Skessuhorn - 29.05.2019, Blaðsíða 34

MIÐVIKUDAGUR 29. MAí 201934
Horft yfir liðið ár og litið til þess nýjaSjómannadagurinn
Hann er nýlega kominn í land eftir
sjómennsku í rétt fjörutíu ár, reynd-
ar með hléum. Fór fyrsta túrinn á
loðnuveiðar veturinn 1979, en hélt
upp á sjötugsafmælið í síðasta túrn-
um um borð í Baldvini Njálssyni GK
í mars síðastliðnum. Ólafur Guð-
mundsson heitir maðurinn, ein-
att kallaður Óli Dabb af samferð-
armönnum. Hann er úr Hafnar-
firði, en hefur búið í Borgarfirði frá
unga aldri og er einn fárra Borgfirð-
inga sem sótt hafa sjóinn. Lengst af
var Óli á togurum Stálskipa í Hafn-
arfirði. Áður en á sjóinn fór hafði
hann krækt sér í heimasætu frá Sig-
nýjarstöðum í Hálsasveit. Segir það
kost þegar menn hafa náð að kynn-
ast konum sínum vel áður en þeir
fara í langferðir á sjó. í landi stjórn-
aði Valgerður Jónasdóttir heimili
þeirra og uppeldi barnanna. Sá einn-
ig um hrossin þeirra og stundaði
ætíð fulla vinnu samhliða þessu. „Óli
sagði sjálfur að ég hefði verið einstæð
móðir með fjögur börn. Hann var á
sjó og ég sá um hitt,“ segir Valgerð-
ur. Óli og Gerða hafa komið sér vel
fyrir í húsinu sínu Álfaskjóli í Hvítár-
síðu í Borgarfirði. Eru bæði að hætta
störfum og hyggjast njóta þess að
vera ekki lengur langtímum saman í
sitthvoru lagi.
Kappsigling í
löndunarpláss
„Ég fór í minn fyrsta túr á sjó vet-
urinn sem ég varð þrítugur. Fór á
loðnuvertíð um borð í Náttfara frá
Húsavík 1979 en báturinn var gerð-
ur út frá Kópavogi. Hafði aldrei far-
ið á sjó áður og var töluvert sjóveik-
ur fyrsta mánuðinn eða svo. Pabbi
minn hafði verið sjómaður, var bryti
á Gullfossi sem Eimskip gerði út,
þannig að ég vissi eilítið út í hvað
ég var að fara. Þrátt fyrir sjóveikina
í fyrstu líkaði mér strax vel á sjón-
um. Þessa fyrstu vertíð var ég frá
áramótum til maíloka og það veidd-
ist vel. Þetta var fyrir kvótasetningu
á loðnu og því voru veiðarnar svona
ólympískar, róið stíft þar til kvótan-
um á landsvísu var náð. Menn voru
því í sífelldu kapphlaupi í laus lönd-
unarpláss en því gat fylgt mikið fjör.
Þá lönduðu skipin hvar sem hægt var
að fá legurými. í síðasta loðnutúrn-
um í mars þennan vetur vorum við
á veiðum vestan undir Jökli í mikilli
þvögu báta. Eftir að við höfðum fyllt
hjá okkur upphófst agaleg kappsigl-
ing því Helga RE hafði fyllt á sama
tíma. Það var eitt laust pláss til lönd-
unar í Hafnarfirði en það næsta var
ekki fyrr en í Vestmannaeyjum. Það
munaði einfaldlega tveggja sólar-
hringa siglingu að ná að verða á und-
an til Hafnarfjarðar. Spurningin var
því hvort skipið næði að beygja fyrr
inn Faxaflóann. Við höfðum það -
og það var ekki leiðinlegt,“ rifjar Óli
upp og brosir. Eftir að þessari fyrstu
loðnuvertíð lauk var farið á net á
Náttfara og Óli fagnaði þrítugsaf-
mælinu um borð.
Aflaði vel skattleysisárið
Eftir þessa vertíð fór Óli ekki á sjó
fyrr en átta árum síðar, veturinn
1987 og þá á Ásþór sem Grandi gerði
út. „Þá var ég heilt ár á sjó. Þetta var
skattleysisárið en þá gilti að afla eins
vel og hægt var því engir skattar voru
greiddir af launum þetta ár. Við vor-
um á ískfiskeríi og veiðarnar gengu
ágætlega. Þarna var ég í rúmt ár og
fór þá aftur í land. Eftir miðjan júlí
árið eftir munstra ég mig svo á nýjan
frystitogara frá Hafnarfirði, Ými HF
sem Guðrún og Ágúst Sigurðsson
hjá Stálskipum höfðu látið smíða. Á
þeim togara var ég í föstu plássi allt
þar til hann var seldur fimmtán árum
síðar, 2002. Þá fór ég yfir á Rán frá
sama fyrirtæki og var á því skipi til
loka. Árið 2005 keypti Nesfiskur í
Garði Ránina sem hét eftir það Bald-
vin Njálsson GK-400. Við fylgdum
með í kaupunum. Meðal annarra
Þorsteinn Eyjólfsson sem var stýri-
maður á Ými og ég hef fylgt á skip-
unum alla tíð, en Steini stýrimaður
varð skipstjóri þegar skipið var selt
til Nesfisks og fékk nafnið Baldvin
Njálsson. Við höfum því fylgst að
vinirnir lengi. Svo má ekki gleyma
honum Jónasi syni okkar Gerðu.
