Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2018, Síða 47

tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 94. árg. 2018 47
Nú eru liðin 100 ár síðan spænska veikin kom til Íslands og hafði
hún áhrif á lífshlaup margra Íslendinga. Ein ung kona gerðist sjálf -
boðaliði en löngun hennar til að hjálpa öðrum leiddi hana í hjúkrun-
arnám til Kaupmannahafnar þaðan sem veikindin bárust til Íslands.
Þorbjörg Árnadóttir fæddist 1898 á Skútustöðum við Mývatn. haustið 1913 fluttist hún
til reykjavíkur til náms og lauk vorið 1916 prófi frá Verslunarskólanum. Þá var faðir
hennar nýlátinn og fjölskyldan á leið til reykjavíkur. Eftir útskrift vann hún hjá Bæjar-
símanum en í september fékk hún vinnu á skrifstofu Sigurðar Briem póstmálastjóra.
Ári seinna keypti móðir hennar hús í Miðstræti og opnaði matsölu handa stúdentum.
Í nóvember 1918 hafði Þorbjörg starfað á Póstmálaskrifstofunni í rúm tvö ár. Þá
gerðust í reykjavík atburðir sem áttu eftir að hafa afgerandi áhrif á líf hennar. haustið
hafði verið mjög kalt, næturfrost strax í september og tveggja stafa kuldatölur fram í
nóvember en svo hlýnaði eitthvað og hélst það fram að áramótum. Seinni partur ársins
var mjög viðburðaríkur en 12. október varð gos í kötlu. Öskufallið var mikið og jökul-
hlaupið ægilegt. fyrirvarinn var nánast enginn og einungis nokkrum klukkutímum eftir
að menn höfðu fundið fyrsta jarðskjálftann breiddist hlaupið út um Mýrdalssandinn.
gosinu var talið lokið 4. nóvember en þá var skollin á ein versta plága sem lagst hefur á
reykjavík, sú sem við nú köllum spænsku veikina. Tveimur dögum seinna töldu menn
að helmingur bæjarbúa væri rúmliggjandi. næstu þrjár vikur voru algjör hryllingur.1
reyndar barst veiran, sem olli spænsku veikinni, fyrst til reykjavíkur í júlí, meðal
annars með farþegaskipinu Botníu frá kaupmannahöfn, en einkennin voru þá frekar
veik. hugsanlegt er að Þorbjörg hafi smitast þá en það getur útskýrt af hverju hún
lagðist ekki í nóvember þrátt fyrir náin samskipti við veikt fólk.
Hátt í 500 létust í kjölfar stökkbreyttrar veiru
að kvöldi 19. október kom Botnía aftur til reykjavíkur og bar aftur með sér inflú-
ensuveiruna. nú var veiran hins vegar stökkbreytt og lagðist mjög þungt á þá sem
smituðust. Talið er að um 10.000 hafi veikst og um 250 látist í reykjavík. fólkið heima
hjá Þorbjörgu í Miðstræti 3 virðist hafa sloppið nokkuð vel en líklega hefur Olla systir
hennar veikst. hinum megin götunnar, í Miðstræti 6, bjó Steinunn Bjarnadóttir. hún
veiktist kringum 10. nóvember og lést 10 dögum seinna. hún var ógift og einungis
24 ára eða jafngömul Sigríði Eiríksdóttur sem þá var við hjúkrunarnám í kaupmanna-
höfn. Í Vonarstræti 12 lagðist nánast allt heimilisfólkið og þar á meðal systurnar
kristín og katrín Thoroddsen. kristín var nýkomin heim úr hjúkrunarnámi í Dan-
mörku og katrín var enn stúdent í læknadeild.
Þorbjörg Árnadóttir. Myndin er tekin eftir komu
hennar til Kaupmannarhafnar 1919.
Sjálfboðaliði í spænsku veikinni
Christer Magnusson
1 Bestu samantektina til þessa um spænsku veikina á Íslandi er að finna í Viggó Ásgeirsson (2008).
Mjög margir reyndust veikir, barnshafandi konur höfðu fætt fyrir
tímann og sums staðar lágu veik börn við hliðina á látnum for-
eldrum. Þegar veikindin stóðu sem hæst voru flestar matvörubúðir
og mjólkurbúðir og mörg bakarí lokuð þar sem starfsfólkið var veikt.