Bændablaðið - 11.08.2016, Blaðsíða 18

18 Bændablaðið | Fimmtudagur 11. ágúst 2016
HROSS&HESTAMENNSKA Guðrún Hulda Pálsdóttir
gudrun.hulda.palsdottir@gmail.com
Olil Amble og Bergur Jónsson hafa áhyggjur af útilokun klárhrossa frá Landsmóti:
Afköst og uppskera verðlaunaræktenda
Olil Amble og Bergur Jónsson
mættu með 21 hross frá ræktun-
arbúi sínu, Ketilsstöðum/Syðri-
Gegnishólum, á Landsmót á
Hólum. Bændablaðið settist niður
með ræktendunum að móti loknu
og ræddi allt frá feti til framtíðar.
Rauðskjótt hryssa með folaldi
koma hlaupandi á móti blaðamanni
þegar hana ber að garði á Syðri-
Gegnishólum í Flóahreppi. Er þar
á ferðinni mikil ættmóðir, Grýla frá
Stangarholti, sem er nú 26 vetra.
Sú er móðir Álfadísar frá Selfossi,
heiðursverðlaunahryssu sem hefur
þrátt fyrir að vera enn í folaldseign,
eins og reyndar móðir hennar, haft
mikil áhrif á hrossastofn Íslands.
Þannig var hægt að rekja ættir 24%
af öllum kynbótahrossum sem komu
fram á Landsmótinu á Hólum til
Álfadísar. Grýlu grunar eflaust ekki
að afkomendur hennar, sem skipta
hundruðum, hafi borið hróður hennar
svo víða, en eitt af hennar einkenn-
ismerkjum er hinn rauðskjótti litur.
Olil Amble og Bergur Jónsson
sameinuðu hrossræktun sína undir
merkjum Ketilsstaða og Syðri-
Gegnishóla árið 2004. Með blöndun
tveggja sterkra grunna af Vestur- og
Austurlandi hafa þau ræktað fjölda
hátt dæmdra afkastahrossa. Folöld
sem fæðast búinu telja milli 15 og
20 ár hvert en ræktunarhópurinn
inniheldur verðlaunaðar afkvæma-
mæður og hátt dæmdar kynbóta- og
keppnishryssur. Ketilsstaðir/Syðri-
Gegnishólar hefur verið kjörið rækt-
unarbú ársins þrisvar sinnum, síðast
árið 2015 auk þess að vera útnefnt
besta ræktunarbú keppnishrossa á
Uppskeruhátíð hestamanna árið
2015.
Bestu mögulegu aðstæður
Olil, Bergur og starfsfólk þeirra
höfðu í nógu að snúast á Landsmóti
á Hólum, enda fluttu þau 21 hross
norður í land til að taka þátt á hátíð-
inni. Landsmótið er mikilvægur
vettvangur fyrir ræktendur og því
var mikið lagt undir. „Þarna kemur
gífurlegur fjöldi fólks og útlendinga
til að horfa á bestu hross landsins
keppa. Þetta er mikilvægur gluggi til
að auglýsa það sem við erum að gera.
Það skiptir því sköpum að ná hross-
um inn á mót og koma þeim á fram-
færi,“ segir Olil. Alls komu 10 hross
frá ræktunarbúi Ketilsstaða/Syðri-
Gegnishóla fram á kynbótasýningu,
þrjú hross voru með keppnisrétt í
einum eða fleiri greinum. Einnig var
stóðhestinum Álffinni veitt fyrstu
verðlaun fyrir afkvæmi og kom hann
ásamt sex afkvæmum fram við það
tilefni. Auk þess komu þau fram á
sérstakri ræktunarbússýningu sem
skipar heiðurssess á Landsmóti.
