Bændablaðið - 11.08.2016, Blaðsíða 24

24 Bændablaðið | Fimmtudagur 11. ágúst 2016
Auka þarf eftirlit
með ferskum matvælum
– talið að innflutningur á kjúklinga- og svínakjöti geti aukið tíðni matvælasýkinga og dreifingu á ónæmum sýklum hér á landi
Þórólfur Guðnason tók við emb-
ætti sóttvarnalæknis fyrir tæpu
ári síðan. Hann er sérfræðingur í
barnalækningum og smitsjúkdóm-
um barna en lauk doktorsnámi í
lýðheilsuvísindum við Háskóla
Íslands árið 2013. Það vakti
athygli á dögunum þegar sótt-
varnalæknir sendi athugasemdir
við þingsályktunartillögu er varð-
aði staðfestingu samnings Íslands
og Evrópusambandsins um inn-
flutning á landbúnaðarvörum.
Bændablaðið birti frétt í síðasta
tölublaði, sem var endursögn á
umsögn Þórólfs, um málið með
fyrirsögninni „Sóttvarnalæknir
vill takmarka innflutning á
búvörum“. Þórólfur Guðnason
sá ástæðu til þess að árétta í frétt
á vef Landlæknisembættisins í
kjölfarið að athugasemdir hans
lýstu á engan hátt almennum vilja
sóttvarnalæknis til að takmarka
innflutning á búvörum. Að sögn
Þórólfs beindust athugasemdir
sóttvarnalæknis við þingsályktun-
artillöguna að því að í henni væru
engin ákvæði sem gætu takmarkað
innflutning ef sýnt þætti að matvæl-
in gætu verið ógn við almennt heil-
brigði hér á landi. Í athugasemdum
vakti sóttvarnalæknir athygli á því
að aukinn innflutningur á ferskum
landbúnaðarvörum hingað til lands
gæti haft í för með sér ákveðin heil-
brigðisvandamál sem íslensk yfir-
völd þyrftu að vera meðvituð um
og tilbúin að bregðast við.
Bændablaðið ræddi við Þórólf um
starfsemi embættis sóttvarnalæknis
og afstöðu hans til innflutnings á
búvörum hingað til lands.
Hlutverk sóttvarnalæknis er
mjög skýrt og er það afmarkað
innan lagaramma í svokölluðum
sóttvarnalögum frá árinu 1997.
„Hlutverk og verksvið sóttvarna-
læknis er í megindráttum þrenns
konar. Í fyrsta lagi eftirlit, t.d. með
sýkingum, smitsjúkdómum, ýmsum
eiturefnum og geislavirkum efnum
sem geta verið ógn við almannaheill
og óvæntum atburðum. Í öðru lagi
þarf að leggja mat á þessa atburði
og veita upplýsingar um þá á inn-
lendum og erlendum vettvangi og í
þriðja lagi að bregðast við,“ segir
Þórólfur.
Fylgist með smitsjúkdómum
Sóttvarnalæknir þarf að fylgjast
með ákveðnum smitsjúkdómum
og tíðni þeirra. Upplýsingarnar fær
hann frá heilbrigðiskerfinu; frá rann-
sóknastofum og frá læknum. Þegar
upplýsingarnar liggja fyrir þarf að
vinna úr þeim og bregðast við.
„Við erum með ákveðið við-
bragðskerfi með heilsugæslunni,
svokallaða umdæmis- og svæðis-
lækna sóttvarna sem skilgreind-
ir eru í reglugerð. Þetta eru yfir-
læknar heilsugæslunnar úti um
allt land sem við erum í beinu
sambandi við. Þeir eru síðan í sam-
skiptum við sitt heilbrigðisstarfs-
fólk á heilsugæslustöðvunum.
