Orð og tunga - 08.07.2019, Blaðsíða 61

Katrín Axelsdóttir: Áhrifsbreytingar í þágufalli Þórarins 49
arinn minn) og stundum á milli persónufornafna og eignarfornafna
(hann Þórarinn minn). Hljóðafar í þessum nálægu fornöfnum kann að
hafa haft áhrif í þá átt að nafnið sjálft fór að draga dám af því (honum
Þórarinum mínum). Hér væri um að ræða ódæmigerða áhrifsbreytingu
sem kölluð hefur verið rímmyndun eða rímbreyting. Slíkar breytingar
eru ekki algengar og íslensk nöfn virðast að öðru leyti ekki hafa orðið
fyrir áhrifum frá nærliggjandi fornöfnum. Þett a er því frekar óvænt en
það þýðir samt ekki að skýringin sé útilokuð. Skýringarnar tvær sem
hér hafa verið nefndar útiloka ekki hvor aðra. Hugsanlega var um
hvort tveggja að ræða, áhrif greinis og áhrif fornafna. Það er kannski
sennilegra en að aðeins önnur áhrifi n hafi verið að verki. Í báðum
tilvikum er um heldur óvæntar breytingar að ræða. Slíkar breytingar
má telja líklegri ef tvennt hefur verið að verki í einu. Hin óvænta
mynd Þórarinum er þá orðin til vegna eins konar samlegðaráhrifa.
Fjórða nýjungin, Þórarininum, minnir mjög á þá þriðju og virðist
einungis þekkt á sömu svæðum og hún. Þarna eru því að öllum
líkindum tengsl. Nefnt var að Þórarininum gæti verið blendingsmynd,
úr Þórarinum og stofninum Þórarin- (eða þágufallsmynd með þeim
stofni). Blöndun er ódæmigerð áhrifsbreyting. En önnur gerð ódæmi-
gerðra áhrifsbreytinga, alþýðuskýring, kynni alveg eins að hafa kom-
ið hér við sögu.
Heimildir
Anna Helga Hannesdótt ir. 1992. Some Diff erent Factors in Phonological
Variation: The Case of Icelandic rl/rn. Í: Jonna Louis-Jensen og Jóhan
Hendrik W. Poulsen (ritstj.). The Nordic Languages and Modern Linguistics
7, bls. 131–140. Þórshöfn.
Ásgeir Blöndal Magnússon. 1989. Íslensk orðsifj abók. [Reykjavík]: Orðabók
Háskólans.
Bandle, Oskar. 1956. Die Sprache der Guðbrandsbiblía. Kaupmannahöfn: Ejnar
Munksgaard.
Beygingarlýsing íslensks nútímamáls. Ritstjóri Kristín Bjarnadótt ir. <htt p://bin.
arnastofnun.is/> (sótt 19. ágúst 2016).
Biblia. 1584. Hólum.
Björn Guðfi nnsson. 1964. Mállýzkur II. Reykjavík: Heimspekideild Háskóla
Íslands og Bókaútgáfa Menningarsjóðs.
Björn K. Þórólfsson. 2004. Þjóðskjalasafn Íslands. Afh . 39/2004 Björn Karel
Þórólfsson, askja E/1, arkir 1 og 23. [Athugasemdir, viðbætur og leið-
rétt ingar Björns K. Þórólfssonar (1892–1973) við rit hans frá 1925.]
tunga_21.indb 49 19.6.2019 16:55:56