Bændablaðið - 22.09.2016, Page 53

53Bændablaðið | Fimmtudagur 22. september 2016
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
Ég var á fundi í síðustu viku
í Ljósheimum. Þar fór Ágúst
Andrésson, sláturhússtjóri
Kaupfélags Skagfirðinga, yfir
helstu ástæður verðfellingar
fyrirtækisins á kindakjöti til
bænda, það er að segja útgáfu
kaupfélagsins á því. Hann hélt
því fram að ástæðan væri ein-
göngu vegna útflutnings en
innanlandsneyslan kæmi þessu
máli á engan hátt við.
Þarna er ég í grundvallarat-
riðum ÓSAMMÁLA sláturhús-
stjóranum. Innanlandsneyslan er
60% af framleiðslu kindakjöts
í landinu og því ótækt að slá
hana út af borðinu í umræðum
um ástæðu verðlækkunarinnar
til bænda. Ég ætla hreint ekki
að halda því fram að Ágúst fari
með rangt mál um það sem hann
sagði í framsögu sinni um útflutn-
ingsmál, það er hins vegar það
sem ekki var sagt (eða minna
var talað um) sem á skilið meiri
athygli. Á Íslandi ríkir svoköll-
uð fákeppni í verslun með mat-
vörur. Þessi fákeppni hér á landi
er í boði og undir verndarvæng
Samkeppniseftirlitsins íslenska
þar sem þeir leyfa henni að við-
gangast og í raun hleyptu þessu í
gang á sínum tíma. Ég vil reyndar
frekar kalla þetta einokunarversl-
un, enda stórlega í ætt við það
sem áður hefur gerst hér á landi
þar sem dönsku einokunarkaup-
mennirnir greiddu það sem þeim
sýndist fyrir vörurnar verandi í
aðstöðu til þess.
Nú er svo komið, og hefur
reyndar verið í einhver ár, að
sláturleyfishafar þora ekki að fara
fram á að einokunarkaupmenn
greiði sannanlegan framleiðslu-
kostnað fyrir kindakjöt, þeir gætu
jú neitað að versla hjá þeim og
snúið sér annað. Þetta er að mínu
mati aðalástæðan fyrir því að slát-
urleyfishafar koma svona fram
við sauðfjárbændur. Svo virð-
ist sem Samkeppniseftirlitið sé
ekki að vinna vinnuna sína því
þvermóðska og græðgi íslenskra
einokunarkaupmanna stefnir í að
rústa íslenskum sauðfjárbúskap
og um leið dreifðum byggðum
landsins. Þetta virðist allt með
ráðum gert því ekkert má standa
í vegi fyrir enn meiri hagnaði
kaupmanna þótt þeir séu nú þegar
með margfaldan hagnað miðað
við kaupmenn á meginlandi
Evrópu og í Bandaríkjunum.
Hvað er til ráða? Íslenskir
þingmenn virðast ekki vera með
á nótunum, allavega heyrist
álíka lítið í þeim þessa dagana
og í forsvarsmönnum einok-
unarkaupmanna (sem annars eru
daglega í fjölmiðlum að ljúga að
landsmönnum).
Ef fólk hefur einhvern snefil
af áhuga á að vita hvernig þessi
ósanngjarna lækkun til bænda
lítur út hjá þeim, þá er það ein-
hvern veginn svona:
Búið er að greiða kostnaðinn
við framleiðslu þessa árs og verð-
ur svo aftur að ári, enda kostn-
aðurinn fastur að miklu leyti.
Rekstur allur á vélum, tækjum,
húsum sem og viðhald er eitthvað
sem ekki er hægt að komast hjá
að greiða. Hvar eiga bændur þá
að taka þessa peninga til að greiða
sláturleyfishöfum? Það er af
þeim litlu launum sem þeir hafa
greitt sér og eins og fram hefur
komið getur lækkunin þýtt ALLT
AÐ 30% launalækkun! Þá skul-
um við ekki gleyma því að sagt
hefur verið frá því að almennar
launahækkanir hafi undanfarið
verið yfir 20%, svona rétt til sam-
anburðar.
• Ábyrgð einokunarkaupmanna
Íslands er mikil!
