Bændablaðið - 01.12.2016, Blaðsíða 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 1. desember 2016
Bændablaðið kemur út 24 sinnum á ári. Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum
á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í pósti
gegn greiðslu. Árgangurinn kostar þá kr. 9.900 með vsk. (innheimt í tvennu lagi).
Ársáskrift fyrir eldri borgarar kostar 4.950 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Stóra brúneggjamálið hefur skekið fjöl-
miðla landsins síðustu daga í kjölfar ítar-
legrar umfjöllunar Kastljóss um afleita
meðferð á varphænum.
Þótt eflaust sé búið að koma öllu í gott
stand á búinu í dag, þá er skaðinn orðinn
mikill. Sá skaði lendir ekki bara á eigendum
búsins heldur verða allir aðrir alifuglabænd-
ur á Íslandi líka fyrir miklum álitshnekki.
Bændasamtök Íslands hafa fordæmt illa
meðferð á dýrum á búinu og það sama hafa
bæði alifuglabændur og aðrir bændur um
land allt gert. Það vekur þó furðu í allri
þessari umræðu að þrátt fyrir dýrar eft-
irlitsstofnanir skuli svona vandamál hafa
fengið að grassera á búinu í hartnær áratug.
Matvælastofnun, sem hefur farið með eft-
irlitshlutverkið, kvartaði lengst af yfir ónóg-
um heimildum. Þar er við hið háa Alþingi
að sakast sem greinilega hefur verið ansi
lengi að smíða löggjöfina á þann máta að
hægt væri að fara eftir henni. Síðan er það
reglugerðarsmíðin sem nauðsynleg er til að
hægt sé að framfylgja lögunum. Sú smíða-
vinna tók líka drjúgan tíma. Vandræðin eru
því allt í gegnum stjórnkerfið sem hlýtur
að teljast algjörlega óviðunandi. Það er
því afar eðlilegt eftir svona uppákomu að
almenningur velti því fyrir sér til hvers sé
verið að setja peninga í rándýrt eftirlitskerfi
sem virkar greinilega ekki betur en þetta.
Sektin liggur eðlilega hjá þeim sem held-
ur dýr en sinnir því ekki að aðbúnaðurinn sé
með þeim hætti að þeim geti liðið sem best.
Eigendur viðkomandi fyrirtækis hafa með
framferði sínu eyðilagt alla möguleika á að
nokkurn tíma verði framar notað hugtakið
„vistvænn landbúnaður“, nema þá helst sem
skammaryrði.
Þetta hugtak og merki sem búið var til
á sínum tíma var virðingarverð tilraun til
að hífa þá sem það notuðu upp úr meðal-
mennskunni. Það átti að gefa neytendum
vísbendingu um að framleiðsla frá við-
komandi búum væri rekin með sérlega
vistvænum hætti. Alla tíð skorti þó á að
nógu góðar skilgreiningar og regluverk
væri sett til að notkun á merkinu stæð-
ist væntingar. Öll eftirfylgni með notkun
merkisins var síðan í skötulíki. Í stað þess
að reyna að smíða haldbærar reglur var
ákveðið að fella reglugerð frá 1998 um
vistvænan landbúnað úr gildi. Var það
gert 1. nóvember 2015. Þrátt fyrir það
var hverjum sem var í sjálfu sér heimilt
að skreyta framleiðslu sína með þessu
merki þótt menn hafi í raun aldrei uppfyllt
nokkur skilyrði um það sem kalla mætti
vistvænan landbúnað.
Í heilan mánuð hafa kjörnir alþingis-
menn verið að reyna að hnoða saman nýrri
ríkisstjórn. Það er vissulega nauðsynlegt
að hafa hér starfhæfa ríkisstjórn, en
alþingismenn verða líka að hafa í huga
að þeir eru kosnir á þing til að smíða lög
til hagsbóta fyrir land og þjóð. Þá hlýtur
það að vera krafan að fólk sem þar situr
geti sett saman lagatexta sem er það skýr
og auðlesanlegur að ekki sé hægt að snúa
út úr honum og túlka á mismunandi vegu.
Sú stofnanamállýska sem tröllriðið hefur
lagasetningu hér á landi er ekki síður
ámælisverð en klúður allra þeirra sem eiga
síðan að framfylgja og fara eftir lögunum.
Í Njálssögu voru þessi fleygu orð sett
á prent; „með lögum skal land byggja en
með ólögum eyða“. Þetta orðatiltæki er
enn í fullu gildi og öruggt má telja að það
sé ekki vanþörf á góðri tiltekt í lagasöfnum
Íslendinga til að henda þaðan út öllum
ólögum sem samin hafa verið í gegnum
tíðina. Þingmenn ættu því að hafa það
í huga, að ef þeir geta ekki samið skil-
merkileg lög og látið fylgja því eftir með
vandaðri reglugerðarsmíð, þá er betra að
þeir sleppi öllu fikti við lagasmíðar.
