Bændablaðið - 01.12.2016, Blaðsíða 51

51Bændablaðið | Fimmtudagur 1. desember 2016
Lesendur Bændablaðsins hafa
ekki verið offóðraðir á faglegu
efni um nautgriparækt að undan-
förnu. Þó að ekki hafi verið mikið
um stórtíðindi í íslenskri naut-
griparækt og því sem gerist lítið
flaggað er það ekki staðan utan
landsteinanna. Þrátt fyrir mikil
kalviðri á mjólkurmörkuðum
þar upp á síðkastið er öll þróun
af meiri hraða en líklega nokkru
sinni áður og sífellt leitað nýrra
skýringa og svara.
Nýlega barst mér í hendur
nokkuð af alveg nýjum fagblöð-
um danskra kúabænda. Þar var
ótrúlegur fjöldi greina um ýmis
mál þar sem ég trúi að geti verið
forvitnilegir punktar fyrir íslenska
bændur. Umhugsunarefni er í þessu
sambandi að íslenskir bændur eru
mögulega þeir einu í Evrópu sem
ekki eiga sér almennt fagrit í land-
búnaði, að ég tali ekki um sérrit
einstakra greina. Held jafnvel að
Færeyingar, nágrannar okkar, búi
betur en við. Sé ýtrustu sanngirni
gætt ber ef til vill að flokka útgáfu
Nauta- og Hrútaskrár kynbótastöðv-
anna undir reglulega fagútgáfu. Sú
útgáfa siglir sinn sjó með sívaxandi
glæsibrag.
Ætlun mín er að segja frá
nokkrum atriðum úr umræddum
ritum. Til að valda ekki fóðurtrufl-
unum, heldur að lesendur venjist
aftur fóðrinu, mun ég matreiða þetta
í smáskömmtum og reyna í sumum
tilvikum ögn að tengja íslenskum
veruleika.
Fósturvísaflutningar hjá
mjólkurkúm í Danmörku
Fyrsta atriðið sem mig langar að
taka aðeins punkta um er grein um
fósturvísaflutninga hjá mjólkurkúm
í Danmörku. Þessi tækni er komin
í almenn not hjá dönskum bændum
á níunda áratug síðustu aldar. Um
1990 eru fluttir um 2500 fósturvísar
á milli kúa þar í landi. Þessi starf-
semi fer vaxandi allt til aldamóta
þegar um 4000 fósturvísar eru fluttir
en fellur þá mjög ört um helming og
hefur síðan verið aðeins sveiflukennt
á því bili.
Einhverjir muna eflaust frásagnir
mínar frá bernskustigum tækninn-
ar í Holllandi og Danmörku fyrir
nokkrum áratugum. Þar læddi ég
að þeim grun mínum að bænd-
ur mundu brátt uppgötva að ger-
breytingar með þessari tækni yrðu
ekki. Alsystkinahóparnir væru
einfaldlega það breytilegir. Þetta
var einfaldlega það sem gerðist.
Afkvæmi yfirburðakúnna stóðust
ekki væntingar bændanna heldur
lutu lögmálum erfðanna. Áhugi
bændanna snarminnkaði, jafnvel
hvarf. Hins vegar jókst áhugi stóru
ræktunarstöðvanna til að tryggja sér
á þennan hátt kálfa. Með tilkomu
úrvals út frá erfðamengi eykst hann
enn vegna þess að nú er strax hægt
að finna nautkálfinn í albræðrahópn-
um sem er yfirburðagripurinn í stað
þess að albræðurnir fjórir eða fimm
voru áður jafngildir þegar þeir voru
ungkálfar. Það sem sést að er að ger-
ast nú er hins vegar að yfirburða-
kýrnar eru ekki lengur notaðar til
mjólkurframleiðslu heldur sem eins
konar útungunarvélar til að fram-
leiða fjölda af albræðrahópum.
Menn hafa lært mikið í þessari
tækni þannig að alla jafnan fást nú í
áttina að tíu nothæfum fósturvísum
við hverja skolun. Engu að síður er
eins og áður alltaf að koma fram tals-
verður breytileiki í þessum efnum
sem enn vantar betri skýringar á.
Að lokum má nefna að greininni
fylgir listi yfir danska dýralækna
sem starfa við fósturvísaflutninga
og telja þeir innan við tuginn
Hugmyndir um ræktunarkjarna
Tengjum þetta aðeins Íslandi. Einn
íslenskur dýralæknir, Þorsteinn
Ólafsson, hefur aflað sér fræðslu
og þjálfunar á þessu sviði og vann að
þessum málum hér fyrir allmörgum
árum. Í tengslum við þessa tækni
þróuðust hugmyndir um ræktunar-
kjarna erlendis (MOET). Í einhverju
bjartsýniskasti fengum við Sveinn
Sigurmundsson þá hugmynd að
stofna einn slíkan á Stóra-Ármóti.
