Orð og tunga - 08.07.2019, Blaðsíða 157

Ari Páll Kristinsson: Um greiningu á málstöðlun og málstefnu 145
skilgreinir sig hvorki sem hann né hún. Og ekki voru það almennar
málnotkunarbækur eða orðabækur sem riðu á vaðið með að nota
hvorugkyn fl eirtölu í stað karlkyns fl eirtölu í dæmum á borð við öll
sem vilja geta fengið eintak. Um sjónarmiðin bak við atriði af þessu tagi
og barátt u fyrir málbreytingum má t.d. lesa hjá Josephson og Þorgerði
Einarsdótt ur (2016). Á hinn bóginn hafa m.a. málfræðingar haldið því
til haga hver málhefðin hefur verið og hvaða annmarkar kunni að
fylgja breytingum varðandi merkingu og notkun (sjá t.d. Guðrúnu
Þórhallsdótt ur 2008). Þessi málstýringarviðleitni, sprott in úr ranni
barátt ufólks, stendur nú yfi r og raunar að því leyti með opinberum
stuðningi að Ríkisútvarpið heldur fram nýbreytni í málnotkun, a.m.k.
að einhverju marki, hvað varðar viðleitni til kynhlutleysis með notk-
un hvorugkyns þar sem notað hafði verið karlkyn samkvæmt eldri
mál venju. Hér er sem sé komið fram dæmi um tilraun til mál stýr-
ing ar sem lýtur að formi íslenskunnar. Málstýringuna má rekja til
áhugafólks um tiltekin sjónarmið og hún getur með tímanum orðið
almennt viðtekinn hluti íslenskrar málstefnu og birst í mál hegð un
og þá ekki aðeins hjá afmörkuðum hópum eða í vissum texta teg-
und um heldur almennt og í alls konar samhengi. Með öðrum orð-
um: Endurbætur Spolskys (2018) koma ágætlega heim við það sem
er að gerast í íslenskri málstýringu í dag. Segja má að grunnur að
málstýringu sé þar lagður af áhugafólki eða barátt ufólki og í kjölfarið
kemur stuðningur, eft ir atvikum, frá stjórnvöldum eða frá áhrifaríkum
fjölmiðli.
4 Lokaorð
Um og upp úr miðri 20. öld var farið að fj alla skipulega um málstefnu
og málstýringu víða um heim og bera málsamfélög kerfi sbundið
saman með slíka þætt i í huga – enda þótt viðfangsefnin séu vissulega
mun eldri og málfræðingar hafi áður fengist við þau á ýmsan hátt á
ýmsum tímum.
Í þessari grein hef ég sagt frá hugmyndum þriggja áhrifaríkra
fræði manna sem fj allað hafa um málstöðlun og málstefnu. Ég bar hug-
myndirnar jafnharðan að íslenskum úrlausnarefnum. Fræðimennirnir
eru Einar Haugen (1906–1994), Ulrich Ammon (f. 1943) og Bernard
Spolsky (f. 1932). Sagt var stutt lega frá meginhugmyndum þeirra og
sýnt hvernig má styðjast við þær í athugunum á íslenskri málsögu,
málstöðlun og málstefnu. Hér er bæði að fi nna frásögn um athuganir
tunga_21.indb 145 19.6.2019 16:56:15