Heimsmynd - 01.06.1992, Blaðsíða 67

lífsmunstur, eigi þegar barn. Þegar sambönd enda með þess-
um hætti kostar það oft leiðindi og sorg sem einnig bitnar á
börnunum, bæði vegna þess að börnin eru oft orðin tengd
mönnunum og ekki síst vegna þess að sorgin tekur sinn toll af
þeim sem í hlut á. Við hana þarf að glíma.
í þessu sambandi get ég ekki á mér setið með að tíunda
samtal sem ég átti við ágætan vin minn. Hann gefur sig út fyrir
að vera frjálslyndur í skoðunum og er sæmilega upplýstur
maður, en hefur reyndar aldrei verið gefinn fyrir börn. Hann
var engu að síður kominn á kaf í ástarsamband við konu með
ungt barn. Ég spurði hann hvernig gengi.
„Vel“, sagði hann með sælubros á vör.
En hvernig gengur að ná sambandi við barnið?
„Ég þarf ekki að velta því fyrir mér strax“, svaraði hann.
Þú hlýtur þó að hafa einhver afskipti af barninu, er það
ekki?
„Jú“, sagði hann, „en ég veit ekki hvort mér líkar við það.“
Hvað áttu við með því, spurði ég, hefurðu nokkuð reynt
nálgast það?
„Nei“, svaraði hann, „ég er ekki tilbúinn til þess enn.“
Maður spyr sig bara þegar maður fær svona svör: Er ekki
eitthvað bogið við samfélag sem framleiðir svona þenkjandi
menn? Menn sem eru varla tilbúnir til að leggja nokkuð á sig
og gera bara það sem þeim þykir þægilegast hverju sinni, eða
hver sem skýringin kann svosem að vera. Ristir frjálslyndið
ekki dýpra en þetta?
Við þetta vaknar spurningin um hvað sé í raun á bak við
frjálslyndi fólks. íslendingar eru einhver frjálslyndasta þjóð í
heimi samkvæmt skoðanakönnunum. Það eru helst að
menntastéttir Vestur-Evrópu komist með tærnar þar sem ís-
lendingar hafa hælana hvað varðar frjálslyndi í skoðunum á
ýmsum málum sem áður voru viðkvæm. Er þessu frjálslyndi
kannski líkt farið og afstöðu manna til annarra kynþátta? ís-
lendingar segjast til dæmis ekki hafa fordóma gagnvart lituðu
fólki. Ein skýringin á því gæti verið sú að Islendingar hafa
aldrei verið í neinu nánu samneyti við litað fólk. Því geti þeir
svarað spurningunni um hvort þeir hafi fordóma gagnvart lit-
uðu fólki neitandi vegna að þeir vita ekki betur.
Til er fróðleg kenning um að þeir sem eru menntaðir - Is-
lendingar teljast til menntuðustu þjóða heims - séu það upp-
lýstir að þeir viti hvernig eigi að koma vel fyrir, þeir viti að
fordómar og þekkingarleysi séu af hinu illa en frjálslyndi, með
umburðarlyndi og jafnréttishugsjónir að leiðarljósi, af hinu
góða. Því svari þeir eins og þeir séu frjálslyndir án þess að það
risti djúpt, án þess að þeir hugsi sínar frjálslyndu hugsanir til
enda, án þess að geta staðið undir þeim.
Að sama skapi held ég að þekking manna á sálrænum þætti
þess að vera ein með barn á íslandi risti ekki djúpt.
Að minnsta kosti eru til alltof margar konur, sérstaklega
þær sem hafa kornungar eignast barn einar sem aldrei hafa
náð sér á strik í lífinu. Þær eru óánægðar, búnar að eiga í
margvíslegum og misheppnuðum ástarsamböndum. Þær verða
bitrar og gefast upp á að reyna njóta lífsins og börnin verða
tætt. Við búum að minnsta kosti ekki til betri heim þar sem
börnin bera aldrei sitt barr eftir að hafa gengið í gegnum ýmsa
meiriháttar erfiðleika með mæðrum sínum (eða feðrum). A
hinn bóginn eru auðvitað til margar sterkar konur sem neita
að gefast upp, berjast og verða jafnvel meiri og betri mann-
eskjur á eftir.
Persónulega tel ég það ekki vitlausa hugmynd að Islending-
ar hættu að heimta fleiri börn, að minnsta kosti af ungum
stúlkum. Ég tel það ágætis frammistöðu af þjóðinni að hafa
fjórfaldast frá 1850!
Viturlegra væri að þjóðin legði meiri rækt við þá einstakl-
inga sem vaxa hér úr grasi og snéri sér að því fræða unga fólk-
ið um ábyrgðina sem fylgir því að eignast barn - með hvaða
hætti það kann svosem að vera, til dæmis með því að koma
fræðslu um ábyrgðina inn í skólakerfið. Með öðrum orðum
snúa þróuninni við - segja fólki eins og er, að æskilegast sé að
reyna að treysta samböndin áður en fólk fer að hugsa um að
bæta börnum í heiminn - kenna ungum mönnum og konum
þá lexíu að börn séu vandmeðfarin, að aðgát skal höfð í nær-
veru sálar. Byrja á byrjuninni.
Mér verður stundum hugsað til bændasamfélagsins og ka-
þólsku kirkjunnar í þessu samhengi. Islendingum hefur löng-
um fundist hugmyndir þeirra afturhaldssamar. I báðum þess-
um samfélögum þótti það ekki, og þykir ekki, sjálfsagt mál að
konur eignist börn utan hjónbands enda var fólki skipað fyrir í
kynferðismálum. I bændasamfélaginu munaði þó lítið um einn
munn til viðbótar inn í þær stórfjölskyldur sem þegar voru
undir sama þaki og allir sáu sameiginlega um uppeldi barn-
anna. Islenska nútímasamfélagið kemur því hins vegar inn í
vitund ungra kvenna að sjálfsagt sé að þær eignist einar börn
en tekur hins vegar enga ábyrgð á þessari skoðun sinni. Eru
hinar afturhaldsömu raddir ekki bara raunsærri eftir allt sam-
an? Þær segja að minnsta kosti ekki ungum konum að ráðast á
þennan háa garð áður en þær eru í raun og veru tilbúnar sjálf-
ar.B
HEIMSMYND 67