Tímarit Máls og menningar - 01.04.2019, Blaðsíða 112

H U g v e k J U r
112
– vonandi nokkurn veginn rétt höfð
eftir henni – leita oft á mig þegar ég les
fréttir af slíkum voðaverkum. Ég veit
ekki af hverju eða hvaða þýðingu þau
hafa beinlínis fyrir mig en þau sitja
þarna ennþá. 
Eins hef ég stundum vitnað í orð
Harukis Murakami sem sagði einhvers
staðar, eftir heimsókn sína á Bók­
menntahátíð, að Reykjavík væri borg
kattanna. Hann hafði, minnir mig, farið
í göngutúr um gamla Vesturbæinn og
séð ketti sitja fyrir framan hvert hús
eins og steypt ljón við hofinngang. Síðan
geng ég varla gamla Vesturbæinn án
þess að sjá kettina með augum Mura­
kamis. 
Þannig eru þessir höfundar ekki bara
að segja frá bókunum sínum á meðan
þeir dvelja hér, þeir ljá okkur augu sín;
eignast sjálfir og búa til nýjar sögur í
veruleika okkar og hafa áhrif á það
hvernig við skynjum umhverfi okkar.
vonnegut og hveitið
Eina skondnustu söguna hef ég þó frá
ömmu minni, Auði Laxness heitinni.
Þegar hún bjó á Gljúfrasteini var stund­
um komið með gesti Bókmenntahátíðar
þangað, rétt eins og þeir heimsækja
safnið í dag. Einn daginn bað móður­
systir mín, sem býr í húsi við hlið
Gljúfrasteins, eiginmann sinn um að
skjótast yfir og fá lánað hveiti í sósu.
Eiginmaður hennar er alinn upp í
Bandaríkjunum og eitt af átrúnaðargoð­
um hans – ef hann á þá fleiri en umrætt
– í lífinu er Kurt Vonnegut. Í gegnum
tíðina hafði hann óspart vitnað í bækur
hans og jafnvel fundið einhvers konar
guð í honum. 
Nú, eiginmaðurinn skottast þetta á
milli húsa með krukku til að fá í hveiti,
fer inn bakdyramegin, í gegnum kjallara
hússins, og upp í eldhús til ömmu
minnar. Þar er hún að kokka kaffi, hin
kátasta, í miðjum samræðum við
skemmtilegan mann. Það var Kurt
Vonnegut. Eiginmanni frænku minnar,
manni sem verður aldrei orða vant,
enda með kjaftaglaðari mönnum, verður
svo mikið um að hann stendur þarna
stjarfur. Loks tekst honum að muldra:
Berðu nafnið þitt fram með enskri eða
þýskri áherslu – Vooonnegut eða
Vffonnegut?
Ég er ekki Þjóðverji, sagði Vonnegut. 
Hann var reyndar af þýskum ættum
en gott ef hann var ekki handtekinn af
Þjóðverjum í seinni heimsstyrjöldinni –
svo kannski var spurningin viðkvæm.
Og í sjálfu sér er fengur fyrir Bók­
menntahátíð að fá hingað gest sem hafði
barist í seinni heimsstyrjöldinni. En eig­
inmaður frænku minnar fékk hveitið og
staulaðist með það heim.
thor fagnar okkur
Vera sumra þessara gesta hér, í hvers­
degi okkar, býr í sjálfu sér yfir einhvers
konar fáránleika. Eins og áður sagði
hafa sumir þeirra haft áhrif á hugar­
heim okkar, skynjun, pólitískar skoðan­
ir, fagurfræði og húmor – ýmislegt sem
gerir okkur að okkur. Eins og fjarlægir
foreldrar sem hafa miðlað sínu til
manns. Guðir. 
Svo eru þeir allt í einu hérna. 
Fólk sem okkur fannst varla vera til
nema í þessu samtali hugarheimsins við
það. Nánast eins og jólasveinninn eða
Jesús. 
Á hverri Bókmenntahátíð verður
manni hugsað til gestanna sem maður
sá og heyrði á fyrri hátíðum. Þeir sem
hafa komið eru og verða ávallt hluti af
Bókmenntahátíðinni. 
Það á líka við um látna Íslendinga.
Þegar ég stíg inn á viðburð á vegum
Bókmenntahátíðar finnst mér Thor Vil­
hjálmsson alltaf vera þar einhvers stað­
ar. Hann stendur í anddyri Norræna