Bændablaðið - 07.06.2018, Blaðsíða 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 7. júní 2018
Bændablaðið kemur út 24 sinnum á ári. Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum
á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í pósti
gegn greiðslu. Árgangurinn kostar þá kr. 10.500 með vsk. (innheimt í tvennu lagi).
Ársáskrift fyrir eldri borgara kostar 5.250 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Það er og hefur verið rangt gefið í
peningamálum landsins um langt árabil.
Það er því fagnaðarefni að þeir sem fara
fyrir framkvæmd peningastefnunnar,
Seðlabankinn sjálfur, skuli nú vera búinn
að viðurkenna að þessi gjörningur sé
rangur.
Hagræðingarnefnd hefur verið að
störfum í Seðlabankanum um nokkurt
skeið til að skoða hvað betur megi fara í
peningamálastefnunni sem þar er iðkuð.
Nú leggur nefndin til í skýrslu sem ber
heitið „Framtíð íslenskrar peningastefnu“
að völd Seðlabankans verði aukin og
að húsnæðisliðurinn verði tekinn út
úr verðbólgumarkmiði. Reyndar eru
færðar fram 11 tillögur um endurbætur á
peningastefnunni.
Það er fullt tilefni til að hrósa
skýrsluhöfundunum Ásgeiri Jónssyni,
Ásdísi Kristjánsdóttur og Illuga
Gunnarssyni fyrir að hafa komist að þessari
niðurstöðu. Samt má alveg halda því fram
að það þurfti enga nefnd til að komast að
þessum sannleika. Skýrsluhöfundar segja
réttilega:
„Sérhver peningastefna hefur kosti og
galla. Það skiptir ekki höfuðmáli hvaða
stefna er valin – heldur að farið sé eftir
þeim leikreglum sem hvert fyrirkomulag
krefst á hverjum tíma.“
Einmitt það, af hverju í ósköpunum
hafa stjórnvöld og Seðlabankinn þá valið
að fara ekki að leikreglum? Fyrir hvern eða
hverja hefur peningastefnan verið rekin? Er
það fyrir þjóðina eða hefur það verið fyrir
einstaka hagsmunahópa?
Varðandi völd Seðlabankans, t.d. er lýtur
að peningaútgáfu, þá hefðu menn einfaldlega
átt að fara að lögum um Seðlabankann í stað
þess að afsala sér í raun með aðgerðarleysi
þeim völdum til viðskiptabankanna. Þeir hafa
komist upp með að búa til innistæðulausa
rafmynt til að gambla með um langt árabil
og rakað til sín peningum úr samfélaginu
á fölskum forsendum og um leið gert
peningastjórn Seðlabankans vita máttlausa.
Í einni af 11 tillögum nefndarinnar er
komist að þessari merkilegu staðreynd sem
fjölmargir hafa bent á í gegnum tíðina.
„Á Íslandi er málum svo háttað að ríflega
fjórðung vísitölu neysluverðs má rekja til
húsnæðisverðs. Þetta getur valdið óheppilegri
skörun á milli markmiða um verðstöðugleika
annars vegar og fjármálastöðugleika hins
vegar. Ekki aðeins fyrir þær sakir að
Seðlabankinn þurfi að beita stýrivöxtum
til þess að hafa hemil á húsnæðisverði sem
hefur 25% í verðbólgumarkmiði bankans
heldur hafa vextir bankans mjög takmörkuð
áhrif á húsnæðisverð sökum þess að
vaxtaleiðni hérlendis frá stýrivöxtum yfir
til lengri verðtryggðra vaxta er afar veik og
tölfræðilega ómarktæk.“
Árum saman hefur verið vitað að þetta er
í ósamræmi við framkvæmd peningastefnu
í öllum okkar viðskiptalöndum og skrúfar
upp verðbólgu. Þannig hefur þessi eini liður
haft hundruð milljarða af almenningi og
fyrirtækjum á liðnum árum og gert venjulegt
launafólk að þrælum bankanna. Var m.a.
bent á þetta ósamræmi í þessum dálki í
síðasta Bændablaði og vísað í tölur Eurostat.