Olil og Bergur eru því að vonum
lukkuleg með árangur búsins á
mótinu og segja þau hátíðina hafa
verið þá bestu sem þau hafi upplif-
að. Helsta ástæða þess séu góðar
aðstæður á Hólum og einstakt viðmót
Skagfirðinga. „Við vorum steinhissa
á aðstæðunum. Fyrirfram vorum við
hlutlaus í umræðunni um staðsetn-
ingu hátíðarinnar og við gerðum í
raun engar væntingar til Hóla. En
um leið og við komum og sáum
aðstæðurnar áttuðum við okkur á því
að við gætum átt von á Landsmóti
allra tíma. Nú höfum við farið á mörg
Landsmót og aðstæður hafa verið æði
misjafnar. Stundum hefur lítið verið
hugsað um aðstöðu knapa og hesta.
Áður en reiðhallir komu til sögunn-
ar kom það fyrir að maður varð að
sækja skjól bakvið hestakerrur, til að
reyna að verjast rigningu og roki, á
meðan maður beið eftir að komast
inn á völl að keppa. Það er náttúrlega
slæmt þegar reiðhallirnar eru notaðar
til annars en að sinna hlutverki sínu,
eins og stundum hefur verið gert á
Landsmótum. Við höfðum til dæmis
ekki boðið í það ef veðrið hefði
verið slæmt í Reykjavík 2012 þegar
heilbrigðisskoðun og upphitun fór
fram utandyra. Það var nú það sem
bjargaði því sem hægt var að bjarga
á Hellu 2014 að reiðhöllin var notuð
sem reiðhöll.“
Á Hólum hafi hins vegar flest
verið til fyrirmyndar. „Nálægðin
gerði allt svo þægilegt. Það þurfti
ekki meira en að ganga nokkur skref
út fyrir hesthúsið til að fá yfirsýn
bæði yfir kynbóta- og gæðingavöll-
inn. Þetta gerði það að verkum að
hægt var að fylgjast vel með. Þá
voru allar aðstæður fyrir hrossin og
þjálfun til fyrirmyndar. Svo var stutt
í veitingasölu þar sem hægt var að
velja úr fjölbreyttum mat. Allt sem
við kunnum að hafa þurft aðgang að
á svæðinu var í minna en 5 mínútna
göngufjarlægð. Ég held að öllum hafi
liðið vel, bæði áhorfendum, hestum
og sýnendum,“ segir Olil hæstánægð.
Bergur bætir við að vel hafi verið
tekið á móti þeim. „Skagfirðingar
búa að einstöku viðmóti, þeir eru
kátir og alþýðlegir. Vandamál virð-
ast ekki vera til í huga þeirra, bara
verkefni til að leysa. Hann fullyrðir
að í ár hafi verið brotið blað í sögu
Landsmóta. „Ég er þeirrar skoðunar
að það ætti að gera Hóla að þjóðar-
leikvangi íslenska hestsins og halda
þar öll Landsmót framtíðarinnar.“
Kraftur og viljastyrkur
Framganga Bergs á hryssunni Kötlu
frá Ketilsstöðum vakti aðdáun
Landsmótsgesta. Katla og Bergur
tóku þátt í B-flokki gæðinga og
töltkeppni og blönduðu sér í topp-
baráttuna á báðum stöðum. Þess má
einnig geta að Katla var ein af hæst
dæmdu hryssum ársins og var einnig
með þátttökurétt á kynbótasýningu
mótsins. Katla, sem er 8 vetra gömul,
er undan heiðursverðlaunahryss-
unni Ljónslöpp frá Ketilsstöðum
og Gaumi frá Auðsholtshjáleigu,
sem hlaut einmitt heiðursverðlaun
fyrir afkvæmi á Landsmótinu. Katla
er afkastahryssa sem hlaut m.a. 9,5
fyrir tölt, brokk, hægt tölt, hægt
stökk og fegurð í reið og einkunnina
10 fyrir vilja og geðslag.
Katla sýndi gæðingskosti sína
í hvert sinn sem hún kom fram en
að baki liggur gífurlega markviss
og mikil þjálfun. „Ef maður ætlar
að spila tvö spil í einu, eins og við
gerðum í þessu tilfelli, þarf að hafa
kraft og viljastyrk. Katla hefur bæði
líkamlega burði og geðslag til að
standast álagið,“ segir Bergur. Hann
segist einnig hafa reynt eftir bestu
getu að hvíla Kötlu vel milli atrenna
á keppnisvellinum. „Til að mynda
gaf ég henni alltaf langan taum og
tækifæri á slökun milli gangtegunda
í úrslitum, í stað þess að halda henni
og safna á meðan verið var að lesa
einkunnir,“ segir Bergur en nú er
verið að halda Kötlu undir Álfarni
frá Syðri-Gegnishólum og ef það
gengur eftir fær hún frí frá sviðs-
ljósinu í bili.
