Bændablaðið - 11.08.2016, Blaðsíða 16

16 Bændablaðið | Fimmtudagur 11. ágúst 2016
Alþýðleg þekking á plöntum
hélst vel við hér á landi fram
undir síðustu aldamót en hefur
nú að mestu fallið í gleymsku.
Skemmtilegt er fyrir áhuga-
sama að grufla í gömlum
bókum og leita uppi hugmyndir
fyrri tíma fólks um plöntur.
Í Allrahanda Síra Jóns
Normann má meðal annars
finna sögu sem heitir Að mjólka
fjarlægar kýr. „Á bæ einum á
Hornstöndum bjuggu hjón, sem
mjög voru grunuð um galdur.
Hjá þeim uppólst dóttir þeirra.
Þegar hún var orðin hér um bil
hálffullorðin, fór sýslumaður
að taka rannsókn um þetta
mál. Ekki er þess getið, hvað
foreldrarnir meðgengu. En þegar
til dótturinnar kom, kvaðst hún
ekkert kunna nema að mjólka
kýr. Bað sýslumaður hana að
sýna sér það og tiltók sjálfur á
hvaða bæ kýrin skyldi vera. Tók
hún þá puntstrá og rak í holu,
sem boruð var í stoð, fór svo með
10 marka fötu undir puntstráið
og mjólkaði fötuna fulla með
nýmjólk. Sýslumaður bað hana að
mjólka meir, en hún sagðist ekki
mega það, því kýrin skemmdist.
Herti þá sýslumaður á henni og
mjólkaði hún enn nokkuð, unz
það fór að koma blóðkorgur. Nú
sagði hún að kýrin væri farin að
skemmast. Herti þá sýslumaður
enn að henni að mjólka þar til
það fór að koma blóð. Hætti
hún þá allt í einu og sagði, að nú
væri kýrin dauð. Reyndist það og
svo, að á hinni sömu stund hafði
sú tiltekna kýr dottið steindauð
niður.“
Galdrar og galdramál
Samkvæmt því sem segir í
Galdrar og galdramál á Íslandi
eftir Ólaf Davíðsson tók Alþingi
fyrir mál Sigurðar Jónssonar
galdramanns árið 1671. „1.
júlí 1671 nefndu lögmenn og
fógeti tíu sýslumenn og tvo
lögréttumenn í dóm á alþíngi
til að rannsaka dóma þá, sem
sýslumennirnir í Ísafjarðarsýslu,
Magnús Magnússon og Páll
Torfason, höfðu kveðið upp
um galdra áburð Guðmundar
Magnússonar á Sigurð Jónsson.
Sigurður var sjálfur á þíngi.
Málsgögn voru svo laung, að
ekki þótti fært að færa þau inn
í lögþíngsbókina í heild sinni,
en helzt eptirtakanlegt er það í
þessu máli sem Sigurður meðkent
hefir í héraði, sig brúkað hafa
gras eitt, sem hann kallar gráurt,
hvað ei hafi hrifið. Síðan segist
hann annað gras mellifolium
[Vallhumall] með kvikasilfri úr
fjöðurstaf brúkað hafa með sínu
eigin sæði, að til lögðum nokkrum
staf þar með, á eik ristum, með
fylgjandi nokkurs konar versi
eður vísuorðum, er hann sjálfur
segist diktað hafa, hvað hann
í ljós látið hafi sýslumönnum
og öllum þíngsóknarmönnum
á heyrandi. Í öðrum parti sé
meðkenníng Sigurðar um sending
undan Álfhól, sem stendur í
síðustu meðkenníngu Sigurðar,
að hann ásamt særingum og
bölfunarorðum, sem hann segist
hafa haft, hafi hann sig niður
lagt, og tekið græðisvepp, og
látið blæða þar í tvo blóðdropa
úr nösum sér, og segist þar eftir
hafa snarað honum í kjaptinn
á djöflinum. Þetta er í héraði
handskrifað af sex mönnum, en
fyrir vorum dómi segir hann, að
í draum hafi hann látið sæðið svo
sem við kvennamannspersónu.