/HKr.
Eftirlitsvandi
Ísland er land þitt
Vitinn á Fonti á Langanesi stendur á norðaustasta tanga Íslands á um 50 til 70 metra háu bjargi. Viti var fyrst reistur á bjarginu árið 1910, en
núverandi viti er frá 1950. Við Font hafa orðið meiri háttar sjóslys, hið síðasta að hausti 1907. Þá fórst þar norskt skip,sem var að koma frá Jan
Mayen með 17 manna áhöfn. Að skipinu hafði komið leki nokkru eftir að það fór frá Jan Mayen svo ákveðið var að leita hafnar á Íslandi. Ekki
tókst betur til en svo að skipið strandaði yst við Langanes. Allir mennirnir fórust nema einn. Hann komst upp undir bjargið, hélst þar við í skúta
um nóttina en gat klifrað upp á bjargbrún daginn eftir. Þótti það einstakt þrekvirki. Flest líkin fundust rekin undir bjarginu og voru þau dregin í
Mynd / HKr.
Fyrr í þessari viku fjallaði Kastljós um
málefni eggjaframleiðandans Brúneggja
ehf. Þar kom meðal annars fram að fyr-
irtækið hefur ekki sinnt aðfinnslum
Matvælastofnunar með fullnægjandi hætti
vegna athugasemda um aðbúnað dýra. Auk
þess var gert að umtalsefni notkun á merki
vistvæns landbúnaðar þrátt fyrir að reglu-
gerð um merkið hafi verið numin úr gildi
fyrir rúmu ári síðan.
Það voru mikil vonbrigði að sjá þær
sláandi myndir sem báru vott um slæman
aðbúnað dýranna og sinnuleysi eigendanna
við að bregðast við athugasemdum sem gerðar
voru. Afstaða Bændasamtaka Íslands hefur
alltaf verið skýr í svona málum. Samtökin
fordæma illa meðferð á dýrum og hafa ávallt
lagt áherslu á að íslenskur landbúnaður sé til
fyrirmyndar hvað varðar dýravelferð og góðan
aðbúnað. Ljóst er að í þessu tilfelli var farið á
svig við lög og allmennt siðferði í dýrahaldi.
Þetta er óafsakanlegt og mjög fjarri þeirri
fyrirmynd sem íslenskur landbúnaður getur
svo sannarlega verið.
Ný lög um velferð dýra tóku gildi í ársbyrj-
un 2014, en reglugerðir um einstakar dýra-
tegundir sumar hverjar ekki fyrr en undir lok
þess árs. Í þeim eru mjög framsæknar reglur
um velferð dýra og fylgja innleiðingu þeirra
miklar áskoranir fyrir landbúnaðinn. Lögin
og reglugerðir sem á þeim byggja gera rík-
ari kröfur til aðbúnaðar búfjár en áður hefur
tíðkast. Markmiðið er að tryggja velferð og
heilbrigði dýra með góðri meðferð, umsjá
og aðbúnaði. Þó svo að ljóst sé að innleiðing
nýrra aðbúnaðarreglugerða verði kostnaðar-
söm fyrir íslenska bændur er mikill vilji til
að velferð dýra hér á landi verði eins og best
gerist í heiminum.
Með nýjum lögum um velferð dýra fær
Matvælastofnun auknar heimildir til að bregð-
ast við málum sem þessum frá því sem var í
eldri lögum. MAST og BÍ hafa samráðsnefnd
sem hittist reglulega til að fara yfir sameigin-
leg mál og ræða hvað betur megi fara í eftirliti
og matvælaframleiðslu. Ljóst er að sú nefnd
verður að setjast niður án tafar til að ræða hvað
betur hefði mátt fara í þessu máli og tryggja
að slíkt geti ekki endurtekið sig.
Bændasamtökin hafa áður lýst yfir mik-
ilvægi þess að eftirlit sé gott með þeim sem
stunda landbúnað og matvælaframleiðslu og
farið sé eftir lögum og reglum í hvívetna.
Matvælastofnun hefur á síðustu árum þróað
eftirlitskerfi og hefur fleiri úrræði en áður til
þess að bregðast við slæmri meðhöndlun dýra.
Hlutverk stofnunarinnar er að gæta þess að
mál líkt og fjallað var um í Kastljósinu komi
ekki upp. Það vekur spurningar af hverju mál
geta velkst um í kerfinu jafnvel um árabil og
lítið sé aðhafst.