• Ábyrgð forstjóra Sam-
keppnis eftirlitsins er mikil!
• Ábyrgð alþingismanna er
mikil!
• Ábyrgð ráðherra er mikil!
• Hvenær skyldi einhver ofan-
greindra aðila vakna af sínum
Þyrnirósarsvefni, sjá eyði-
legginguna sem blasir við í
íslenskum sauðfjárbúskap,
gyrða upp um sig brækurnar
og fara að gera eitthvað vit-
rænt í málinu ...?
Ég held að menn ættu að gefa sér
tíma til að lesa skýrslu um mat-
vöruverð á Íslandi, allavega þeir
sem vilja vita hvað er í gangi.
Góðar stundir.
Högni Elfar Gylfason
Korná, Skagafirði
Lesendur
Alvarleg staða í íslenskum
sauðfjárbúskap
um en í fjórða sæti varð Seiður frá
Flugumýri II, einnig með 119 stig
og 17 dæmd afkvæmi. Í fimmta
sæti er svo Kjerúlf frá Kollaleiru
með 118 stig og 17 dæmd afkvæmi.
Lýsingar dómnefndar Landsmóts á
þessum afkvæmahestum eru komnar
inní WorldFeng en þar er einnig að
finna meðaleinkunnir afkvæmanna
og kynbótamat hestanna fyrir alla
eiginleika.
Heilbrigðisskoðanir
kynbótahrossa
Heilbrigði kynbótahrossa var skoðað
einsog undanfarin ár, bæði fyrir og
eftir dóm. Allir áverkar sem hrossin
hlutu í dómi voru stigaðir í þrjá
flokka og átti þetta við bæði særindi
í munni og ágrip á fótum.
Fyrsta stigs athugasemdir teljast
ekki vera eiginlegir áverkar en eru
t.d. særindi í munni sem ná ekki í
gegnum slímhúð eða strokur á fótum
sem ná ekki í gegnum húð og eru
án eymsla eða bólgu. Annars stigs
athugasemdir eru áverkar, s.s. lítil
sár í munni eða á ágrip á fótum sem
ná þó ekki einum cm. Þriðja stigs
athugasemdir eru alvarlegir áverka
og á þá lund að hrossið hlýtur ekki
reiðdóm og getur ekki mætt til yfir-
litssýningar. Nákvæmari lýsingu á
þessari kvörðun má finna á heima-
síðu RML. Skráð voru ágrip á fótum
í 16% tilfella en 75% af þeim til-
heyrðu 1. stigi. Var því um eigin-
leg ágrip (áverka) á fótum að ræða
í 4% tilfella (athugasemdir 2 og 3) og
ágrip sem tilheyra 3. stigi voru 7 eða
um 0.5%. Þá voru skráð særindi eða
blóð í munni í 3.5% tilfella og var í
öllum tilfellum um 1. stigs særindi
að ræða nema í tveimur tilfellum.
Niðurstöðurnar segja að tíðni
alvarlegra áverka fari lækkandi á
milli ára en tíðni ágripa af fyrsta
stigi er afar svipuð og hún var í
fyrra. Skoðað var hvort tíðni áverka
(ágrip og særindi í munni) væri mis-
munandi eftir því hvort um dóm eða
yfirlit væri að ræða, reyndist svo ekki
vera en um helmingur áverkanna var
skráður í dómi og hinn helmingurinn
á yfirliti. Tíðni ágripa er lægri í þeim
hópi hrossa þar sem sýnandinn er
einnig skráður þjálfari samanborið
við heildargagnasafnið en í þeim
hópi var heildartíðni ágripa um 12%
og tíðni alvarlegra ágripa um 3.0%.
Þetta segir væntanlega ákveðna sögu
um verðmæti þess að knapinn þekki
hrossin sem hann sýnir.