Það annað, að sveppurinn hafi
hann frá sér kastað, en ekki viti
hann. í kjaptin. á djöflinum.“
/VH
Plöntuhjal
STEKKUR
Um 100 bújarðir skipta um eigendur árlega:
Jarðamarkaðurinn að taka við sér
– ekkert til sem heitir „fast hektaraverð“, segir Magnús Leópoldsson fasteignasali
Magnús Leópoldsson er bændum
að góðu kunnur sem einn reynslu-
mesti fasteignasali landsins á sviði
jarðaviðskipta. Hann er búinn
að reka Fasteignamiðstöðina í
rúm 30 ár en þar áður var hann
bóndi á Sogni í Kjós í 10 ár. Nú
býr hann með annan fótinn í
Borgarfirði á jörðinni Hvassafelli
II í Norðurárdal þar sem hann
heldur um 100 kindur og nokk-
ur hross ásamt eiginkonu sinni,
Árnýju Helgadóttur. Magnús segir
að það sé að færast aukið líf í við-
skipti með bújarðir eftir nokkur
mögur ár í kjölfar efnahagshruns-
ins. Það sé nóg til af áhugasömu
fólki sem vilji búa í sveit en fjár-
mögnun sé oft ásteytingarsteinn
þegar kemur að því að láta jarða-
viðskipti ganga upp.
„Hægt og bítandi hafa viðskiptin
aukist og þau hafa verið nokkuð líf-
leg í sumar. Það er ágætt framboð á
jörðum og það skortir ekkert á það,“
segir Magnús. Hann segir að hlut-
verk hans sem fasteignasala sé að
leiða saman kaupendur og seljendur
og að láta hlutina ganga upp. Áhugi
á jörðum sé mikill og það eigi við
um allt landið. „Menn eru að skoða
jarðir á Austfjörðum og Ströndum og
allt þar á milli. Seljendur vilja vissu-
lega fá ákveðið verð til þess að hafa
efni á því að fara í burtu, annars sitja
menn alveg eins í sínum húsum.“
Bankarnir horfa á
rekstrarmöguleika jarðanna
Magnús segir að það sé nóg af
áhugasömum jarðakaupendum en það
sé oft erfitt að fá lán hjá fjármálastofn-
unum. „Fjármögnun er erfið, það er
ekkert launungarmál. Hér áður fyrr
horfðu menn meira á veðin og að
þau væru góð en í dag horfa bank-
arnir meira til rekstursins. Kaupendur
þurfa allir að fara í greiðslumat og
þá þarf afkoman að vera þannig að
menn geti borgað af lánunum sem þeir
taka.“ Magnús segir að oft á tíðum sé
erfitt að brúa bilið á milli seljenda og
kaupenda. „Þeir sem selja þurfa að
geta keypt sér aðra fasteign og þeir
sem kaupa þurfa að hafa efni á fjár-
festingunni. En málið er að eins og það
er erfitt að kaupa íbúð fyrir fólk í fyrsta
sinn þá er erfitt að kaupa jörð í fyrsta
sinn ef fólk á ekki eitthvert eigið fé.
Það á við um allar fasteignir.“
En skyldi Magnús finna fyrir því
að lánastofnanir séu misviljugar að
lána eftir landsvæðum?
„Það má vera að í einhverjum
tilvikum séu gerðar mismunandi
kröfur að þessu leyti. Hins vegar er
það svo að ef það er góður rekstur
á jörðinni þá horfa bankarnir fyrst
og fremst á hann. Þau bú sem eru
hins vegar á markaðnum um þessar
mundir eru mörg hver þannig að það
er ekki nógu burðugur rekstur til
að bera miklar fjárfestingar, þetta á
sérstaklega við á ýmsum fjárbúum.
Það eru kannski 250 ær og jörðin
kostar 50 milljónir. Það gefur augaleið
að það gengur ekki upp. Þá skiptir
mögulega máli að vera á þannig
svæði að fólk geti stundað aðra
vinnu með eða eigi kost á að fjölga
fénu. Á nokkrum stöðum er hægt
að fjölga fé án þess að byggja. Það
hjálpar ef húsakostur er fyrir hendi
því þá geta menn stækkað búin fyrir
lágmarkskostnað,“ segir Magnús.
