Bændablaðið - 01.11.2018, Qupperneq 34

Bændablaðið | Fimmtudagur 1. nóvember 201834
Bill Gates-stofnunin hefur sett
fjármagn í fram halds rannsóknir
á rafhlöðu sem gengur fyrir
hlandi.
Hugmyndin er runnin undan
rifjum sérfræðinga hjá Bristol
Robotic Laboratory sem fundu
það út að hægt væri að nota
hland sem orkugjafa í rafhlöður.
Sýndu þeir m.a. fram á að slíkar
rafhlöður geta knúið farsíma. Er
þar notast við örverur sem brjóta
niður þvagið og mynda við það
raforku. /HKr.
Dráttarvélarnar IMR
Rakovica voru smíð-
aðar í Belgrad í gömlu
Júgóslavíu sem nú
tilheyrir Serbíu. Fyrir-
tækið var stofnað
1927 upp úr fyrirtæki
sem hét Industrija
Aeroplanskih Motora
AD. Fékk nýja fyrir-
tækið nafnið Industrija
motora Rakovica, eða
IMR, og smíðaði vélar
til ýmissa nota, m.a.
í flugvélar og síðar
dráttarvélar.
Fyrsta dráttarvélin sem smíðuð
var af fyrirtækinu í Júgóslavíu
hét Zadrugar T-08 af
árgerðinni 1949. Var
þessi dráttarvél með 42
hestafla bensínmótor.
Árið 1954 var svo
kominn Perkins
dísilmótor í gripinn
sem framleiddur var
samkvæmt leyfi frá
Bretlandi. Árið 1959
fékkst svo leyfi til að
framleiða mótora sem hannaðir
voru af Landini. Zadrugar T-08
dráttarvélarnar voru framleiddar
allavega til ársins 1959, en
árið 1967 kom Rakovica 60
dráttarvélin fram á sjónarsviðið.
Síðan Rakovica 60 Super árið
1976.
IMR Rakovica 47
með húsi
og miðstöð
Árið 1984 var smíðuð
dráttarvél R-47 og
var hún framleidd
til ársins 1994. Hún
var 2,5 tonn og með
46 hestafla (PTO
38,9 hestöfl) IMR
Rakovica 2,5 lítra
og þriggja strokka
dísilmótor. Hægt
var að fá á þær vélarhús og með
miðstöð til hitunar ef óskað var.
Árið 2009 keypti IMR hlut í
sameiginlegri framleiðslu með
IMT fyrirtækinu. Árið 2011
hófst útflutningur á ósamsettum
dráttarvélum undir nafninu CKD
til Eþíópíu. Voru slíkar vélar
einnig seldar til Egyptalands undir
tegundarheitinu EAMCO 761
Super. Var sú dráttarvél með 76
hestafla IMR mótor og
forverar hennar R-65-
12 DSDV og R-75-
12BS-DV komu fyrst
fram á sjónarsviðið
á árinu 2003 og voru
framleiddar til ársins
2013.
Staðan versnar
Árið 2014 var staðan í
dráttarvélaframleiðslu IMR og
IMT orðin erfið og var lagt til
að þau sameinuðust til að eiga
möguleika til að lifa af. Ekkert
kom þó út úr þeim hugmyndum
þótt báðum fyrirtækjunum
hafi þá verið stjórnað af sama
framkvæmdastjóranum.
Rekstri var svo
hætt og bæði fyrir-
tækin IMR og IMT
voru lögð niður árið
2015. Það virðist þó
hafa verið endurreist
því samkvæmt fjár-
m á l a v e f s í ð u n n i
Bloomberg er fyrir-
tæki með þessu nafni
nú með aðsetur á
tveimur stöðum, í
Beograd í Serbíu
og í Svartfjalla landi
(Montenegro). /HKr.
UTAN ÚR HEIMI
Hlanddrifin farsímabatterí
Símar hlaðnir með kjaftagangi
Vísindamenn í Bretlandi eru
sagðir hafa komist að því að
mögulegt er að hlaða snjallsíma
með því að nota umhverfishljóð.
Smíðaður var snjallsími sem
byggði á tækni sem nefnd er
piezoelectric effect. Var þá búinn til
örhleðslubúnaður [Nanogenerator]
sem tók upp umhverfishljóð og
breytti því í rafstraum. Var þessi
búnaður sagður það næmur að
hann gat framkallað rafmagn af
hljóði sem varð til við samtal fólks.
Samkvæmt því ætti fólk að geta
hlaðið slíkan síma meðan talað er
í hann.
Þetta hljómar vissulega
undarlega, en langt er síðan
menn uppgötvuðu að það væri
hægt að hlusta á sólina. Var hljóð
sólarinnar meira að segja sent út í
eyru íslenskra sjónvarpsáhorfenda
nýverið.
Miðað við rannsóknir bresku
vísindamannanna, þá gæti ómæld
verðmæti falist í kjafta glöðum
einstaklingum. Væntanlega
liggur þá beinast við að virkja
talglaða alþingismenn til raforku-
framleiðslu. /HKr.
