Ljósmæðrablaðið - 01.12.2014, Blaðsíða 16

16 Ljósmæðrablaðið - desember 2014
insúlínmyndun sem stuðlar að lækkun blóðsykurs (Armentrout,
2010). Helstu birtingarmyndir þessara tveggja megingerða má rekja
til nokkurra áhættuþátta á meðgöngu, í fæðingu og á nýburaskeiði
eins og sjá má í töflu 1.
Einkenni of lágs blóðsykurs hjá nýburum
Klínísk einkenni of lágs blóðsykurs hjá nýburum eru oft óljós og
geta líkst einkennum annarra algengra sjúkdóma á nýburaskeiði (sjá
töflu 2). Þau geta komið í ljós við mismunandi blóðsykursgildi hjá
börnum og eru jafnvel ekki til staðar við mjög lág blóðsykursgildi.
Klínísk einkenni eru því ekki góður mælikvarði á blóðsykurslækkun
og eingöngu hægt að nota þau til stuðnings við greiningu (Hewitt
o.fl., 2005; Milcic, 2008).
Framkvæmd eftirlits með blóðsykri nýbura
Eins og áður hefur komið fram gaf Alþjóða heilbrigðisstofnunin árið
1997 út þá yfirlýsingu að óviðeigandi, ónauðsynlegt og mögulega
skaðlegt væri að skima heilbrigðan fullburða nýbura fyrir of lágum
blóðsykri og því eigi eingöngu að skima nýbura með áhættuþætti
fyrir blóðsykurslækkun og þá sem eru með einkenni (Williams,
1997). Talið er að ákvarðanataka um mælingu á blóðsykri fljótlega
eftir fæðingu sé ekki einföld og krefjist umtalsverðrar þekkingar á
blóðsykurstjórnun nýbura, eigi mælingin að byggja á klínísku mati
hjúkrunarfræðings/ljósmóður en ekki vera einungis hluti af venju-
bundnum mælingum (Desphande og Platt, 2005). Við slíka ákvarð-
anatöku þurfi að hafa að markmiði að koma í veg fyrir að heilbrigðir
nýburar verði fyrir óþarfa inngripum en á sama tíma að tryggja
tímanlega greiningu og meðferð þeirra sem eru í hættu á óeðlilegri
blóðsykurslækkun. Þá telja Hoops og félagar (2010) að nákvæmt
mat á áhættuþáttum tengdum heilsufari móður á meðgöngu, gangi
fæðingar og líkamlegu ástandi barns, auk einkenna sem bent geti
til lágs blóðsykurs ætti að liggja til grundvallar ákvarðanatöku um
mælingu blóðsykurs hjá nýbura. Til þess að stuðla að markvissu
eftirliti er talið nauðsynlegt að á hverri heilbrigðisstofnun séu til
staðar gagnreyndar klínískar leiðbeiningar um eftirlit með blóðsykri
nýbura (Hewitt o.fl., 2005).
Á grundvelli eðlilegrar lækkunar á blóðsykri í kjölfar fæðingar
hefur því verið haldið fram að blóðsykur eigi ekki að mæla fyrr en
við tveggja klukkustunda aldur, því fyrr sé ekki hægt að greina á
milli sjúklegs ástands og eðlilegrar aðlögunar nýburans (Adamkin,
2011; Desphande og Platt, 2005; Rozance og Hay, 2010; Wight,
2006). Ekki eru allir fræðimenn sammála þessu og vilja sumir
mæla blóðsykur 30‒60 mínútum eftir fæðingu hjá þeim sem eru í
áhættu fyrir blóðsykurslækkun sem og þeim sem eru með einkenni
of lágs blóðsykurs (Armentrout, 2010). Þá hefur verið bent á að
blóðsykur ætti eingöngu að mæla fyrir gjafir enda tilgangurinn sá
að skima fyrir lægsta gildi blóðsykurs. Tíðni og fjöldi mælinga fari
síðan eftir klínísku ástandi nýburans (Adamkin, 2011; Desphande
og Platt, 2005). Í ljósi fræðilegrar þekkingar og svo fremi sem
barnið sé að öðru leyti heilbrigt, krefst eftirlit með blóðsykri ekki
innlagnar á nýburagjörgæslu heldur getur það farið fram á fæðingar-
og sængurlegudeildum þannig að ekki þurfi að aðskilja foreldra og
barn (Hewitt o.fl., 2005). Til dæmis er talið að hægt sé að fækka
innlögnum barna sykursjúkra mæðra á nýburagjörgæslu um meira en
helming með markvissu eftirliti og meðferð á fæðingar- og sængur-
legudeildum (Weindling, 2009).