Mest af fósturvísaflutningum
Þorsteins tengdust honum. Í raun
varð þetta aldrei hvorki fugl né fisk-
ur hjá okkur og við Sveinn skuldum
bændum enn yfirlit um heildarstarf-
semi kjarnans. Einhverjar sæmilegar
nautsmæður komu samt þarna fram.
Annað atriði sem tengist þessu
er að Þorsteinn segir mér að hann
hafi ekkert vilyrði fyrir að verða
eilífur fremur en aðrir dauðlegir
menn. Visst umhugsunarefni ætti
að vera ef hin hagnýta þekking
á þessu sviði verður ekki lengur
fyrir hendi í landinu. Fram undan
er nú innflutningur á fósturvísum úr
holdanautgripum. Honum hlýtur að
fylgja viss skammtur af slíkri þekk-
ingu. Ástæða er til að hvetja til að
sem best nýting á þeirri þekkingu er
ekki ómerkur þáttur þessa verkefnis
þó að stundum vilji hann líklega
gleymast.
/Jón Viðar Jónmundsson
Fróðleiksmolar af ýmsu tagi
úr nautgriparækt erlendis
Loðdýrabændur í Noregi
í kröppum dansi
– Ríkisstjórnin vill herða mjög reglur um fjölda dýra í hveru búri
Ríkisstjórn Noregs vill setja lög
á loðdýrabændur þar í landi þar
sem eingöngu verður leyfilegt að
hafa tvo minka í hverju búi en í
dag eru þrjú til fjögur dýr í hverju
búri.
Verði lögin að veruleika mun
fóðurverð hækka umtalsvert
og greinin þurrkast út að mati
stjórnarformanns loðdýrabænda,
Bertran Trane Skadsem.
Lögin myndu leiða til þess að
bændur þyrftu að byggja við og
bæta húsakost sinn sem hefði miklar
fjárhagslegar afleiðingar í för með
sér og bendir Skadsem á að nú þegar
sé töluverður hluti loðdýrabænda
í landinu skuldsettur og því gætu
þeir betur hætt en að reyna að halda
áfram verði þetta að veruleika. „Það
er eins og stjórnmálamennirnir
hafi ekkert hugsað út í fóðurverð
þegar þeir komu fram með þessar
tillögur. Því ef loðdýrabændum
fækkar umtalsvert þá mun fóðurverð
hækka til muna og þá verður
kostnaðurinn orðinn enn meiri og
óyfirstíganlegri fyrir þá sem eftir
verða. Það eru margir í okkar hópi
sem eiga erfitt núna og sjálfur hef
ég talað við nokkra sem eru mjög
áttavilltir. Ég held að margir neyðist
til að hætta, þeir hafa gert sínar
rekstrar- og fjárfestingaáætlanir
þar sem framleiða þarf ákveðinn
fjölda skinna. Þegar sá fjöldi verður
helmingi minni en áætlað var þá sjá
það allir í hendi sér að dæmið gengur
ekki upp,“ segir Skadsem en um 150
loðdýrabændur eru í Noregi og er
um 95 prósent þeirra með dýrin sín
í hópum. /ehg - Bondebladet
Stían er svo tekin með liðléttingi og
kálfurinn færður yfir í þá aðstöðu
þar sem aðrir smákálfar eru haldnir.
Erlendis tíðkast víða að taka kálfana
beint frá kúnum til þess að draga úr
líkum á því að kálfarnir fái einhverja
sýkingu úr umhverfinu. Kostir þess
að kýrin kari kálfinn eru hins vegar
ó-tvíræðir og því kom Spinder með
þessa nýjung. Kálfurinn er í raun í
einangrunarboxi sem kýrin kemst
þó að til þess að kara kálfinn. Hluti
af þessari uppfinningu er færanleg
innri hliðgrind í stíunni, sem gerir
bóndanum mögulegt að setja kúna
í aðhald án aðstoðar.
2. Snjallt umhirðukerfi fyrir
smákálfa
Þýska hátæknifyrirtækið Förster-
Technik fékk gullverðlaun fyrir
áhugaverða nýjung sem er eins-
konar heildarlausn fyrir umhirðu
með smákálfum og kallast „Smart
Calf System“.
Um þrenns konar nýjungar er að
ræða. Í fyrsta lagi hefur fyrirtækið
breytt kálfafóstrunni þannig að
þegar kálfurinn hefur drukkið
skammtinn sinn, hvolfist túttan
niður í þvottaskál þar sem túttan er
þrifin og bíður svo þar í vari þar til
kálfur með drykkjarheimild mætir á
ný í fóstruna. Þá kemur túttan upp
aftur og næsti kálfur fær að drekka.
Þetta dregur úr álaginu á túttuna og
búnaðinn auk þess að hreinlætið við
mjólkurgjöfina eykst umtalsvert.
Í öðru lagi eru hálsbönd kálfanna
með ljósbúnaði en hafi kálfurinn
ekki drukkið skammtinn sinn fer
rautt ljós að blikka á kálfinum og því
fer það ekki á milli mála að bregðast
þarf við.
