Bændablaðið - 01.12.2016, Blaðsíða 36

36 Bændablaðið | Fimmtudagur 1. desember 2016
Andlit norðursins eftir Ragnar
Axelsson fjallar um líf fólks í
þremur löndum í norðri, Íslandi,
Færeyjum og Grænlandi. Bókin
kom fyrst út árið 2004 en er nú
endurútgefin í algerlega breyttri
mynd og aukin um meira en
helming.
Ragnar hefur sótt áður óbirtar
myndir í safn sitt og segir sögur
myndefnanna svo úr verður yfirlit
yfir ferðir hans um norðurslóðir til
30 ára. Fólkið sem hann ljósmyndaði
á Íslandi frá því um miðjan níunda
áratuginn og fram um aldamótin
2000 átti það sameiginlegt að lifa
af landi og sjó og meginhugsun
Ragnars var að gera því skil í
myndum áður en tíminn feykti
minningunni um líf þeirra í burtu.
Þannig eru fjölmargir á myndunum
nú látnir, margir bæir sem þá voru í
byggð nú komnir í eyði og ýmislegt
breytt á öðrum stöðum. Eftir sitja
hins vegar myndir Ragnars og
sögurnar af fólki um allt land. Hér
eru nokkrar sögur af fólki til sveita
sem Ragnar hitti og ljósmyndaði.
Jónmundur Ólafsson
í Kambakoti – 1999
Jónmundur Ólafsson, bóndi í
Kambakoti, hafði marga hildi háð
í lífinu og sögðu fróðir menn að
hann hefði í það minnsta níu líf eins
og kötturinn. Eitt sinn lenti hann í
árekstri við rútu á dráttarvélinni
sinni sem fór í tvennt við ákeyrsl-
una. Jónmundur var fluttur á spítala,
illa brotinn, og lá í dái í þrjár vikur.
Hann hlaut varanlega áverka og var
í marga mánuði að jafna sig.
Nokkrum árum síðar lenti hann
í annars konar árekstri. Stríðni geit-
hafurinn hans átti það til að hnubba
í hann við mjaltir og í eitt skiptið
náði hafurinn að stanga Jónmund svo
hann féll harkalega og steinrotaðist.
„Þannig var að ég var á ferðinni í
útihúsunum. Geithafurinn var inni í
hlöðu og ég varð ekki var við að hann
kæmi á eftir mér. Ég var á leið niður
nokkur þrep, sem liggja inn í fjós,
þegar geithafurinn kom aftan að mér
og stangaði mig. Ég þeyttist inn og
rann á rassinum eftir sleipu gólfinu
og rotaðist. Ég hafði ekki fengið því-
líkt högg síðan rútan keyrði á mig.“
Þrátt fyrir þetta voru þeir enn vinir,
Jónmundur og geithafurinn.
Eitt sinn þurfti hann að fella
kvígu. Hann batt hana við Toyota-
jeppann sinn svo hún færi ekkert í
burtu þegar hann mundaði byssuna.
En vart hafði hann hleypt af skot-
inu þegar Bogga konan hans kom
askvaðandi út í dyr og kallaði á
bónda sinn í símann. Á línunni var
Jakob á Árbakka vinur hans sem
þurfti að biðja hann um smágreiða.
Þar sem Jónmundur var greiðvikinn
og hjálpsamur maður rauk hann af
stað eins og skot, stökk upp í bíl-
inn og ók í hendingskasti af stað. Í
flýtinum steingleymdi Jónmundur
að steindauð kvígan var enn bund-
in við jeppann. Þegar hann kom
niður að aðalveginum, sem liggur
þó nokkuð langt frá afleggjaranum
að Kambakoti, beygði hann á fullri
ferð svo að rammsterkur kaðallinn
sem kvígan var bundin í flæktist um
biðskyldumerkið og kýrin hentist
hinum megin við það. Jónmundur
snarhemlaði svo bíllinn var þvers-
um á veginum og horfði hvumsa á
kvíguna vafða utan um stöngina.
Þá loksins fékk hann skýringu á
af hverju bíllinn hafði verið svona
kraftlaus.
Sagan af Jónmundi og kvígunni
var á allra vörum í sveitinni en menn
greindi nokkuð á um hversu langt
hann hefði ekið með kusu í eftir-
dragi, sumir sögðu að hann hefði
ekki komist upp allan afleggjarann.
Jónmundur hafði líka orðið undir
rútu en lifað það af. Þá hafði naut
hann undir svo hann slapp naumlega
með skrámur. Það féll á hann margra
tonna húsklæðning en hann komst
frá því lítt skaddaður. Einu sinni ók
svo á hann dráttarvél og er þá fátt eitt
nefnt. En alltaf reis hann upp aftur.
Lokinhamradalur 1992
Sigríður Ragnarsdóttir bjó ein
á bænum Hrafnabjörgum í
Lokinhamradal þar sem hún var
fædd og uppalin. Mér fannst hún
einna líkust Gretu Garbo. Á sínum
tíma var faðir hennar stærsti fjárbóndi
Vestfjarða og Hrafnabjörg stórbú.
Sigríður varð snemma atkvæðamikil
við bústörfin og hafði frábært auga
fyrir sauðfé. Þegar faðir hennar lést
um 1960 tók hún við búinu ásamt
bróður sínum og móður. Sigríður
lifði þau bæði og bjó ein með fé í
nærri tvo áratugi, þar til hún fluttist
til Reykjavíkur þar sem hún lést árið
1998. Lokinhamradalur er svipmikill
staður. Yfir öllu gnæfir fjallið Skeggi
en Sigríði var ekki alls kostar vel við
það. Þar hafði hún misst marga ána.
„Ég lít Skeggjafjandann oft horn-
auga, hann hefur tekið fé frá mér,“
sagði hún.
Fjallið er gróið upp í efstu brúnir
vegna þess að ríkulegur áburður er
úr fuglinum. Féð sækir í gróðurinn
og kemst við það iðulega í sjálfheldu.
Þá er því miður oft ekkert hægt að
gera. Einu sinni festist ær frá Sigríði
í sjálfheldu á syllu sem sást vel frá
bænum. Það var ekki viðlit að komast
að henni svo Sigríður mátti horfa upp
á hana þarna mánuðum saman. Það
var í októberbyrjun að kindin komst í
hann krappan en síðast sást til hennar
í febrúar sama vetur. Þá gerði óveður
og þegar rofaði til var hún horfin.
Á meðan samgöngur voru
einkum á sjó voru Hrafnabjörg og
Lokinhamradalur ekki meira úr leið
en gekk og gerðist á Vestfjörðum,
en þegar bílar tóku við af bátum og
nútíminn hlykkjaðist um sveitirnar
með rafmagnið sitt og símann urðu
fáir staðir á Íslandi jafn afskekkt-
ir. Símasamband var til að mynda
aldrei þolanlegt við Lokinhamradal
og ómögulegt að komast þangað á
vetrum á vélsleðum, eins og sann-
reynt var með tilraunum. En ekki
síst var talið algerlega ómögulegt
að leggja þangað veg. Dýrfirðingur
að nafni Elís Kjaran Friðfinnsson
var hins vegar ekki alveg sammála
þeirri fullyrðingu og hófst handa við Anna Guðjónsdóttir á Dröngum á Ströndum.
Sigurjón Jónasson, bóndi á Hrafnabjörgum í Lokinhamradal. Myndir / Ragnar Axelsson