Hann var búinn að læra til kokks og
starfa við það lengi í landi. Hann var
fyrst ráðinn kokkur á Hrafni föður-
lausa frá Grindavík en fór síðan yfir
á Baldvin Njálsson og við höfum far-
ið saman í túra síðustu árin. Höfum
tekið annan hvern túr síðustu árin.
Jónas kom reyndar í land um leið
og ég og rekur nú verslunina FOK
í Borgarnesi ásamt eiginkonu sinni
Maríu Júlíu.“
Yfirleitt stöðug
vinnsla í gangi
Óli lætur vel af því að starfa á frysti-
togara. Þetta sé vissulega stíf vinna
og fátt annað en vinna, borða og
sofa. Oftast sigldi Óli tvo túra í
röð og tók þann þriðja frí í landi.
Skyldustopp í landi var þetta 4-5
dagar milli samliggjandi túra. Með
þessu móti þurfti útgerðin ekki að
hafa alveg tvöfalda áhöfn til taks. Á
frystitogurum sem þessum er allt
veitt í troll og aflinn er ufsi, þorsk-
ur, karfi og aðeins ýsa. Yfirleitt er
látlaus vinnsla í gangi sem felst í að
hausa, flaka, snyrta og pakka fiskin-
um fyrir frystingu. Menn skiptust á
um að vinna á hverju tæki í vinnsl-
unni, en yfirleitt eru sömu karlarn-
ir uppi á dekki. Skipið rúmar þetta
um 18 þúsund kassa og þegar búið
er að fylla, er siglt heim til löndun-
ar.
Kokkurinn skiptir miklu
Lengst af var staðið sex tíma vaktir
og svo sex tíma svefn, allan túrinn
sem oftast var um eða yfir mánuður
í senn. „Svo var samþykkt að breyta
vöktunum og við fórum að standa
átta tíma vaktir og svo átta tíma frí.
Mér líkaði það betur. Þá nær mað-
ur betur að hvílast og safna kröft-
um, jafnvel þótt komandi vakt yrði
lengri. En hvort sem vaktirnar eru
sex eða átta tíma skiptir mestu máli
að aðbúnaðurinn um borð sé góð-
ur. Þá skiptir kokkurinn ótrúlega
miklu máli. Að maturinn sé góð-
ur. Þá getur útsjónarsamur kokkur
haft talsvert að segja fyrir afkomu
okkar karlanna. Nú eru samning-
arnir þannig að ef kokkurinn eyðir
of miklu í hráefni þá kostar það
kannski sjómanninn aukalega 20-25
þúsund krónur á túr. Jónas minn
kunni að fara vel með og með út-
sjónarsemi gat hann jafnvel sparað
aur fyrir áhöfnina. Ekki var síðra að
maturinn hans var um leið góður.“
Gátu farið yfirum
Óli segir að lengsti túr sem hann hef-
ur farið hafi verið 61 dagur, en sá var
í Smuguna. Því hefur verið fleygt að
í löngum Smugutúrum hafi menn
jafnvel verið orðnir tæpir á geðheils-
unni. „Ég var alveg rólegur og hætti
að taka eftir því hversu lengi við vor-
um þarna úti, en það voru vissu-
lega ekki allir sem þoldu þetta. Ég
man eftir krítísku ástandi á einum
skipsfélaga okkar. Hann fór eigin-
lega yfir um í löngum túr. Það þarf
því ákveðna skapgerð í að vera svona
lengi langt frá landi og menn þurfa
að geta sýnt helling af æðruleysi,“
segir Óli. Hann segir að helst hafi
honum þótt erfitt að fá líkamsklukk-
una á rétt ról eftir að í land var kom-
ið. Það tengist þessum sífelldu vakta-
skiptum. „Maður glaðvaknar kannski
um miðja nótt, hrekkur upp og held-
ur að maður hafi sofið yfir sig.“
Versta lífreynslan þegar kviknaði
í skipinu í Barentshafi
Rætt við sjómanninn Óla Dabb sem fagnaði sjötugsafmælinu í síðasta túrnum
Óli og Gerða á heimili sínu í Álfaskjóli í Hvítársíðu.
Feðgarnir Jónas Björgvin og Óli fóru sinn síðasta túr á Baldvini Njálssyni í mars.
Hér eru þeir ásamt Þorsteini Eyjólfssyni skipstjóra, en „Steina stýrimanni“ hefur
Óli fylgt á sjó í meira en tvo áratugi. Ljósm. eeó.
Gerða tók á móti Óla sínum með blómum þegar hann kom í land úr síðasta
túrnum í lok mars. Ljósm. eeó
Risastórt karfahol komið upp á dekk á Baldvini Njálssyni. Ljósm. óg.