Það versta varðandi framkvæmd
útreiknings á neysluvísitölunni á Íslandi er
að hún hefur stórskaðað allan almenning
á Íslandi. Þannig hefur fjöldi fólks
misst aleigu sína vegna þess að rangur
vísitöluútreikningur hefur í tengslum við
verðtryggingu skrúfað upp skuldastöðu
fólks. Margir hafa líka bugast í baráttunni
við þetta óréttlæti og ákveðið í kjölfarið að
yfirgefa þessa jarðvist. Þetta er grafalvarlegt
mál og snýst ekki bara um einhvern leik að
tölum, heldur fólk af holdi og blóði. Ábyrgð
þeirra sem stýrt hafa þessum ósóma er því
óhugnanlega mikil. /HKr.
Rangt gefið
ÍSLAND ER LAND ÞITT
Ægissíðufoss í Ytri-Rangá er nokkrum kílómetrum fyrir neðan þorpið Hellu. Fossinn er þekktur veiðistaður í ánni og laxastigi er við vesturbakka
árinnar. Fossinn er tignarlegur allt árið um kring og rennsli í honum er nokkuð jafnt allt árið, enda Ytri-Rangá bergvatnsá og helst að vöxtur komi
í ána í leysingum á vorin. Mynd / Hörður Kristjánsson
Bændur er sú stétt í landinu sem býr í
hvað nánustu sambýli við náttúruna.
Sauðfjárbændur fengu svo sannarlega að
finna fyrir því í nýliðnum maímánuði þegar
sauðburður stóð yfir. Veðrið lék við bændur
og búalið á sumum landsvæðum á meðan
á öðrum svæðum landsins var kulda- og
vætutíð nánast allan maímánuð. Það er ekki
á okkar valdi að stýra veðrinu, en líkt og
endranær er það okkar verkefni að semja
okkur að duttlungum náttúrunnar og spila
sem best úr stöðunni á hverjum tíma.
Erindi mitt með þessum pistli er þó ekki
að tala um veðrið. Fyrir hönd Landssamtaka
sauðfjárbænda (LS) langar mig að fara yfir stöðu
greinarinnar sem mjög hefur verið til umræðu
undanfarin misseri. Á aðalfundi Landssamtaka
sauðfjárbænda, sem haldinn var í byrjun apríl,
var ályktað um mikilvæg mál sem snerta
sauðfjárræktina og framtíð greinarinnar.
Sláturleyfishafa bíða stórar áskoranir
Fundurinn ályktaði um lagaumhverfi
afurðageirans og hvatti til þess að það
verði skoðað. Það er mjög mikilvægt að
tilhögun slátrunar og vinnslu verði með sem
hagkvæmustum og skilvirkustum hætti. Þar
verður að ríkja heilbrigð og virk samkeppni
en henni er ekki til að dreifa þegar bændur eru
læstir inni hjá einni afurðastöð eins og nú er
raunin. Það er nauðsynlegt að þessi hlekkur í
virðiskeðjunni geti gegnt sínu hlutverki sem
best. Skilað frá sér vandaðri vöru af metnaði,
í fullum gæðum, á sem hagkvæmastan hátt.
Það eru stórar áskoranir sem þessi geiri stendur
frammi fyrir.
Harðnandi samkeppni
Ásamt harkalegri niðursveiflu á erlendum
lambakjötsmörkuðum sem skollið hefur á
bændum af fullum þunga, stöndum við frammi
fyrir harðnandi samkeppni við innfluttar
matvörur. Þær eru oft og tíðum framleiddar við
mun slakari kröfur en gengur og gerist hérlendis.
Við verðum að hafa afurðafyrirtæki sem hafa
burði til að aðgreina þá vöru sem við framleiðum
með skýrum hætti frá, annars og jafnvel þriðja
flokks vöru, sem flutt er inn og stillt upp í
rekkum verslana við hlið þeirrar gæðavöru sem
við framleiðum. Þar verða frumframleiðendur
einnig að leggja lóð á vogarskálar. Smásalinn
á að búa við sterkt aðhald og öflugt regluverk.
Neytendur eiga heimtingu á að fá augljósa og
skýra valmöguleika þar sem ekki er reynt að
blekkja og blanda saman rusli og gæðum.
