Orð og tunga - 08.07.2019, Blaðsíða 24

12 Orð og tunga
arnir eru ekki sýnilegir notandanum en þeir voru ekki unnir á þann
hátt að hentaði til birtingar. Þetta vinnulag er nýmæli í íslenskri
orða bóka gerð, og hefur þessi merkingarflokkun reynst mikilvægt
hjálpartæki við ritstjórnarvinnuna. Meðal annars tryggir hún betra
samræmi í meðferð merkingarskyldra orða þar sem hægt er að
gera mismunandi blæbrigðum orða skil á markvissari hátt. Hvern
flokk er hægt að skoða í innra samhengi og hugsanlega bæta í hann
uppflettiorðum til að fylla í myndina og draga úr líkum á að óæskileg
göt séu í orðaforðanum. Auk þess má fá úr flokkunum margskonar
aðrar upplýsingar, t.d. er hægt að búa til orðasöfn í ákveðnum
greinum.7 Nánari fróðleik um merkingarflokkana er að finna hjá
Þórdísi Úlfarsdóttur (2013:57–58).
3.2.2 Notkun textasafna
Eftir því sem fram líða stundir er orðið alsiða að setja saman orða-
bækur með hjálp textasafna, og á það jafnt við um Ísland og önnur
Evrópu lönd. Nú um stundir er raunar óhugsandi að ætla sér að gera
orðabók án aðkomu textasafna. Textasafn er tiltekið magn texta á
ákveðnu tungumáli og geta þeir verið af ýmsum toga. Sum texta söfn
hafa að geyma fjölbreytilega textaflokka á meðan önnur eru eins-
leitari að efni, hafa t.d. mikið umfang frétta- eða dagblaðatexta, en
textasöfn af öllu tagi koma að notum fyrir orðabókahöfunda. Á meðal
nútímalegra orðabóka sem byggja mjög á textasöfnum er Den danske
ordbog (DDO). Ritstjórar verksins hafa lagt á það áherslu að tíðni orðs
geti ráðið úrslitum um það hvort orðið sé haft með í flettulistanum
(sjá Jensen o.fl. 2018:143). Þá gildir einu hvort orðið er „æskilegt“
eða ekki, hvort það sé t.d. notað á niðrandi hátt um minnihlutahópa.
Vinnureglan er sú að ef orðið er í mikilli notkun eiga notendur að geta
fengið upplýsingar um það í DDO. Í Íslenskri nútímamálsorðabók er í
stórum dráttum fylgt sömu stefnu.
Textasöfn með íslenskum textum hafa verið í hraðri þróun á und-
an förnum tveimur áratugum, en við gerð Íslenskrar nútíma máls orða-
bókar var einkum stuðst við eftirfarandi textasöfn:
• Íslenskt textasafn hefur að geyma um 90 milljónir lesmálsorða
úr mjög margbreytilegum textaflokkum. Hægt er að leita að
7 Með þessari aðferð hefur þegar verið útbúið orðasafn með lögfræðihug tök um
milli íslensku og frönsku (Íslenskt-franskt lögfræðiorðasafn 2018). Svipað er hægt að
gera án mikillar fyrirhafnar með fleiri merkingarsvið orðaforðans.
tunga_21.indb 12 19.6.2019 16:55:49