Þannig er kerfið uppbyggt. Við
erum líka í miklum samskiptum
við Almannavarnir. Þar erum við
ábyrg með Almannavörnum að búa
til ýmsar viðbragðsáætlanir um
heilsufarsógnir sem koma upp. Við
höfum verið að búa til viðbragðs-
áætlanir, t.d. um heimsfaraldur
inflúensu sem við nýttum okkur árið
2009 þegar síðasti heimsfaraldur
skall á. Nýlega erum við búin að
uppfæra þessa áætlun. Við höfum
líka búið til viðbragðsáætlun um
atburði sem geta gerst í flugi og á
Keflavíkurflugvelli. Núna erum við
að útbúa áætlanir um óvæntar uppá-
komur í skipum og höfnum. Það er
mjög viðamikið og fjölmargir aðilar
sem koma að þessum verkefnum
með okkur.“
Skuldbindandi alþjóðasamningar
Ísland er bundið af alþjóða-
samningum, bæði við Alþjóða-
heilbrigðismálastofnunina, ESB
og vegna EES- og Efta-samninga.
Þórólfur segir að sóttvarnalækn-
ir sé tengiliður þessara stofnana
hér á landi. „Við þurfum að miðla
ýmsum faraldsfræðilegum gögn-
um til Evrópusambandsins, til
Sóttvarnastofnunar Evrópu og til
Alþjóðaheilbrigðis mála stofnunar-
innar. Við þurfum að taka upp ýmis-
konar regluverk, t.d. er svokölluð
alþjóðaheilbrigðisreglugerð sem sett
var á laggirnar 2005 og samþykkt
hér árið 2007. Það er skuldbindandi
alþjóðasamningur um það að við
þurfum að gera ákveðna hluti og
vera í stakk búin að fást við ákveðin
mál hér innanlands, s.s. ógnir sem
að koma erlendis frá og eins ógnir
sem geta borist frá okkur til annarra
landa. Það gildir þá um smitsjúk-
dóma, geislavirk efni og eiturefni og
óvænta atburði. Þetta er gríðarlega
umfangsmikið verk sem sóttvarna-
lækni ber að inna af hendi,“ segir
Þórólfur.
Aðspurður um samanburð starf-
seminnar hér á landi við nágranna-
þjóðirnar segir Þórólfur erfitt að
leggja mat á hann. „Við erum eins
og allir aðrir, kvörtum yfir því að
vanta fleira fólk til að geta sinnt
öllu sem við eigum að gera. Þess
vegna þurfum við að forgangsraða.
Ég held að við séum að gera ágæt-
is hluti, suma hverja með miklu
minni mannafla og aðföngum en
nágrannaþjóðir okkar. Það er ekki
mikið upp á okkur að klaga þó að
sjálfsögðu getum við gert talsvert
betur.
Á síðustu árum hafa verið inn-
leiddar ýmsar reglugerðir sem gera
meiri kröfur til okkar en áður. Það
kemur í gegnum EES- og Efta-
samstarfið þar sem við tökum upp
regluverk frá ESB. Okkur hefur
gengið misvel að innleiða reglu-
gerðir sem við höfum átt að gera.
Eflaust eru ýmsar skýringar á því
en ég held að menn séu að reyna
eins og þeir geta,“ segir Þórólfur.
Fylgist með sýklalyfjaónæmi og
sýklalyfjanotkun
Sóttvarnalæknir er ábyrgur fyrir því
að fylgjast með sýklalyfjaónæmi
Verksvið sóttvarnalæknis
• Að skipuleggja og samræma sóttvarnir og ónæmisað-
gerðir um land allt, m.a. með útgáfu leiðbeininga um
viðbrögð við farsóttum.
• Að halda smitsjúkdómaskrá til að fylgjast með útbreiðslu
smitsjúkdóma með öflun nákvæmra upplýsinga um grein-
ingu þeirra frá rannsóknastofum, sjúkrahúsum og lækn-
um.
• Að halda skrá um notkun manna á sýklalyfjum sem valdið
geta ónæmi sýkla gegn sýklalyfjum.
• Að koma upplýsingum um útbreiðslu smitsjúkdóma,
innan lands sem utan, með reglubundnum hætti og eftir
þörfum til lækna og annarra heilbrigðisstarfsmanna.
• Að vera læknum og öðrum, sem við sóttvarnir fást, til
ráðgjafar.
• Að hafa umsjón með forvörnum gegn smitsjúkdómum,
m.a. upplýsingum og fræðslu til almennings um þessi
efni.
/Úr sóttvarnalögum, 1997 nr. 19.
Mynd / TB