Orð og tunga - 08.07.2019, Blaðsíða 134

122 Orð og tunga
Niðurstöður fyrir síðustu hugtökin tvö má sjá á Mynd 6 en þar sést að
þau fylgja ekki áðurnefndum mynstrum. Þau eiga það sameiginlegt að
þátt takendur á aldrinum 31–50 ára lenda ekki á milli hinna hóp anna
tveggja eins og í öllum hinum dæmunum heldur teygir þeirra súla sig
lengst í átt að aðkomuorðunum, lengra en súla yngsta aldurs hópsins.
Líkt og ritrýnir benti á var sennilega óheppilegt að nota orð ið sjálfsmynd
á móti aðkomuorðinu selfi e af ýmsum ástæðum. Lík lega er nýyrðið sjálfa
algengara í þessu samhengi, þó að sjálfsmynd sé vissulega notað líka, auk
þess sem orðið sjálfsmynd hefur fl eiri merkingar sem gæti hafa skekkt
niðurstöður. Í tilviki orðaparsins myndband – video má mögulega tengja
þetta við það tímabil sem vídeóspólur og vídeóleigur nutu vinsælda,
sérstaklega hjá börnum og unglingum. VHS myndbandsspólur komu
fyrst á markað í Japan 1976 (Cusumano o.fl. 1992:51) og voru nánast
ein ráðar á markaði þar til DVD mynddiskarnir komu til sögunnar í
kringum 1995 (de Laat 1999). Á tímum vídeóspólunnar voru elstu þátt -
takendurnir í aldurshópi 31–50 ára á aldrinum u.þ.b. 10–30 ára og þeir
yngstu orðnir u.þ.b. 10 ára þegar DVD tók við hér á landi svo ekki er
ólíklegt að aðkomuorðið video sé þeim tamara en þeim sem yngri eru.
Hér má benda á að orðið var stafsett með enskum hætti í könnuninni,
líkt og virðist algengt á t.d. helstu samfélagsmiðlum, en aðlagaður
ritháttur, vídeó, er einnig í notkun. Líklega hafa þátt takendur sem nota
þann rithátt þó frekar valið video en myndband.
Nú hafa verið reifaðar ýmsar skýringar á því hvers vegna sum
tækni nýyrði hafa náð betri fótfestu í íslensku málsamfélagi en önn-
ur. Allt eru þetta aðeins tilgátur sem erfitt er að sanna eða áætla
með nákvæmni þar sem margar skýringar geta átt við eitt og sama
orðaparið. Hér hefur aðeins gefist ráðrúm til að ræða einstaka dæmi
auk þess sem aðrar mögulegar skýringar eru enn óræddar. Til að
mynda má nefna að í rannsókninni var hvorki gerður greinarmunur
á tal- og ritmáli né fj allað um ólíkar ritmyndir eða framburð auk
þess sem aðkomuorðin hafa aðlagast íslensku beygingakerfi misvel.
Aft ur á móti má vera ljóst að íslensk nýyrði ná ekki vinsældum fyrir
þær sakir einar að vera íslensk. Aðrir þætt ir virðast þurfa að koma
til og t.a.m. virðist skipta töluverðu máli að nýyrðið sé myndað sem
fyrst eft ir að fyrirbærið/hugtakið berst til landsins, að því sé komið á
framfæri og það sé sem fl estum sýnilegt.
tunga_21.indb 122 19.6.2019 16:56:11