Í þriðja lagi fylgist tölvubúnaður
Förster-Technik með drykkjaratferli
kálfanna og skráir hve mikið vatn
þeir drekka. Hér er einnig fylgst
með því að kálfarnir komi og drekki
og ef svo er ekki, fer rauða ljósið
að blikka. Allt eftirlit verður með
öðrum orðum mun auðveldara en
ella með þessum áhugaverða búnaði
frá Förster-Technik.
3. Heilfóðurvaktin
Gullverðlaun EuroTier féllu
ítalska fyrirtækinu Dinamica
Generale í skaut en hér er á ferðinni
einkar áhugaverð nýjung sem felst
í því að meta með stafrænum hætti
hve vel heilfóðurblandari hefur
blandað saman fóðrinu fyrir kýrnar.
Kerfið byggir á þekktri stafrænni
myndavélatækni, sem m.a. er notuð
í kjötiðnaði þegar t.d. nautahakk
er blandað svo tryggja megi jöfn
gæði hakksins. Ítalirnir hafa
hins vegar þróað tæknina áfram
og er búnaðurinn festur á hlið
heilfóðurblandarans. Myndavélin
„horfir“ svo inn í fóðrið og metur
stubbalengd stráanna.
Þegar réttri meðallengd er náð,
stöðvast blöndunin ef um rafrænan
blöndunarbúnað er að ræða, ella
lætur tækið vita að nú sé fóðrið
fullblandað. Fyrir vikið fá kýrnar
svo til alltaf jafn vel blandað fóður
og því verða fóðurbreytingarnar af
völdum ólíkrar blöndunar a.m.k. úr
sögunni. Þó svo að ítalska tækið sé
ekki gríðarlega nákvæmt enn sem
komið er, þá er tæknin vissulega
áhugaverð og hér er stigið nýtt skref í
átt að enn nákvæmari og betri fóðrun
mjólkurkúa.
4. TARSA gúmmímottan
Síðustu gullverðlaunin og þau fjórðu
hlaut þýska fyrirtækið Kraiburg
en það þekkja margir enda eru
gúmmímottur frá Kraiburg í mörgum
básafjósum hér á landi.
Kraiburg er að heita má leiðandi
á sviði gúmmímottuframleiðslu en
hefur misst nokkuð markaðshlutdeild
eftir að dýnur í legubása skutu
upp kollinum fyrir hálfum öðrum
áratug. Þeir sem þekkja dýnurnar
vita hins vegar að ending þeirra
er ekki mikil og á 8-10 árum er
fjöðrunin oftast farin úr dýnunum
eða yfirborðsdúkurinn slitinn upp.
Nú telja forsvarsmenn Kraiburg
sig hafa leyst málið með TARSA
gúmmímottunni sem er samsett
úr þremur mismunandi lögum af
gúmmíi og svampi. Þá er aftasti hluti
mottunnar sérstaklega hannaður
með það fyrir augum að halda
undirburðinum á mottunni en um
leið að skapa kúnum gott og eftir-
gefanlegt legusvæði. Þessar mottur
eru augljóslega spennandi valkostur
í fjós með legubása enda með mýkt
hefðbundinna dýna en slitstyrk og
endingu gúmmímottunnar.
Næsta EuroTier verður haldin í
Hannover frá 13. til 16. nóvember
2018.
Snorri Sigurðsson
sns@seges.dk
Sviðsstjóri hjá SEGES P/S
Danmörku
Frá sýningu EuroTier 2016.
Hálsbandsljós.
Þegar stóru fyrirtækin á sviði mjaltatækninnar hafa sett á markað nýjungar
sem bændur taka vel á móti eru önnur fyrirtæki ekki lengi að framleiða
svipaðar lausnir eða jafnvel nákvæmlega eins og selja á hagstæðu verði.
Fyrir nokkrum árum voru kínversk fyrirtæki fyrirferðarmest á þessum markaði
en nú sjást mörg evrópsk fyrirtæki oftar með eftirlíkingar. Delgado frá Spáni
var t.d. með þessa mjaltakrossa, sem eru sláandi líkir þekktum krossum frá
öðru evrópsku fyrirtæki.
Með tilkomu mjaltaþjónanna Lely A4 og Fullwood M2 var vörðuð leiðin
varðandi að láta kýr ganga beint inn og beint út úr mjaltaklefa. Fyrirtækið
Hanskamp er nú komið með nýjung sem er kjarnfóðurbás þar sem kýrnar
ganga einmitt beint í gegn, þ.e. þegar þær hafa étið opnast framhlið bássins
og kýrnar ganga beint áfram út úr básnum. Enn fremur er bakhlið bássins
lokuð á meðan kýrin étur, og er hún því í friði og ró en það er vel þekkt að
kýr séu reknar úr kjarnfóðurbásum af öðrum kúm.