurningarammi, einskonar vörður, til að vekja umræður og leiða
viðtalið áfram. Stuðst var við fyrirbærafræðilega og menningarbundna
nálgun við söfnun og greiningu gagna. Í fyrirbærafræðinni er gengið út
frá því að öll reynsla einstaklingsins, hvort heldur hvernig hann túlkar
þekkingu sína eða upplifir ákveðna atburði, endurspeglist í störfum hans
og frásögn (Björn Þorsteinsson, 2009). Þó svo að ákveðnar starfstengdar
eða félagslegar venjur eða reglur séu viðteknar er það sýn einstaklings-
ins og reynsla hans sem hefur mikið að segja um viðbrögð hans hverju
sinni (Björn Þorsteinsson, 2009; Zahavi, 2008). Robinson Wolf (2007)
segir að skilgreina megi menningu hópa sem lærða hegðun sem viður-
kennd sé af umhverfinu og til að fá fram viðhorf og skilning á starfi eða
hegðun hóps henti vel að nota menningarbundna nálgun, ekki síst ef
lítið er til um efnið.
Meðferð persónuupplýsinga og siðfræði rannsóknar
Við greiningu og meðferð gagna voru siðfræði og réttmæti eigindlegra
rannsókna höfð í huga svo og staðfestanleiki og yfirfærslugildi slíkra
rannsókna (Kruger, 1994; Polit og Beck, 2008; Sigurður Kristinsson,
2003, 2013).
Fengið var leyfi hjá formanni Ljósmæðrafélags Íslands til að nota
póstlista félagsins og auglýsa eftir þátttakendum sem voru ýmist boðaðir
með símtali eða rafrænu bréfi. Allir skrifuðu undir upplýst samþykki
um þátttöku. Lögð var áhersla á að í slíkum viðtölum gildi að nafnleynd
skjólstæðinga sé viðhöfð, svo og trúnaður milli þátttakenda, gögnum
yrði eytt eftir að endanlegri úrvinnslu væri lokið og þess gætt að þeir
yrðu ekki tengdir beint við efni umræðnanna.
Greining gagna
Viðtölin voru tekin upp á segulband og tölvu. Voru þau skrifuð orðrétt
upp og greind í þemu og undirþemu eftir hugtökum og efni viðtalanna.
Við greininguna var mikilvægi atriða metið eftir því hversu oft þau voru
nefnd og persónulegar frásagnir og reynsla ljósmæðranna metnar hærra
heldur en ópersónulegar frásagnir enda eru þessir þættir taldir vega
hærra í greiningu (Krueger, 1994; Sóley S. Bender, 2013). Fellur þetta
líka vel að hugmyndafræðilegri nálgun rannsóknarinnar. Var þemum
Tafla 4. Yfirlit yfir starfsaldur og vinnustaði þátttakenda
1. Mild axlarklemma
2. Meðal mikil axlarklemma
3. Alvarleg axlarklemma
4. Ekki mögulegt að barn fæðist
Tafla 3. Flokkun O´Leary á axlarklemmu
(O´Leary, 2009b).