Zadrugar og IMR Rakovica
Uppskera helmingi minni í Svíþjóð
Leita þarf aftur til ársins 1950 til
að finna jafn lélegar uppskerutölur
í Svíþjóð og er þetta klár afleiðing
hins mikla þurrkasumars sem
Svíar fóru ekki varhluta af.
Áætlanir á uppskeru á korni
og olíufræplöntum voru um
4,2 milljónir tonna en nýjustu
niðurstöður sýna að einungis
náðust inn um 3,5 milljónir
tonna. Síðastliðin fimm ár hefur
meðaluppskeran verið rétt rúmlega
6 milljónir tonna svo ljóst er að
uppskerubresturinn er töluverður.
Áætlanir gerðu ráð fyrir að leita
þyrfti 25 ár aftur í tímann til að sjá
viðlíka uppskerubrest en raunin
varð að leita þurfti enn önnur 45 ár
aftur til að sjá slíkar tölur, eða allt
til ársins 1950.
Þetta ástand mun hafa áhrif
á bændur og greinina í mörg ár
en sænsk yfirvöld lögðu fram
neyðarpakka upp á 250 milljónir
sænskra króna í sumar og hefur nú
þegar verið greitt úr honum 150
milljónir sænskra króna til bænda
þar í landi. Nú vinna stjórnvöld
hörðum höndum að því að miðla
upplýsingum til sænskra bænda
fyrir uppskeruárið 2019, svo sem
um mikilvægi áhættugreininga og
nýjar stefnur fyrir sölu á korni. Eftir
þetta erfiða sumar eru Svíar ekki
sjálfbærir með korn og er ljóst að
þurrkarnir muni einnig hafa áhrif á
framleiðslu á mjólkurvörum, kjöti
og bjór sem dæmi.
/ehg - Bondebladet
Skaðsemi Roundup og glyfosats staðfest í hæstarétti San Fransisco:
Monsanto og Bayer AG horfa fram á
þúsundir lögsókna í Bandaríkjunum
Mánudaginn 19. október var
kveðinn upp dómur í hæstarétti
Norður-Karolínuríkis í Banda-
ríkjunum sem staðfestir að
Roundup, gróður eyðingar-
efni Monsanto, hefur valdið
krabbameini hjá garðyrkju-
manni sem það notaði. Er
þar með komin endanleg
dómsniðurstaða sem
gefur fordæmi í áralöngum
ásökunum um skaðsemi
slíkra gróðureyðingarefna.
Það var Judge Suzanne
Bolanos, dómari við hæstarétt
í San Fransisco, sem kvað
upp dóminn, en málið fór fyrir
réttinn vegna áfrýjunar Monsanto
á niðurstöðu undirréttar í dómsmáli
sem Dewayne Johnson höfðaði
2016 eftir að hann fékk krabbamein
sem hann taldi hafa orsakast af
meðhöndlun hans á Roundup við
sín störf við umhirðu garða.
Virka efnið í Roundup er
glyfosat sem Monsanto og ýmsir
vísindamenn, hafa fullyrt að væri
skaðlaust, þrátt fyrir að Alþjóða-
heilbrigðisstofnunin WHO hafi áður
gefið út að glyfosat gæti orsakað
eitlaæxli.
Johnson fór fram á 289 milljónir
dollara í bætur en Bolanos dómari
dæmdi Monsanto til að greiða
honum 78 milljónir dollara. Auk
þess var fyrirtækið dæmt til að
greiða 39 milljóna dollara refsingu
í stað 250 milljóna króna kröfu,
fyrir að láta undir höfuð leggjast að
vara fólk við skaðsemi Roundup
og annarra afurða sem innihalda
glyfosat. Var Monsanto m.a. dæmt
fyrir það að hafa ekki varað Johnson
við skaðsemi efnanna og að það
gæti valdið krabbameini. Læknir
Johnson telur litlar líkur á að hann
eigi meira en tvö ár eftir ólifuð vegna
sjúkdómsins.
Mál Dewayne Johnson er það
fyrsta þar sem skaðsemi Ropundup
og þar með á virka efninu glyfosati
er staðfest með dómi. Monsanto,
sem nú er komið í eigu þýska
efnarisans Bayer AG, horfir nú
að sögn fram á allt að 8.000
lögsóknir af svipuðum toga bara í
Bandaríkjunum. Enginn veit hvaða
skriðu þessi dómsniðurstaða kann
að hafa á lögsóknir t.d. í Evrópu
og víðar, en efnið er sagt í notkun
í yfir 160 löndum. Heildarnotkun á
glyfosati í heiminum er talin vera
um 635 þúsund tonn á ári. /HKr.
Hinn 46 ára gamli Dewayne Johnson,
sem lagði risafyrirtækið Monsanto
fyrir dómi í San Fransisco og fékk
þar staðfesta skaðsemi gróður-
eyðingarefnisins Roundup.