Flokkur klárhrossa
vænlegur kostur
Tvær meginbreytingar urðu á dag-
skrá Landsmóts í ár. Annars vegar
lauk allri keppnisdagskrá á laugar-
dagskvöldi, í stað sunnudags. Olil
og Bergur segja þessa breytingu ekki
vel útfærða. „Fólk sem á erfitt með
að komast frá vegna vinnu, en vill
þó koma yfir lokahelgina, verður af
heilum degi,“ segir Bergur.
Dagskrá Landsmóta ætti að
vera föst að þeirra mati. „Ísland er
upprunaland íslenska hestsins og
Landsmótið er mikilvægasta mótið.
Þar þurfa allir, sem eiga sitt undir
hestinum, að sameinast á einni hátíð.
Þannig þarf að sníða dagskrána
að hestamönnum, t.d. erlendum
þjálfurum sem oft eru að keppa á
meistaramótum erlendis vikuna
eftir Landsmót. Það er ljóst að þetta
fólk getur ekki farið frá í viku rétt
fyrir mikilvæg mót. Einnig verður
að gera hátíðina aðgengilega fyrir
flugfélög og ferðaskipuleggjendur
sem gætu viljað búa til pakkaferð-
ir á mót, Landsmótið þarf að eiga
einhverja 3–4 hátíðisdaga þar sem
rjómi hrossanna kemur fram og fólki
er gert sem þægilegast að koma og
vera,“ segir Olil.
Hin meginbreyting Landsmóts
var fjöldatakmörkun kynbótahrossa,
en aðeins tiltekinn fjöldi hrossa í
hverjum flokki hlutu þátttökurétt og
miðaðist það við hæstu aðaleinkunnir
á vorsýningum. „Við vorum fylgj-
andi þeirri ákvörðun þegar hún var
tekin, enda var fjöldi kynbótahrossa
á mótið orðinn of mikill. En eftir á að
hyggja kemur hún ekki nógu vel út. Í
reynd takmarkar þetta fyrirkomulag
meðal annars aðgang klárhrossa á
mótið,“ bendir Olil á.
Til að greiða leið klárhrossa á
mótið var brugðið á það ráð að hækka
aðaleinkunn þeirra um 10 kommur.
Olil segir það ekki nóg enda hafi
slíkt forskot ekki fylgt þeim inn á
mót. Því röðuðust þeir fáu klárhestar
sem tryggðu sér þátttökurétt oftar en
ekki í neðstu sætum hvers flokks.
„Mér finnst það ekki sanngjarnt,
Þetta er eins og að stilla upp topp
íþróttafólki, konum og körlum, í 100
metra hlaupi. Vegna mismunandi
líkamlegra burða munu konur varla
komast inn í toppsæti í slíkri keppni,
þrátt fyrir að vera framúrskarandi
íþróttamenn. Á sama hátt verða klár-
hrossin úti þegar þeir eru settir í sama
flokk og alhliðahestar, þeir eru ekki
skapaðir eins. Það er ekki nema einn
og einn hestur sem kemst að vegna
góðrar byggingar eða óeðlilega
góðra hæfileika, og þá slefar hann
kannski inn á topp 10. Sem dæmi
má nefna Ljósvaka frá Valstrýtu í 6
vetra flokki, sem fékk einkunnina 10
bæði fyrir tölt og stökk. Hann varð
í 5. sæti í sínum flokki. Viljum við
ekki sjá svona toppeintak af klár-
hesti betur hampað? Vera kannski
bara sigurvegari? En ekki meðhöndla
hann eins og það vanti eina gang-
tegund. Við notum ólíkar hestgerð-
ir til að efla hrossastofninn og því
finnst okkur rangt að setja kröfur sem
gera klárhestum varla kleift að sjást
á Landsmóti. Íslenski hesturinn er
mjög fjölbreyttur. Eigum við ekki
að vera stolt og ánægð með það að
eiga svona hæfileikaríkt kyn? Eigum
við ekki að upphefja það og viðhalda
því, halda áfram að rækta afkasta
hross, í stað þess að reyna að gera
allt eins? Ég er sannfærð um að ef við
myndum tvískipta kynbótaflokkum,
og hafa sérstakan flokk klárhrossa,
þá yrði ekkert minna áhorf á þá en
alhliðahesta,“ segir Olil.
