Heimsmynd - 01.06.1992, Blaðsíða 80

eitt sinn á björtum degi gekk hann út úr veitingahúsinu Að-
alstrætismegin [Svínastíunni] og ætlaði að kasta af sér vatni upp
við húsvegginn, en það veittist örðugt fyrir þá sök að hann tók
alltaf bakfall út frá veggnum og ætlaði að detta aftur á bak; gekk
svo hvað eftir annað uns hann tók það þjóðráð að snúa sér við
og styðja bakið upp að veggnum. Þetta var síðdegis en þó bjart
og var fjölfarið um götuna, bæði af konum og körlum, og varð af
þessu hið mesta hneyksli. . . Fyrstu árin við skólann þoldi Hall-
dór drykkjuskapinn miklu betur og var þá sjaldan fullur fyrr en
síðdegis; en engan vissi ég þann dag frá því ég kom suður hingað
vorið 1863 og til dánardægurs hans að hann yrði ekki fullur ein-
hvern tíma á sólarhringnum. . .“
GRÖNDAL REKINN
Benedikt Gröndal skáld var einn af hinum drykkfelldu
kennurum við Lærða skólann og leiddi drykkjuskapur hans til
þess að hann var rekinn frá skólanum árið 1883. Hann taldi sig
órétti beittan því að aðrir kennarar sem ekki voru reknir, voru
að hans mati ekki síður drykkfelldir en hann. Hann segir í
Dœgradvöl að Gísli Magnússon og Halldór Guðmundsson
hafi þráfaldlega verið drukknir í kennslutímum og veturinn
1876 til 1877 hafi aldrei runnið af þeim. Þeir hafi verið drukkn-
Svínastían var helsta kráin í Reykjavík og mátti því kalla
hana bæjarkrána. Hún var nefnd ýmsum nöfnum, svo sem
Greifakráin (Jörgensen, eigandi hennar, hafði verið þjónn
Trampe greifa), Gildaskálinn eða einfaldlega krá Jörgensens.
Skólapiltar töluðu um að fara til Jörundar frænda en það nafn
sem varð þó lífseigast var Svínastían. Ýmsar lýsingar eru til á
kránni. Svo lýsir Geir Sigurðsson skipstjóri henni:
„Við Aðalstræti var hin óæðri stofa í húsinu, svo kölluð
„Svínastía“, og var þar nokkurs konar „bar“ með háu skeinki-
borði, er náði þvert yfir stofuna, og drukku menn brennivín úr
hálf- og heilpelamálum við borðið og sumir keyptu öl til þess
að blanda með. Tveir bekkir voru fyrir utan borðið og hvíldu
menn sig þar til skiptis.
Maðurinn sem stóð fyrir sölunni er enn á lífi og skýrir hann
svo frá að brennivínstunna hafi verið sett á stokk um morg-
uninn og tvær fötur hafi svo verið fylltar með brennivíni, dýfði
hann svo málunum niður í föturnar og fyllti þau jafnóðum og
drukkið var og drakk svo hver eins og hann vildi.“
Þorfinnur Kristjánsson prentari hefur lýst Svínastíunni eins
og hún leit út á fyrstu árum aldarinnar. Jiann segir:
„„Stían“ var ekki stór, það var „diskur“ yfir þvert herberg-
ið, fyrir innan hann stóð stór skápur, fullur flöskum með ýmis
Skúli Thoroddsen, alþingismaður og ritstjóri, tók ópíum reglulega inn sem lækningameðal. Hann taldi 20 dropa í teskeið og var það hans skammtur.
Þórður Thoroddsen læknir, bróðir Skúla, hafði áhyggjur af ópíumneyslu Skúla. Hér er Skúli um borð í eimskipinu Ceres sumarið 1911.
ir hér um bil hvern virkan dag. Benedikt Gröndal segist hafa
farið til Bergs Thorbergs landshöfðingja til að reyna að fá
leiðréttingu sinna mála:
„. . .ég sagði meðal annars: „Halldór Guðmundsson drekk-
ur þó ekki minna en ég.“ „Hann fer öðru vísi að því,“ sagði
Thorberg - því Halldór kom alltaf í skólann, þó hann væri
blindfullur, en ég var aldrei kenndur í kennslustundunum;
bæri svo við, þá kom ég ekki. . . Aðrir embættismenn eru látn-
ir sitja óáreittir, þótt þeir drekki eins og svampar og séu blind-
fullir og óhæfir til allra verka, og mætti nefna til þess bæði
sýslumenn, presta og lækna - þótt þeir gefi vitlaust recept og
valdi dauða manna, sem oftar en einu sinni hefur komið fyrir,
og þó að fólkið kvarti yfir þessu, þá er því ekki sinnt - land-
læknir og háyfirvöld vilja ekki gera þessum sínum dýrðlingum
neitt - en þegar ég kom ekki í nokkra kennslutíma, þá var far-
ið að við mig eins og væri ég ómerkilegur fjósastrákur. . .“
FULLAR FÖTUR AF BRENNIVÍNI
Benedikt Gröndal var lítt um höfðingja bæjarins gefið og
þegar hann fór á drykkjutúra klæddist hann í sína verstu larfa
og fór beint niður í Svínastíu og drakk þar með dónunum, en
svo voru drykkfelldir alþýðumenn kallaðir. Túrar hans vöruðu
oft í heila viku.
konar víntegundum. Öðrum megin skápsins var hlemmur inn
til eldhússins, en þaðan kom kaffi og smurt brauð. Við „disk-
inn“ keyptu menn öl, kaffi, vín og smurt brauð. Ö1 var selt
bæði á flöskum og í ölkrúsum, þ.e. stórum ölglösum, er kost-
uðu 20 aura, og önnur minni kostuðu, að mig minnir, 10 aura.
Þá var líka öl og Porter blandað saman, og þótti sérstaklega
góður drykkur og „fínn“.
Margir drukku öl og brennivín við „diskinn“, flestir fluttu
sig þó að borðunum, en þau voru ekki nema þrjú eða fjögur,
og við þau nokkrir stólar og bekkir. Þetta var allt úr góðum
við (eik), og því lítil hætta á að stólar og borð brotnuðu þó að
róstusamt yrði. . . Ég er sannfærður um það, að ekki myndi ég
nú una hag mínum lengi á slíkum stað sem „Stíunni“. Öl- og
vínþefurinn var óþolandi og á þann ódaun bættist tóbaksreyk-
urinn, sem stundum var svo mikill að naumast sást frá öðrum
enda „Stíunnar“ til hins. Þessir drukknu menn slangruðu eftir
gólfinu og ráku sig hver á annan og þegar leið á kvöldið sváfu
sumir við borðin og var oft örðugt að vekja þá.“
ÞJÓÐFRELSISHETJA OG FYLLIRAFTUR
Margir af frægustu og dáðustu foringjum íslendinga á síð-
ustu öld voru forfallnir drykkjumenn. Þannig var um Benedikt
Sveinsson, föður Einars Benediktssonar skálds, sem talinn var
80 HEIMSMYND