Þróun dómstarfa
Góð þróun hefur verið í dómstörfum
kynbótahrossa á undanförnum árum,
þar sem meiri áhersla hefur verið
lögð á gæði gangtegunda. Þættir
eins og mýkt, jafnvægi og burður
vega nú meira inn í einkunnagjöfina
en t.d. hraði eða fótaburður. Gæði á
hægu tölti og hægu stökki hafa nú
meiri áhrif á lokaeinkunn fyrir þessar
gangtegundir svo dæmi sé tekið og
við erum sífellt að átta okkur betur á
því hvernig líkamsbeitingu við vilj-
um verðlauna og hvernig hún hefur
áhrif á einkunn fyrir fegurð í reið.
En þetta er þróun sem við verðum
að halda áfram með.
Það er margt sem þarf að skil-
greina betur og marka skýrari
stefnu með. Við verðum einnig að
vera vakandi fyrir þvi, dómarar og
sýnendur, að auka enn á kröfuna um
fágun í reiðmennsku og hestvænar
sýningar. Mikið hefur þetta lagast
á síðastliðnum árum og í heildina
um að ræða hestvænar sýningar á
vel undirbúnum hrossum. En betur
má ef duga skal og ég er viss um að
reiðmennska sem telst innan marka
í dag hvað ásýnd varðar, telst það
ekki innan fárra ára. Einsýnt er að við
verðum að fara að gera mismunandi
kröfur eftir aldri hestsins; létta kröf-
urnar á yngstu hrossin en jafnframt
auka kröfurnar á eldri hrossin. Við
erum að sumu leyti að gera of mikl-
ar kröfur til yngstu hrossanna, t.d.
hvað varðar reisingu, burð á hægu,
rými og lengd sprettfæris, og of litlar
kröfur til elstu hrossanna.
Dæmi má nefna um dóma á tölti,
þar sem gerð er til dæmis krafa um
lágmarkseinkunnina 8.0 fyrir hægt
tölt, eigi einkunnin 9.0 fyrir tölt að
nást. Það er spurning hvernig við
úrfærum sýningar á fjögurra vetra
hrossum í framtíðinni og einnig
spurning hvort þetta sé ekki sann-
gjörn krafa á 5 vetra hross en hvað
varðar 6 vetra hross og ekki síst eldri
hrossin þá eru þetta of litlar kröfur.
Þannig verðum við að ætlast til þess
að hrossin auki burð og fjaðurmagn
á hægu tölti með aldri og að hæga
töltið verðskuldi að lágmarki 8.5 í
einkunn til að 9.0 fyrir tölt eigi að
nást. Þannig verðum við að stuðla að
því að gæði hægu gangtegundanna
endurspeglist betur í aðaleinkunn
hestsins í framtíðinni. Þetta er einnig
ein leið til að tryggja betur að hrossin
sem fara hæst í aðaleinkunn gefi
okkar allar hinar verðmætu hest-
gerðir sem sóst er eftir.
Til að bæta mat á gangtegundum
er einboðið að setja upp hljóðnema
við brautirnar til að fá mat á takti í
öllum tilfellum. Þetta mun einnig
bæta samræmi á milli dóma en sums
staðar eru aðstæður þannig að dóm-
arar sjá og heyra vel en sums staðar
heyra þeir ekki neitt inn í dómsskúr-
um. Þetta var prófað á tveimur sýn-
ingum í ár, þannig að nokkur reynsla
er komin á útfærslur og verður fund-
inn flötur á því að hafa þetta á öllum
sýningum á næsta ári.
Margt fleira væri hægt að nefna
sem hugurinn stefnir til að bæta og
þróa en læt staðar numið að sinni.
Afar ánægjulegu sýningarári er lokið
og þakka ég sýnendum, ræktendum
og eigendum hrossa og staðarhöldur-
um á hverjum sýningarstað góð sam-
skipti á árinu.
Mynd / Karen Hrönn Vatnsdal
Að efla byggð á landsbyggðinni
Á dögunum áttu undirritað-
ar þess kost að sitja ráðstefnu
Byggðastofnunar á Breiðdalsvík
sem bar yfirskriftina: „Sókn lands-
byggða. Kemur unga fólkið? Hvar
liggja tækifærin?“
Ráðstefnan var um margt mjög
áhugaverð, ekki síst þegar horft er
til hinna dreifðu byggða. Víða þarf
grettistak til að skapa fjölbreytt störf
til að laða að ungt fólk og ekki síður
til þess að halda í unga fólkið sem
nú þegar er á svæðunum.