Bergur bendir einnig á að verð-
mætasta söluvara búgreinarinnar í
dag séu fjórgangshestar. „Þeir sem
eru að reyna að lifa á hrossarækt og
sölu verða að hafa arðsemi. Okkur
gengur best að selja fjórgangara og
þeir fara á hæsta verðinu. Á síðasta
Landsmóti voru fimmtíu stóðhestar
sýndir í flokkum 5, 6 og 7 vetra og
eldri. Fimm af þeim voru klárhestar.
Mér þykir það skrítin hugsun að vilja
laða erlenda hestamenn til landsins á
Landsmót til að sýna þeim það sem
við erum að gera og selja, og sýna
þeim nánast ekki vöruna sem margir
hafa áhuga á.“
Í annan stað telja Olil og Bergur
að betra væri að hleypa fleiri stóð-
hestum á Landsmót, en hið nýja kerfi
gerir ráð fyrir fleiri hryssum en stóð-
hestum í dag. „Hryssur eru helming-
ur af ræktuninni og því mikilvægar.
En hryssa er persónuleg eign hvers
eiganda sem hefur öll umráð yfir
henni. Almenningur hefur ekkert um
hana að segja. Hins vegar er tilgangur
þess að sýna stóðhest á Landsmóti
að auglýsa hann og selja folatolla.
Fyrir okkur sem ræktendur þá viljum
við sjá sem flesta stóðhesta og fá að
fylgjast með þeim, sjá hvernig þeir
þróast með aldrinum. Það er mikil-
vægt að fá að sjá þá í kynbótadómi
m.a. vegna þess að þá koma þeir fram
undir ströngum reglum, til dæmis er
varðar járningar og þyngingar. Þá
koma þeir fram nær því eins og þeir
eru skapaðir sem er ákaflega mikil-
vægt fyrir ræktendur. En ég hef ekki
trú á því að þessi inntökuskilyrði hafi
verið lokaútfærsla, heldur byrjun og
það er þörf á endurskoðun. Ýmsar
leiðir eru færar til að bæta fyrirkomu-
lagið,“ segir Bergur.
Ræktunarmarkmiðið úrelt?
Við færum umræðuna að kynbóta-
kerfinu. Samkvæmt ræktunarmark-
miði fyrir íslenska hrossakynið er
stefnt að því að rækta fjölhæfan,
taktfastan og öruggan, viljugan og
geðprúðan hest sem fer glæsilega
í reið, hinn íslenska gæðing. Vægi
tölts gildir mest, eða 15% af aðal-
einkunn kynbótadóms. Vægi skeiðs
er 10% og því augljóst að markmiðið
sé að rækta fimmgangshest.
Olil spyr hins vegar hvort það
Olil Amble og Bergur Jónsson ásamt tveimur af heiðursverðlaunahryssum ræktunarbúsins, þeim Álfadísi frá Sel-
fossi og Ljónslöpp frá Ketilsstöðum. Mynd / Úr einkasafni
Olil og Bergur heilsuðu upp á tvær ungar hryssur sem gengu með sín fyrstu
folöld. Olil heldur í Álfhildi frá Syðri-Gegnishólum en Bergur er með Snekkju
frá Ketilsstöðum. Mynd / GHP
Olil og Bergur mættu með 21 hross á Landsmót í ár. Hér eru þau öll saman komin að móti loknu. Mynd / Úr einkasafni