Áhrif eftirlits með blóðsykri og meðferðar lágs blóðsykurs
nýbura á brjóstagjöf
Lækkun á blóðsykri með íhlutunum á borð við gjöf þurrmjólk-
urábótar, innlögn á nýburagjörgæslu eða gjöf sykurlausnar í æð
hjá annars heilbrigðum fullburða nýburum getur haft neikvæð
áhrif á upphaf brjóstamjólkurmyndunar og brjóstagjafar og dregið
úr sjálfsöryggi móður gagnvart því að næra barn sitt eingöngu á
brjósti (Haninger og Farley, 2001; Jónína S. Jónasdóttir, 2004). Það
er því mikilvægt að útskýra vel fyrir foreldrum ástæðu eftirlits og
meðferðar og fullvissa móður um mikilvægi hennar eigin brjósta-
mjólkur þegar kemur að næringu hins nýfædda barns (Wight, 2006).
AÐFERÐAFRÆÐI
Rannsóknin var lýsandi, afturskyggn og byggði á gögnum úr
sjúkraskrám nýbura og mæðra þeirra. Úrtakið var nýburar fæddir á
Landspítala á árinu 2010 sem blóðsykur var mældur hjá að minnsta
kosti einu sinni fyrstu þrjá sólarhringana eftir fæðingu. Úr Fæðinga-
skrá voru fengnar kennitölur allra kvenna sem fæddu á Landspítala
árið 2010 sem uppfylltu valviðmið rannsóknarinnar. Með aðstoð
hag- og upplýsingadeildar Landspítala fengust gagnaskrár með
kennitölum þeirra nýbura sem ýmist lögðust inn á nýburagjör-
gæslu spítalans á árinu 2010 eða komu þangað til stutts eftirlits eftir
fæðingu, ásamt kennitölum mæðra þessara barna. Endanlegt úrtak
var fengið með því að keyra saman skrána fengna úr Fæðingaskrá og
skrárnar um nýbura sem dvöldu á nýburagjörgæslunni til lengri eða
skemmri tíma. Valviðmið rannsóknar má sjá í töflu 3.
Upplýsingum var safnað úr þremur ólíkum gagnasöfnum, mæðra-
skrám, sjúkraskrám nýbura og skráningarblöðum tengdum eftirliti
með klínísku ástandi nýbura. Gagnasöfnunarblað var hannað með
hliðsjón af fræðilegri þekkingu á blóðsykurstjórnun nýbura og
þeim upplýsingum sem mögulegt var að afla úr rannsóknargögnum.
Upplýsingum sem safnað var má skipta gróflega í þrennt, bakgrunns-
breytur sem varða meðgöngu, fæðingu og greiningu áhættuþátta,
breytur sem varða innlögn/eftirlit á nýburagjörgæslu og breytur
Tafla 1. Helstu áhættuþættir lágs blóðsykurs hjá nýburum
Léttburar (þyngd undir 10 percentili miðað við meðgöngulengd)
Þungburar (þyngd yfir 90 percentili miðað við meðgöngulengd)
Fyrirburar (fæðing fyrir fulla 37 vikna meðgöngu)
Sýking hjá barni
Börn sykursjúkra mæðra (DM og meðgöngusykursýki)
Ofkæling (líkamshiti < 36,5°C mældur í holhönd)
Súrefnisskortur í fæðingu (Apgar < 7 við fimm mínútna aldur)
Meðfæddir gallar, t.d. Beckwith-Wiedermann heilkenni
Efnaskiptasjúkdómar
(Hewitt, Watts, Robertson og Haddow, 2005; Williams 1997). w, 1997).
Tafla 3. Valviðmið rannsóknar
Sykursýki á meðgöngu (DM og meðgöngusykursýki)
Fæðing með keisaraskurði
Sýking/hiti hjá móður í fæðingu
Fæðingarþyngd < 3 kg eða > 4,5 kg
Meðgöngulengd < 37 vikur
Apgar < 6 við fimm mínútna aldur
ICD10 greining „önnur blóðsykurslækkun nýbura“
ICD10 greining „heilkenni hjá ungbarni sykursjúkrar móður“
Innlögn eða stutt eftirlit á nýburagjörgæslu fyrstu 72 klst. eftir fæðingu
Tafla 2. Klínisk einkenni lágs blóðsykurs hjá nýburum
Almenn einkenni Einkenni frá taugakerfi Einkenni frá hjarta og lungum
Óeðlilegur grátur Skjálfti Blámi
Lágur líkamshiti Ergilegt Fölvi
Óstöðugur líkamshiti Ýkt Moro-viðbrögð Hröð öndun
Veikt sog Slappleiki Öndunarhlé
Vill ekki sjúga Krampar Öndunarerfiðleikar
Óeðlilegar augnhreyfingar Hraður hjartsláttur
(Hewitt o.fl., 2005; Milcic, 2008)