Markaðssetning undir merkjum
vistvænnar framleiðslu
Kastljósþátturinn fjallaði einnig um mark-
aðssetningu eggja undir merkjum vistvænnar
framleiðslu. Ljóst er að framleiðsluhættirnir
uppfylltu ekki kröfur til að standa undir slíkri
nafnbót, meðal annars vegna fjölda hæna á
hvern fermetra. Hægt er að taka undir það
að með slíku háttarlagi sé verið að blekkja
neytendur.
Bændasamtökin áttu ásamt fleirum aðild
að starfshóp um endurskoðun reglugerðar
nr. 504/1998 um vistvæna landbúnaðarfram-
leiðslu sem skipaður var í september 2014.
Hópnum var ætlað að fara yfir reglugerðina,
skilgreiningar á henni og reglur um eftirlit.
Jafnframt var hópnum falið að leggja mat á
nauðsyn reglugerðar um vistvæna landbún-
aðarframleiðslu. Í niðurstöðum hópsins sagði
m.a.:
„Hópurinn fór yfir reglugerð nr. 504/1998
um vistvæna landbúnaðarframleiðslu og
ræddi ítarlega hvaða hlutverki vistvæn vott-
un ætti að gegna og hvaða aðilar ættu að vera
ábyrgir fyrir henni. Hópurinn var sammála
um að núverandi fyrirkomulag, þar sem ekki
er reglubundið eftirlit með þeim aðilum sem
hafa fengið vistvæna vottun, sé óviðunandi.
Jafnframt hefur hópurinn verulegar efasemdir
um að það sé heppilegt að stjórnvöld setji
reglur um vistvæna framleiðslu og standi fyrir
vottuninni með þeim hætti sem reglugerð nr.
504/1998 mælir fyrir um.“
Í þessu ferli var leitað samráðs við aðildar-
félög Bændasamtaka Íslands og þeim gefinn
kostur á að koma sjónarmiðum sínum á fram-
færi. Niðurstaðan var sú að Bændasamtökin
töldu rétt að fara þá leið sem að ofan er lýst
þar sem ekkert eftirlit var með framkvæmd
reglugerðarinnar. Starfshópurinn lagði því til
að reglugerð um vistvæna landbúnaðarfram-
leiðslu yrði felld úr gildi og var það tilkynnt
af hálfu atvinnuvega- og nýsköpunarráðu-
neytisins í september 2015. Bændasamtökin
komu þessum niðurstöðum á framfæri við
aðildarfélög sín.
Merkingar matvæla verða að vera í lagi
Samtök bænda hafa ávallt lagt áherslu á mik-
ilvægi þess að merkingar matvæla séu skýrar
og upplýsandi. Árið 2013 höfðum við for-
göngu um samstarf um upprunamerkingar
við Neytendasamtökin og Samtök atvinnu-
lífsins. Það samstarf var með miklum ágætum
og afurð þess var upplýsingaritið „Frá hvaða
landi kemur maturinn?“ sem er aðgengilegt
á vefslóðinni www.upprunamerkingar.is.
Bæklingurinn inniheldur leiðbeiningar til
matvælaframleiðenda um hvernig verði sem
best staðið að upplýsingagjöf um uppruna til
neytenda á umbúðum matvæla.
Eftir fund með formanni Neytenda-
samtakanna nú fyrr í vikunni eru forsvarsmenn
bænda og neytenda sammála um að hagsmunir
neytenda og bænda fari saman þegar kemur að
merkingum matvæla og upplýsingum til neyt-
enda. Því er áhugi af beggja hálfu til að halda
áfram á sömu braut og vinna í sameiningu betri
merkingum og útrýma öllum blekkingum í
sölu matvæla hér á landi, hvort sem um er að
ræða innlend eða innflutt matvæli.
Þær myndir sem birtust landsmönn-
um í Kastljósþættinum fyrr í vikunni voru
sláandi og bera búskapnum á viðkomandi
eggjabúum slæmt vitni. Ástæða er til að
þakka aðstandendum þáttarins fyrir faglega
umfjöllun. Öll umfjöllun var byggð á stað-
reyndum og forsvarsmönnum fyrirtækisins
og Matvælastofnunar gafst kostur á að svara
fyrir sig.
Það var mikilvægt að fá það staðfest að
almennt sé aðbúnaður og velferð varphænsna
í góðu lagi á landinu. Þetta einstaka tilvik er
fordæmalaust eins og fram kom í viðtali við
forstjóra Matvælastofnunar í þættinum. Við
þurfum hins vegar öll að leggjast á eitt um að
slíkt endurtaki sig aldrei aftur.
Sindri Sigurgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
sindri@bondi.is
Mál sem má ekki endurtaka sig
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339 − Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is – Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurður Már Harðarson
smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is – Auglýsingastjóri: Ásgerður María Hólmbertsdóttir amh@bondi.is – Sími: 563 0303 – Netfang auglýsinga: augl@bondi.is − Vefsíða blaðsins:
www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Prentsnið – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621