Ljósmæðrablaðið - 01.12.2014, Blaðsíða 22

22 Ljósmæðrablaðið - desember 2014
Þessi fræðilega samantekt ljósmæðranema fjallar um öryggi og
fæðingarstaði þar sem ljósmæður eru leiðandi fagaðilar. Efnið er eðli-
lega ofarlega í huga nemanda sem er að hefja nám.
Ljóst er að fæðingarstöðum á landinu hefur fækkað stórlega
síðustu áratugina. Á sama tíma er umræðan sterk um nauðsyn þessa
að konur og fjölskyldur fái barneignarþjónustu í sinni heimabyggð.
Á höfuðborgarsvæðinu er valkostur um fæðingarstað bundinn við
Fæðingarvaktina á Landspítala og að fæða heima. Mikið er rætt um
mikilvægi þess að í boði sé millistig á fæðingarþjónustu, svo sem á
fæðingarheimili. Verkefnið er lóð á vogarskálarnar í þessari umræðu
og um öryggi á fæðingarstöðum sem eru skilgreindir sem fæðingar-
staður D samkvæmt leiðbeiningum um val á fæðingarstað frá Land-
læknisembættinu. Niðurstöðurnar eru hvatning fyrir ljósmæður sem
áhuga hafa á að auka valmöguleika í ljósmæðraþjónustunni, stofna
fæðingarheimili eða þróa samfellda þjónustu á forsendum kvenna í
gegnum barneignarferlið, milli heimilis og heilbrigðisstofnana.
Ólöf Ásta Ólafsdóttir
INNGANGUR
Undanfarin ár hefur þjónustustig fæðingarstaða lækkað og skurð-
stofum víða um land verið lokað vegna niðurskurðar í heilbrigðiskerf-
inu. Án skurðstofu og starfsfólks hennar er ekki hægt að grípa inn í
fæðingu, svo sem með mænurótardeyfingu eða keisaraskurði. Land-
læknisembættið (2007) hefur gefið út leiðbeiningar um áhættumat
og val á fæðingarstað fyrir barnshafandi konur til að tryggja öryggi
í fæðingu og gæði þjónustunnar. Þjónustustig eru flokkuð miðað við
íslenskar aðstæður, frá A til D. A táknar hátækni fæðingardeild, til
dæmis Landspítala, og D fæðingarstaði sem henta heilbrigðum konum
sem gengið hafa í gegnum eðlilega 37‒42 vikna meðgöngu og vænta
fæðingar án fyrirsjáanlegra vandamála að mati læknis og ljósmóður.
Samkvæmt þessum leiðbeiningum flokkast til dæmis fæðingardeildin
í Vestmannaeyjum undir þjónustustig D. Þar er ekki lengur sólar-
hringsvakt á skurðstofunni og enginn svæfingarlæknir starfandi. Ljós-
mæðraþjónusta er þó til staðar og sinnir ljósmóðir meðgönguvernd
og fæðingarhjálp fyrir konur sem uppfylla framangreind skilyrði.
Það er óskandi að heilbrigðar konur geti gengið í gegnum allt barn-
eignarferlið í sínum heimabæ, en öryggi konu og barns er fyrir öllu.
Öryggi þess að fæða utan hátækni fæðingardeildar hefur verið
umdeilt. Á 20. öldinni fóru fæðingar jafnt og þétt að flytjast inn á
sjúkrahús, þar sem aðgangur að fæðingarlæknum var greiður ef eitt-
hvað færi úrskeiðis. Uppúr miðri 20. öldinni fæddu flestar konur á
sjúkrahúsi og undir lok hennar var orðið sjaldgæft að konur fæddu
heima (Kitzinger, 2005). Í dag fæða 98,2% íslenskra kvenna börn
sín á sjúkrahúsum en 1,8% fæða heima (Ragnhildur I. Bjarnadóttir
o.fl., 2011). Það er í samræmi við niðurstöður vestrænna rannsókna
á fæðingarstöðum kvenna sem gefa skýrt til kynna að flestar fæðingar
eigi sér stað á sjúkrahúsum (Overgaard, Fenger-Grøn & Sandall,
2012). Eftir að fæðingar fóru að flytjast inn á sjúkrahús hafa inngrip í
fæðingu og tíðni keisaraskurða aukist til muna. Það vekur upp spurn-
ingar um öryggi, ávinning og áhættu fyrir heilbrigðar barnshafandi
konur að fæða á hátækni sjúkrahúsum. Á síðustu áratugum hefur því
áhugi vaknað á áhrifum fæðingarumhverfis á útkomu fæðinga og ljós-
mæðrastýrð fæðingarheimili hafa orðið vinsælli (Hodnett o.fl., 2009).
Í þessari ritgerð verður fjallað um frístandandi fæðingarheimili. Á
þeim er umönnun kvenna stjórnað af ljósmæðrum á stað sem er aðskil-
inn hátækni fæðingardeild en með ákveðin tengsl við slíka deild. Þar
er veitt meðgönguvernd og fæðingarhjálp fyrir konur sem eiga í lítilli
hættu á vandamálum á meðgöngu og í fæðingu. Lögð er áhersla á
heimilislegt umhverfi og eðlilega fæðingu með sem fæstum inngripum
(Healthcare Improvement Scotland, 2012; Hodnett o.fl., 2009; Laws,
Lim, Tracy og Sullivan, 2009). Frístandandi fæðingarheimili, jafnt
sem minni fæðingardeildir á landsbyggðinni, falla því undir þjón-
ustustig D, samkvæmt leiðbeiningum Landlæknis (2007) um val á
fæðingarstað.
Markmið þessarar ritgerðar er að kanna öryggi þess að fæða á
frístandandi fæðingarheimilum eða minni fæðingardeildum á lands-
byggðinni. Fjallað verður um öryggistilfinningu kvenna og ljósmæðra,
umönnun og útkomu fæðinga á þessum fæðingarstöðum.
Öryggi fæðingarheimila og minni
fæðingardeilda á landsbyggðinni
Hafdís Guðnadóttir,
1. árs nemi í ljósmóðurfræði
N E M AV E R K E F N I