Tímarit Máls og menningar - 01.04.2019, Blaðsíða 88

k a r i ó S k g r é t U d ó t t i r e g e
88
Kari Ósk Grétudóttir Ege
Orðum myndlist
Orð um myndlist geta verið bindiefni og brú, þau geta opnað gættina og
boðið listunnandanum inngöngu í listaverkið. En orð um myndlist geta líka
varpað ofbirtu í augun eða leitt okkur inn í þokuveröld. Eðli myndmáls er
annað en eðli tungumálsins og tungumálið nær aldrei að rúma myndlistar­
verk. En tungumálið getur svo sannarlega dýpkað skilning okkar á lista­
verkinu og opnað leiðir að fleiri túlkunarmöguleikum.
Það virðist stundum sem við lifum á tímum þar sem lítið þol er fyrir
margræðni og lítil geta til lesturs á milli línanna. Ágætt dæmi tekur guð­
fræðingurinn John Dominic Crossan þegar hann segir að það sé ekki svo að
nútímamaðurinn hafi fundið uppá því að lesa biblíusögur á táknrænan hátt
og að fólk til forna hafi lesið þær í bókstaflegum skilningi. Þessu sé einmitt
öfugt farið, að til forna hafi þær verið táknrænar sögur sem við í dag erum
svo vitlaus að taka bókstaflega. Góð listaverk eru á sama hátt eins og lifandi
orð en ekki bókstafleg. Þau eru síkvik og margræð. Þau verða til í ákveðnu
samhengi og þau gera ákveðna kröfu á áhorfandann. Þess vegna verður
tungumál listarinnar ekki einfaldað og smættað frekar en listaverkið.
Þegar myndlistarmaður tjáir sig um listsköpun sprettur tjáningin úr
frumlægri reynslu. Reynslan sem hann lýsir er bæði tengd praktískri vinnu
myndlistarmannsins og tilvistarlegri reynslu af því að vera í heiminum. Hún
er í senn persónuleg, sammannleg og fagleg. Reynsla listamannsins og hæfi­
leiki hans til að beita meta­sjónarhorni á eigin vinnu er því afar mikilvægur
snertiflötur á milli áhorfandans og listaverksins.
Til þess að skilja merkingu listaverks þarf oft að setja það í heimspekilegt,
samfélagslegt og listasögulegt samhengi. Það er hlutverk sýningartexta að
halda utan um þetta samhengi og miðla því til áhorfandans. Listfræðingar,
sýningarstjórar og aðrir sem miðla myndlist geta þar að auki opnað á nýjar
og óvæntar tengingar handan við ásetning listamannsins.
Undanfarið hefur hins vegar borið á ákveðinni tegund af myndlistartexta
sem hvorki miðlar þessari frumlægu reynslu listamannsins né lýsir hún
skýrri samfélagslegri eða heimspekilegri vídd. Þessi tegund texta gengur
undir nafninu alþjóðleg lista­enska (e. International Art English). Hinn