Bændablaðið - 22.09.2016, Blaðsíða 42

42 Bændablaðið | Fimmtudagur 22. september 2016
Helstu nytjadýr heimsins
Sauðfé er fyrsta dýrið sem mað-
urinn elur sér til matar og hefur
fylgt honum í ellefu aldir og í dag
telur sauðfé í heiminum rúman
milljarð. Leiddar hafa verið að
því líkur að án sauðkindarinnar
hefði íslenska þjóðin ekki lifað af
harðindi fyrri alda.
Samkvæmt tölfræði Matvæla-
og landbúnaðarstofnun Sameinuðu
þjóðanna, FAOSTAD, mun alið
sauðfé í heiminum telja rúman millj-
arð. Mestur er heildarfjöldi þess í
Kína, tæpir 200 milljón hausar,
og tæp 20% af heildarfjöldanum.
Indland er í öðru sæti þegar kemur
að fjölda sauðfjár, um 80 milljón,
Ástralía fylgir fast á eftir með tæp-
lega 80 milljón ær. Súdan og Íran eru
í fjórða og fimmta sæti með um 53
milljónir fjár hvort land. Næst koma
Nígería með um 36 milljónir, Nýja-
Sjáland 32 milljónir, Bretlandseyjar
31 milljón og Pakistan og Eþíópía
bæði með um rúmlega 26 milljónir
fjár. Reyndar er ekki alveg að marka
tölurnar frá Nígeríu, Pakistan og
Eþíópíu þar sem sauðfé og geitur
eru taldar saman.
Vetrarfóðrað sauðfé á Íslandi vet-
urinn 2015 til 2016 var 474 þúsund
en í sumarbeit 2016 um ein milljón
fjár.
Lambakjötsneysla er útbreidd um
allan heim. Mest er hún af magni í
Kína, löndunum við Persaflóa og í
Mið-Austurlöndum, Nýja-Sjálandi,
Ástralíu, Grikklandi, Úrúgvæ,
Bretlandseyjum og Írlandi. Neysla
á lambakjöti í Bandaríkjunum er
innan við 500 grömm á mann á ári.
Meðalneysla kindakjöts á mann á
ári er mest í Mongólíu og á Íslandi,
um 20 kíló.
Heimsverslun með lambakjöt
Kína, Ástralía og Nýja-Sjáland voru
þau lönd í heiminum sem framleiddu
mest af lambakjöti árið 2013.
Ástralía og Nýja-Sjáland eru
langstærstu útflytjendur lambakjöts
í heiminum með um 68% markaðs-
hlutdeild samanlagt. Bretlandseyjar
eru þriðji stærsti útflytjandinn með
um 9% markaðarins. Því næst
koma Írland, Spánn og Úrúgvæ.
Útflutningur á lambakjöti frá Íslandi
árið 2015 var 2620 tonn en 5445
tonn af sauðfjárafurðum í heild.
Helstu innflytjendur lambakjöts
í heiminum eru Kína, Frakkland,
Bretlandseyjar, Bandaríkin og Sádi-
Arabía. Sé litið á Evrópusambandið
sem heild er það í öðru sæti sem
stærsti innflytjandi lambakjöts í
heiminum.
Spár gera ráð fyrir að ræktun,
viðskipti og neysla á lambakjöti
í heiminum eigi eftir að aukast á
næstu áratugum.
Ættkvíslin Ovis
Sauðkindur eru ferfætt klauf- og
jórturdýr sem fylgt hafa manninn
í rúm tíu þúsund ár og fyrsta dýrið
sem maðurinn elur sér til matar.
Sauðfé er annað húsdýrið á eftir
hundinum og fyrstu grasbítarnir sem
maðurinn hóf ræktun á.
Fræðimenn eru ekki á sama máli
um uppruna alinna sauðkinda. Sumir
telja að upprunans sé að leita í villifé
sem lifði á Balkanskaga og austur í
Kákasus en aðrir að hlutur amerísku
kynjanna sé þar meiri en almennt
er viðurkennt. Fornleifarannsóknir
benda til að frumfé hafi verið
hyrnt, lágfætt og með rauðleita ull
með svörtum og hvítum strípum og
ljósan kvið.
Í dag er sauðfé skipt í átta tegund-
ir sem allar teljast til ættkvíslarinnar
Ovis.
Nánasti afkomandi frumkindar-
innar kallast O. vignei og finnst
í Kákasusfjöllum. Síberískar
villikindur sem stundum kallast
snjókindur flokkast sem O. nivicola,
evrópskar villikindur kallast O.
musimon, en asískar O. orientalis.
Villt fé sem finnst í norðvesturhluta
Bandaríkjanna kallast O. dalli og
stórhyrndar villikindur í Norður-
Ameríku O. canadensis. Í afskekktu
héraði í Nepal finnst sjaldgæf tegund
fjallakinda sem kallast O. ammon.
Tamið sauðfé, O. aries, sem
við þekkjum best, skiptist í fjölda
sauðfjárkynja. Dæmi um sauðfjár-
kyn eru Acipayam-fé í Tyrklandi,
Arapwa á Nýja Sjálandi, Bond í
Ástralíu, Kikta í Ungverjalandi,
Dalfé í Svíþjóð, Hanzhong í Kína,
Rahmany í Egyptalandi, Van Rooy í
Suður-Afríku og íslenska fjárkynið.
Nytjar af sauðfé
Rannsóknir benda til að sauðfé hafi
fyrst verið haldið 9.500 árum fyrir
upphaf okkar tímatals á svæði sem í
dag er Íran og Írak. Beinaleifar sýna
að skipuleg ræktun og kynbætur á
sauðfé hefjast 2.500 árum síðar af
kornyrkjumönnum í fjallahéruðum
Kúrdistan. Útbreiðsla sauðfjár er
hröð eftir það og stuttrófufé orðið
Vilmundur Hansen
vilmundur@bondi.is
Kjörbeitiland fyrir sauðfé er þar sem gróðurfar er fjölbreitt.
-
fjöllum.