Bændablaðið - 11.08.2016, Blaðsíða 20

20 Bændablaðið | Fimmtudagur 11. ágúst 2016
Fyrstu búvörusamningarnir voru
gerðir 1985 til að ákvarða rekstr-
arskilyrði ákveðinna búgreina,
sérstaklega mjólkurframleiðslu og
sauðfjárræktar. Árin þar á undan
hafði umframframleiðsla í mjólk-
urframleiðslu numið allt að 10–13%
og bændur höfðu ekki fengið greitt
fullt verð fyrir framleiðslu innan
búmarks í nokkurn tíma. Því var ljóst
að fyrri lög áttu ekki lengur við og
grípa þyrfti inn í svo ekki færi illa. Í
samningunum árið 1985 var ákveðið
að ríkissjóður ábyrgðist fullt grunn-
verð til bænda fyrir ákveðið magn
mjólkur og hófst þannig markviss
aðlögun framleiðslunnar að innan-
landsneyslu. Jafnframt var kveðið á
um að aðstoða bændur við að leita
nýrra búgreina og hvetja þannig
til framþróunar og fjölbreytileika
innan landbúnaðarins.
Árið 1992 voru teknar upp
beingreiðslur á mjólk og gert
heimilt að eiga viðskipti með
greiðslumark. Fjöldi samninga hafa
verið gerðir síðan þá en óhætt er
að segja að þeir samningar sem nú
eru til afgreiðslu á þingi fela í sér
þær mestu breytingar sem gerðar
hafa verið innan greinarinnar síðan
fyrstu búvörusamningarnir voru
samþykktir.
Nautgriparækt á tímamótum
Á þessum tímamótum stendur
nautgriparæktin frammi fyrir
margvíslegum áskorunum.
Markaður hér á landi fyrir
nautgripaafurðir hefur stækkað
hratt undanfarin ár og allt lítur út
fyrir að sú þróun haldi áfram. Á
gildistíma núverandi samnings
hefur til dæmis sala mjólkurafurða
á fitugrunni aukist um þriðjung,
úr 100,8 milljónum lítra í 133,7
milljónir lítra.
Í nýjum búvörusamningum fel-
ast mestu breytingar á starfsum-
hverfi kúabænda sem hafa verið
gerðar í þrjá áratugi. Ber þar hæst
sú stefnumótun er snýr að því að
greiðslumarkið fjari út á samnings-
tímanum, bæði sem viðmiðun fyrir
beingreiðslur og kvóti sem tryggir
forgang að innanlandsmarkaði. Í
samningnum eru þó öflugir varnagl-
ar, fari svo að mál þróist á annan veg
en stefnt er að, en samningana ber
að endurskoða árið 2019 og aftur
2023. Ákvörðun um afnám kvóta
árið 2021 var frestað um sinn en
almenn atkvæðagreiðsla um málið
verður haldin meðal kúabænda árið
2019, samhliða fyrstu endurskoðun
samningsins.
Fjölbreyttara stuðningsform
Breytingar verða á stuðningsformi
ríkisins og mun það byggjast á fleiri
viðmiðum en áður. Fjárhagsrammi
samningsins helst svipaður frá
því sem nú er og stuðningurinn
er að stærstum hluta greiddur út
á framleiðslu afurða, eins og lagt
var upp með í ályktun aðalfundar
LK 2015 vegna búvörusamninga.
Vægi greiðslna út á framleidda
mjólk og gripagreiðslna eykst en
á móti eru greiðslur sem fylgja
greiðslumarki þrepaðar niður.
Einnig verður mögulegt að fá
stuðning við fjárfestingar, en þörfin
á fjárfestingarstuðningi er allnokkur,
sérstaklega með nýjum kröfum um
aðbúnað nautgripa.
Hagsmunir tryggðir óháð búsetu
LK lagði mikla áherslu á að samstarf
við úrvinnslu og markaðssetningu í
mjólkuriðnaði væri áfram heimilt.
Það er frumskilyrði þess að aðstaða
bænda gagnvart markaði sé jöfn,
óháð búsetu. Þannig fær mjólkur-
framleiðsla hér á landi áfram þrifist
til framtíðar. Einnig er mikilvægt
að staða smærri vinnsluaðila í
mjólkuriðnaði og aðgengi þeirra
að hráefni er áfram tryggt, sem
eykur fjölbreytni og vöruúrval fyrir
neytendur.