Öflug og fjölbreytt atvinnu-
starfsemi um allt land er mikilvæg
í efnahagslegu tilliti. Við eigum
mjög verðmætt ræktunarland, við
eigum nóg af vatni og við höfum
þekkinguna til að nýta þau gæði.
Matvælaframleiðsla hefur verið
hrygglengjan í landbúnaði og
atvinnustarfsemi í dreifbýlinu. Stórir
hlutar láglendis okkar eru vel fallnir
til ýmiss konar landbúnaðarfram-
leiðslu. Æskilegt er að þjóðin sé
að mestu sjálfbær um framleiðslu
matvæla.
Hvað stendur í veginum?
Hindranirnar í dreifbýli eru því
miður margar þrátt fyrir áhuga
fólks og tilraunir til að sækja fram í
nýsköpun og þar ber helst að nefna
vöntun á þriggja fasa rafmagni, betri
nettengingu og tryggari og öruggari
samgöngur.
Það er eitt af meginhlutverkum
ríkisins í atvinnumálum að sjá til
þess að stoðkerfið, sem sinnir þörf-
um þeirra sem eru að stíga sín fyrstu
skref í atvinnurekstri eða að undirbúa
slíkt, sé öflugt og aðgengilegt en því
miður er það ekki raunin.
Stóru orðin
Núverandi ríkisstjórn hefur enn ekki,
þrátt fyrir digurbarkaleg orð þar um,
lagt fram framkvæmdaáætlun til
næstu ára um bættar nettengingar
í dreifbýli. Stjórnvöld hafa hins
vegar velt miklum kostnaði af því
verkefni yfir á sveitarfélögin. Það
er einnig ljóst að ef ungt fólk á að
setjast að í dreifbýli þá þarf skjótar
umbætur í þessum efnum. Sama á
við um lagningu þriggja fasa raf-
magns. Það verkefni getur ekki beðið
fram til ársins 2030, eins og gert er
ráð fyrir í skýrslu sem unnin var
fyrir iðnaðarráðuneytið árið 2008.
Tækifærin í nýsköpun og fjölbreytt-
um störfum heima í héraði felast í
því að þessir hlutir séu í lagi. Það
eru þjóðhagslegir hagsmunir að reka
fjölbreytt og öflugt atvinnulíf um allt
land og ekki síst matvælaframleiðslu
sem byggir sem allra mest á innlend-
um aðföngum. Með því skilum við
þjóðarbúinu mestu, bæði vegna nýt-
ingar auðlinda og þeirrar vinnu sem
leggja þarf til framleiðslunnar.
Ef ekki er …
En svo við víkjum að endingu að
spurningunni í upphafi greinarinnar
þá má velta því fyrir sér hvort ekki
sé ástæða til að snúa henni við. Hvað
getum við gert fyrir unga fólkið sem
nú þegar býr á landsbyggðinni?
Rannsóknir og kannanir hafa sýnt
fram á mikilvægi þess að tryggja
innviði svo að hægt sé yfirhöfuð að
byggja upp öflugt atvinnulíf og fjöl-
breytt samfélag á landsbyggðinni. Ef
það er ekkert internet, kemur enginn.
Ef samgöngur eru slakar, gefst fólk
upp. Ef það er ekki nægt rafmagn
fyrir lítil og meðalstór fyrirtæki,
fara þau eitthvert annað. Á meðan
byggðastefna ríkisins boðar borg-
urum landsins jafnræði óháð búsetu
þá verður ríkið jafnframt að standa
við stóru orðin. Þetta hefur jú verið
rætt nógu oft, nógu lengi. Tæknin er
til staðar, það virðist vera til nóg af
peningum, þetta er einungis spurning
um forgangsröðun. Byrjum í dag.
Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir
alþingismaður, skipar 2. sæti á
framboðslista Vinstri grænna í
Norðausturkjördæmi
Berglind Häsler
bóndi, matvælaframleiðandi og
tónlistarmaður, skipar 6. sæti á
framboðslista Vinstri grænna í
Norðausturkjördæmi
Lesendur