Tímarit Máls og menningar - 01.04.2019, Síða 10

10
B ó k m e n n ta H át í ð
ráðstefnur og hefur til að mynda miklar skoðanir á hjólreiðum. Hún er þó
fyrst og fremst ísbjörn og skilur ekki að öllu leyti það sem á sér stað í heimi
mannskepnanna, og ekki nema von, því hún er stödd í miðju köldu stríði
og lendir í heimi njósna og ritskoðunar sem flækir stöðuna enn frekar. Ætt­
móðirin veit að hún á rætur að rekja til annarra heimkynna og er í stöðugri
leit að einhvers konar heimili, eða stað þar sem hún tilheyrir samfélagi, en
það reynist henni erfitt.
Annar hluti bókarinnar fjallar um líf dóttur ættmóðurinnar, sem ber
nafnið Toska og ver lífi sínu í sovéskum sirkus. Sagan er í upphafi sögð af
Barböru, þjálfara Tosku, en síðar kemur í ljós að það er Toska sem hefur sagt
sögu sína í gegnum Barböru. Í sögu Tosku sjáum við dýrin sem sjónarspil og
skoðum samband milli manns og dýrs á innilegan hátt. Í þriðja hlutanum
kynnumst við síðan Knúti, syni Tosku, sem fæðist í hendur manna í dýra­
garðinum í Berlín. Við sjáum heiminn með hans augum, heim sem er mun
raunsærri en sá heimur sem við sáum í fyrsta og öðrum hlutanum. Knútur
þekkir ekki sögu sína né rætur en líður vel meðal mannanna. Frá fæðingu er
honum falið hlutverk sem ímynd og tákn loftslagsbreytinga, en sá málstaður
er honum sjálfum eðlilega fjarri, þar sem hann þekkir ekki annan heim en
dýragarðinn.
Sögurnar þrjár eru ólíkar og gætu allar staðið einar og sér en saman skapa
þær þó djúpa ættarsögu sem tengist mannkynssögu 20. aldar fram til dagsins
í dag þar sem firringin gagnvart náttúrunni er orðin alger. Smám saman lærir
lesandinn einnig ýmislegt um birnina sem þeir eru ekki meðvitaðir um að
fylgi þeim og sögu þeirra. Endurómur fortíðarinnar er sífellt til staðar í lífi
þeirra og minnir okkur á það mark sem Sagan setur á samtíma okkar.
dýr í sjálfu sér
Í viðtali við New York Times árið 2016 sagði Tawada blaðamanni að hún
hefði velt fyrir sér muninum á því hvernig dýr og menn setja sig í hlutverk
til að heilla aðra sem og hvernig reynsla það hefði verið að vera dýr undir
kommúnisma annars vegar og kapítalisma hins vegar.5 Þessi samkennd og
löngun til að setja sig í spor annarra er einkennandi fyrir verk Tawada og í
Etýðum í snjó birtist þessi samkennd fyrst og fremst í fjölda persóna sem
fá að segja sögu sína og fá að taka tungumál skáldsögunnar í sínar hendur.
Samfélag mannanna er eitt viðfangsefni skáldsögunnar, enda verða gríðar­
miklar breytingar á ríkjandi hugmyndafræði í heiminum á þeim tíma sem
sagan gerist. Framandgervingin sem felst í því að sjá mannkynssöguna út frá
sjónarhorni ísbjarna er áhrifamikil og skapar fjarlægð sem er ekki auðvelt að
skapa með öðrum hætti. Hugmyndafræðilegir straumar og stefnur hafa einn­
ig áhrif á lífsmynstur ísbjarnanna, allt frá kommúnískum reglugerðum sem
ættmóðirin þarf að lifa við, til kapítalískra markaðslögmála dýragarðsins.