Mikilvægt er að þróa fyrir-
komulag á verðlagningu mjólkur
að breyttum tímum. Þrátt fyrir
að eldra fyrirkomulag hafi skilað
bændum og neytendum miklum
ávinningi var mjög óheppilegt er
verðlagningin var í óvissu langtím-
um saman. Mikilvægt er að slík
staða skapist ekki aftur.
Ný tækifæri í
nautakjötsframleiðslu
Í samningnum er tekinn upp stuðn-
ingur við nauta kjötsframleiðslu og
rekstur einangrunarstöðvar fyrir
holdagripi. LK fagnar þeim áfanga
sérstaklega. Íslendingar flytja inn
stóran hluta þess nautakjöts sem
við neytum og þar eru mikil sóknar-
færi fyrir íslenska bændur. Til að
fullnægja innlendum markaði fyrir
nautgripakjöt, þyrfti framleiðslan
að aukast að lágmarki um fjórðung.
Aukum verðmætasköpun í
landbúnaði
Með þessum breytingum eru að
opnast ný tækifæri til að auka verð-
mætasköpun í íslenskum landbún-
aði. Það er og verður áfram megin-
verkefni íslenskra nautgripabænda
að sjá neytendum á Íslandi fyrir
gæðaafurðum á hagstæðu verði.
Gildistími
Gert er ráð fyrir að samningarn-
ir taki allir gildi í ársbyrjun 2017
og gildi út árið 2026. Að mati
Landssambands kúabænda er afar
mikilvægt að náðst hafi samning-
ur um starfsskilyrði greinarinnar
til næstu 10 ára. Framleiðsluferill
nautgriparæktarinnar er langur og
því skiptir miklu máli að starfs-
skilyrði séu tryggð og greinin hafi
möguleika á að horfa til langs tíma.
Endurskoðunarákvæðin eru fyrir
hendi ef eitthvað bregður út af eða
nýjar aðstæður verða uppi.
Markmið samningsins
Markmið nýs samnings er að efla
íslenska nautgriparækt, skapa
greininni sem fjölbreyttust sóknar-
færi og undirbúa hana undir áskor-
anir næstu ára. Samningnum er auk
þess ætlað að hvetja til þróunar og
nýsköpunar með heilnæmi og gæði
afurða, velferð dýra og samfélags-
lega ábyrgð að leiðarljósi.
• Að almenn starfsskilyrði í fram-
leiðslu og vinnslu nautgripa-
afurða og stuðningur ríkisins við
greinina stuðli að áframhaldandi
hagræðingu, bættri samkeppn-
ishæfni og lægra vöruverði.
• Að auðvelda nýliðun, þannig að
nauðsynleg kynslóðaskipti geti
orðið í hópi framleiðenda og
tryggja að stuðningur ríkisins
nýtist sem best starfandi bænd-
um.
• Að stuðla að fjölbreyttu framboði
gæðaafurða á sanngjörnu verði
fyrir innanlandsmarkað.
• Að gætt sé sjónarmiða um dýra-
velferð og heilnæmi afurða.
• Að greinin fái svigrúm til að
búa sig undir aukna erlenda
samkeppni og skapa aðstæður til
að nýta sóknarfæri á erlendum
mörkuðum.
• Að greinin geti endurnýjað fram-
leiðsluaðstöðu í samræmi við
auknar kröfur um aðbúnað og
velferð gripa.
Með nýjum samningi opnast fyrir
ný tækfæri og nýjar lausnir fyrir
kúabændur. Markmiðið er að auka
verðmætasköpun í landbúnaði og
nýta sem best tækifærin sem felast í
sveitum landsins í þágu bænda, neyt-
enda og samfélagsins alls.
Í umræðunni
Margrét Gísladóttir,
framkvæmdastjóri LK
margret@naut.is
Gróa Margrét Lárusdóttir og Sigurður Ólafsson, bændur á Brúsastöðum í
Vatnsdal, bregða á leik í fjósinu. Mynd / HKr.
Búvörusamningar og nautgriparæktin:
Fjölbreyttari stuðningur skapar
sóknarfæri fyrir kúabændur
Nautgriparæktin stendur frammi fyrir miklum áskorunum á næstu árum. Mynd / Jón Eiríksson