Hik á mönnum vegna
ófrágenginna búvörusamninga
Aðspurður um það hvort hann finni
fyrir óvissu vegna þess að ekki er
búið að ganga frá búvörusamningum
segir hann svo vera. „Ég finn aðeins
fyrir því á báða vegu. Það er aðeins
hik á mönnum og ég er með nokkur
svoleiðis dæmi. Það þarf endilega að
ljúka þessum málum,“ segir hann.
Hvort hann finni mun á milli búgreina
í þessum efnum segir Magnús ein-
faldlega ekki mörg kúabú til sölu, það
beri meira á sauðfjárbúum. „Ég hugsa
að kúabúin gangi betur. Mörg smærri
kúabú hafa nú þegar lagst af og stærri
byggð upp sem eru í fullum rekstri.
Það getur tekið nokkur ár áður en sú
kynslóð sem fór í þá uppbyggingu fer
að draga saman seglin og fara út úr
búgreininni.“
Breyttir búskaparhættir
Magnús segir það orðið mjög áber-
andi að fólk sé að vinna aðra vinnu
með búskapnum. Það sé mikil
breyting frá fyrri tíð. „Það á sérstak-
lega við þar sem sauðkindin á í hlut.
Þar eru bændur með aðrar tekjur en
af sauðfjárbúskapnum. Aukin ferða-
þjónusta á þarna hlut að máli, það er
alveg greinilegt. Það hafa selst nokkr-
ar jarðir nýlega þar sem ferðaþjónusta
er hluti rekstrarins.“
Aðeins um 100 jarðir sem skipta
um eigendur á ári
Magnús segir að jarðamarkaðurinn
á Íslandi sé ekki ýkja stór. „Þetta
eru að jafnaði um eða yfir 100 jarðir
sem skipta um eigendur á hverju ári,
það er nú alltof sumt. Árið 2007 var
metár þegar á bilinu 160–170 jarðir
voru seldar. Hluti af þessum tölum
eru innan fjölskyldu þegar verða ætt-
liðaskipti. Það er því ekkert sambæri-
legt við íbúðamarkaðinn. Í gegnum
áratugina hefur þetta verið keimlíkt.
Svo eru alltaf að skila sér jarðir inn
á markaðinn þar sem eru margir
eigendur, allt upp í 100 talsins. Það
eru jafnvel jarðir sem hafa verið í eyði
eða þá að síðasti íbúinn er fallinn frá
eða orðinn gamall. Þá fer fólk að spá
í sölu – þetta eru semsagt alls kyns
blæbrigði.“ Magnús segir að það beri
mun meira á því nú en áður að bænd-
ur hætti búskap en eigi áfram heima á
jörðunum. „Það byggist mögulega á
betri samgöngum þar sem auðveldara
er að sækja vinnu.“
Sumarhúsalóðamarkaðurinn
mettur
Það eru fá dæmi um það í dag að
bændur séu að skipuleggja skákir
út úr jörðum sínum og selja sum-
arhúsalönd eða spildur, að sögn
Magnúsar. „Það má segja alveg
búið. Það er eitthvað af lóðum til en
sá markaður er mettur og sáralítill.
Sumarhúsamarkaðurinn er nokkuð
góður en að mínu mati kemur það
betur út að kaupa tilbúið sumarhús
í stað þess að byggja nýtt því það er
svo dýrt.“
Mörgum bændum hefur þótt
blóðugt að sjá jarðir brotnar upp
með þessum hætti og þau viðhorf
eru ennþá við lýði. „Núna er það
þannig að það er verið að selja lóðir
sem voru skipulagðar í „góðærinu“
en það heyrir til undantekninga að
menn séu að gera þetta í dag. Það
fer ein og ein lóð því vissulega eru
nokkrir sem vilja vera frumbyggjar,“
segir hann.
Góð ráð til jarðakaupenda
Fjölmargir eiga sér draum að setj-
ast að í sveit. Hvaða ráð skyldi fast-
eignasalinn gefa áhugasömu fólki
sem kemur inn af götunni og vill
gerast bændur?
