Heimsmynd - 01.06.1992, Blaðsíða 32

FJÖLSKYLDAN
HJÓNABANDIÐ í
HÆTTU
Það er viðkvæði
ungs fólks að
halda að heiti þau
hvort öðru eilífri
ást og trausti sé
köttur úti í mýri,
úti sé ævintýri.
Enda er sífellt ver-
ið að gefa ungu
fólki þá glansmynd
af lífinu.
hvað er að baki brostins hjóna-
bands? Er það einföld staðreynd?
Sú einfalda staðreynd að þegar
fólk er orðið leitt í hjónabandinu
nennir það hreinlega ekki lengur
að leggja rækt við það. Eða eru
ástæðurnar margslungnari? Það orð hefur farið
af kynslóðinni sem gekk í hjónaband eftir 1970
að hún sé of lin við sjálfa sig, nenni hreinlega
ekki að leggja það á sig sem kynslóðin á undan
gerði til þess að halda hjónabandinu saman. En
er það raunin? Skortir kannski íslendinga það
sem ef til vill er komið inn í sálartetur margra
annarra þjóða, að hafa alltaf einhvern á vakt-
inni þegar hriktir í stoðum hjónabandsins, jafn-
vel einhvers konar sálfræðing á læknavakt?
Tölur frá því snemma á áttunda áratugnum
sýna að þriðja hvert íslenskt hjónaband endar
með lögskilnaði. Árið 1990 voru 1.154 hjóna-
vígslur og 479 lögskilnaðir. Þróunin hefur verið
hægt og sígandi í þá átt að hjónavígslum fækkar
en lögskilnuðum fjölgar. Sama ár voru skráðar
1.916 sambúðir en 749 sambúðum var slitið.
Þess má þó geta að flestir þeir sem ganga í heil-
agt hjónaband hafa verið í óvígðri sambúð áð-
ur. Rúmlega níu þúsund óvígðar sambúðir eru
skráðar í landinu. Hefur þeim því fjölgað um
fjögur þúsund frá því 1986. Árið 1981 áttu sér
stað 1.357 hjónavígslur og 463 lögskilnaðir.
Flestir lögskilnaðir verða eftir sex til níu ára
hjónaband. Tíðastur er lögskilnaður hjá konum
á aldrinum tuttugu og fimm til tuttugu og níu
ára og körlum frá þrjátíu til þrjátíu og fjögurra
ára. Fleiri en tvö börn virðast treysta hjóna-
bandið því eftir að þriðja barnið kemur í heim-
inn snarfækkar skilnuðum og þeir verða sárafá-
ir þegar hjón hafa getið af sér fjögur eða fleiri
börn.
Langflestar hjónavígslur sem eiga sér stað
hér á landi fara fram í kirkjum, raunar níu af
hverjum tíu vígslum. Borgaralegum hjónavígsl-
um hefur fækkað frá því á fyrri hluta áttunda
áratugarins, úr einni af hverjum sex hjónavígsl-
um en eru nú ein af hverjum tíu. Þetta setur ís-
lensku prestastéttina í mikla ábyrgðarstöðu því
hvert brostið hjónaband sem hefur verið inn-
siglað af prestum þarf að ganga sömu leið til
baka. Fólki sem slítur óvígðri sambúð er einnig
ráðlagt að tala við prest, sérstaklega ef börn
eru komin til sögunnar. Það er lögboðin skylda
presta að vera til ráðgjafar og hjálpar þegar
vandi steðjar að í hjónabandinu.
Hingað til hefur mörgum þótt ýmislegt
skorta á að kirkjan axlaði þessa ábyrgð. Það
hefur hins vegar verið í umræðunni innan kirkj-
unnar í marga áratugi að koma á fót sérstakri
stofnun þar sem hjón og börn gætu leitað sér
aðstoðar eða upplýsinga. Ekkert hefur orðið af
því fyrr en nú um síðustu áramót er kirkjan
kom á fót Fjölskylduþjónustu
kirkjunnar. Forstöðumaður
hennar er vígður guðfræðing-
ur, séra Þorvaldur Karl
Helgason, sem lagði utan til
framhaldsnáms og tók meistarapróf í fjölskyldur-
áðgjöf, í því hvernig halda megi hjónabandinu
saman. Honum eins og mörgum öðrum hefur
fundist vanta fræðslu um hjónabandið sjálft í
þjóðfélaginu. „Það má þó ekki vanmeta það sem
prestar hafa verið að gera því þeir hafa aðstoðað
fólk í byrjun og þá sem átt hafa í erfiðleikum í
hjónabandi mun meira en ég held að almenning-
ur geri sér grein fyrir. Það þekki ég af reynslu
minni sem sóknarprestur í Njarðvík."
Fjölskylduþjónusta kirkjunnar er sú eina
sinnar tegundar hér á landi. Þorvaldur segir
hana ekki hafa verið mikið auglýsta en nóg hafi
verið að gera frá því hún hóf starfsemi sína, þar
sem sóknarprestar um land allt hafi verið tengi-
liðar þessar stofnunar, að auki hafi dómsmála-
ráðuneytið vísað mörgum málum til þeirra, til
að mynda forræðismálum sem reynst hefur erf-
itt að sætta.
Hlutverk fjölskylduþjónustunnar er þrenns
konar: fyrirbyggjandi fræðslustarf, þar með tal-
ið hvers kyns námskeiðahald fyrir hjón og fjöl-
skyldur, almenn ráðgjöf sem opin er fyrir hvern
sem er og einnig aðstoð við fólk samkvæmt til-
vísun frá prestum, og meðferðarvinna.
„Þetta starf er því hugsað sem útvíkkun á því
mikilvæga sálgæslustarfi sem prestar inna af
hendi“, segir Þorvaldur Karl.
Hver er munurinn á sálfræðingum og geð-
læknum annars vegar og svo presti í þinni stöðu
hins vegar?
„Þetta er spurningin um tungutak. Auðvitað
erum við að fást við sömu vandamálin og sál-
fræðingar og geðlæknar en ég myndi telja guð-
fræðina sjá frekar hlutina í heild sinni. Kirkjan
hefur öðruvísi lífssýn. Sálfræðingar og geðlækn-
ar myndu orða hlutina þannig að um hjónaerj-
ur eða sambúðarvanda væri að ræða en við inn-
an kirkjunnar tölum um vanda mannsins, að
maðurinn sé ósáttur við sjálfan sig og líði því illa,
þess vegna eigi hann í vanda. Maðurinn þarf að
takast á við þetta h'f sem hann lifir. Hlutverk
tímamót