„Maður reynir að komast að því
hvort fólk eigi möguleika á þessu.
Ef að þú ert til í að fara á afskekkta
staði er verðið ekki mjög hátt. Annars
eru þetta sömu ráð og við önnur fast-
eignakaup. Það þarf að fara í greiðslu-
mat og undirbúa málið vel. Fólk er
jafnvel búið að vera í sambandi við
mann í heilt ár og segja manni frá
draumum sínum. Mitt verk er svo að
sjá einhverja möguleika í stöðunni.
En svo er það auðvitað þannig líka
að fólk kemur hingað inn og er lítið
háð lánastofnunum,“ segir Magnús.
Alltaf eru nokkrir aðilar á skrá
hjá fasteignasölum sem eru að leita
eftir jörðum af ákveðnu tagi. „Það
getur verið fólk sem er að leita eftir
ákveðnum landshlutum. Maður er
líka með þetta í kollinum – sér hvað
hentar hverjum og einum viðskipta-
vini.“ Hann segir að margt skapi
verðmæti jarðanna. „Það er mjög
mikill plús ef það er aðgangur að
heitu vatni. Það kemur vel í ljós hjá
þeim sem hyggjast fara út í ferða-
þjónusturekstur. Svo er annað ekki
síður mikilvægt og það er netsam-
bandið. Það má segja að það sé ein
af fyrstu spurningunum sem maður
fær: „Hvernig er netsambandið?“
segir hann. Einnig skipti samgöngur
gríðarlega miklu máli og vegalengdir
í skóla fyrir börnin.
Ráð til bænda sem vilja selja
Ráð til seljenda eru af sama meiði,
að sögn Magnúsar. „Ég hvet menn
til þess að fara sér hægt, tala við fast-
eignasala með góðum fyrirvara því
oft getur aðdragandinn verið langur.
Ég heimsæki bændur og tek jarðirnar
út. Margir eru líka að fá mann til að
skoða þótt þeir ætli sér ekki endilega
að selja strax. Svo hafa þeir samband
ári seinna eða tveimur. Það er ekkert
sem er alveg einfalt eða borðliggj-
andi, hvert tilvik þarf að skoða fyrir
sig.“
Gott viðhald á eignum og ástand
jarðanna hefur mikið að segja þegar
kemur að því að selja, segir Magnús.
„Snyrtilegt umhverfi og gott ástand
eignarinnar liðkar tvímælalaust fyrir
sölu,“ segir hann. „Jarðir geta þó haft
eiginleika frá náttúrunnar hendi sem
eru mikils virði og þá skiptir ekki
endilega máli hvort íbúðarhúsið sé
parketlagt eða ekki“.
„Yfirleitt er betra að það sé húsa-
kostur á jörðum því það fylgir því
mikill kostnaður að vera frumbyggi.
Það kemur þó einstaka sinnum fyrir
að kaupendur óski eftir jörðum án
húsakosts en oftar en ekki er það þá
vísbending um að menn vilji greiða
minna fyrir jarðirnar.“
Ekkert til sem heitir fast
hektaraverð
„Þetta er skemmtilegur markaður
að því leyti að maður þarf að vera
vel meðvitaður um hann. Það halda
margir að það sé til eitthvað sem heit-
ir fast hektaraverð en svo er ekki. Það
er ekkert hægt að alhæfa um hektara-
verð á Austurlandi eða annars staðar.
Þegar maður fer að skoða þetta eftir
að maður er búinn að selja, sérstak-
lega jarðir sem eiga fjalllendi, þá er
hektaraverðið afar lágt. Verðið liggur
auðvitað í láglendinu, í ræktuninni
og því sem mögulegt er að nytja.
Það er mjög mikið af fyrirspurnum
sem eru í þessum dúr,“ segir Magnús
Leópoldsson, fasteignasali og sauð-
fjárbóndi.
/TB
Magnús Leópoldsson fasteignasali segir að nóg sé af áhugasömum jarðakaupendum en það sé snúið að fá lán.
Mynd / TB
Jarðamarkaðurinn á Íslandi er ekki ýkja stór. Svörtu punktarnir á kortinu
sýna sveitabæi á landinu.