Sóknarfæri innan afurðageirans
Afurðafyrirtækin þurfa að geta tekist á
við sveiflur og aukna samkeppni. Þessum
fyrirtækjum verður einnig að búa umhverfi
þar sem þau geta sótt fram. Þau verða að hafa
möguleika á að tileinka sér nýjustu tækni
og reka markaðsstarf á forsendum okkar
framleiðsluhátta og styrkleika. Þau verða að
standa með þeirri framleiðslu sem við stundum.
Í grunninn er hráefnið frábært og heilnæmt.
Framleiðslan er almennt innt af hendi af alúð
fyrir skepnunum og landinu, það er verðmætt
og að því eigum við að hlúa. Það eru mikil
sóknarfæri fólgin í skilvirkari ferlum innan
afurðageirans þar sem minnka má sóun til
muna til hagsbóta fyrir umhverfið, neytendur
og bændur. Það t.d. blasir við að víða er hægt
að spara, s.s. í flutningum, launakostnaði og
fleiri þáttum. Í þær aðgerðir á að ráðast sem
allra, allra fyrst.
Jafnvægi þarf að nást
Aðalfundur LS ályktaði einnig um frystingu
gæðastýringar- og býlisgreiðslna með það fyrir
augum að aflétta framleiðsluþrýstingi. Stjórn
samtakanna hefur unnið að frekari útfærslu á
þessari ályktun. Við höfum lagt áherslu á að
þessar greiðslur verði frystar um ákveðinn
tíma eða þar til jafnvægi kemst á framleiðslu
og eftirspurn en þó verði tekið sérstakt tillit til
nýliða í greininni. Sú aðgerð myndi strax aflétta
framleiðsluspennu, ásamt því að einhverjir
framleiðendur gætu valið þá leið að færa sig
að hluta yfir í önnur verkefni á sínum bújörðum,
t.d. heimavinnslu afurða eða landbótaaðgerðir.
Þá höfum við mælt með að eldri bændum verði
gefin sértæk útleið úr greininni fyrir þá sem
það kjósa.
Hverjar eru framleiðsluhorfur?
LS gerðu könnun á meðal sauðfjárbænda þar
sem spurt var út í áætlanir bænda varðandi
framleiðslumagn næsta árs. Samkvæmt þeirri
könnun sér ekki fram á mikla breytingu í
ásetningi næsta vetrar, eða um 1% fækkun, en
u.þ.b. 10% bænda sögðust óákveðnir gagnvart
ásetningi næsta vetrar. Við höfum lagt áherslu á
að mikilvægt sé að hrinda þessum aðgerðum sem
allra fyrst í framkvæmd og er það sérstaklega
mikilvægt í ljósi þessara niðurstaðna. Bændur
verða að hafa einhvern fyrirsjáanleika en eins
og oft hefur verið bent á undanfarin misseri
eru framleiðsluferlar langir. Til þess að ná
þessu fram þarf samkomulag um nauðsynlegar
breytingar á samningum milli ríkis og bænda og
aðgerðir í framhaldinu. Það er orðið aðkallandi
að taka þetta samtal og fara í aðgerðir.
Sveiflujöfnun þarf að koma til
Þá hefur stjórn samtakanna lagt mikla
áherslu á að við endurskoðun samninga sé
hugað að verkfærum til að taka á sveiflum.
Verkfærum sem til framtíðar geta bæði
tekið á framleiðsluhliðinni og söluhliðinni.
Gagnvart framleiðsluhliðinni má sjá fyrir sér
að í sauðfjársamningi sé innbyggður farvegur
fyrir fjármagn til að tempra framleiðslumagn.
Valfrjálsa hvata til fækkunar sem megi virkja
þegar þannig árar. Gagnvart söluhliðinni þarf
að formfesta verkfæri sem getur tekist á við
sveiflur á mörkuðum hvort sem það er gagnvart
innanlandssölu eða erlendum mörkuðum. Við
höfum bent á markaðsstöðugleikasjóð sem
mögulega leið í þeim efnum. Slíkur sjóður yrði
fjármagnaður af greininni sjálfri og alfarið á
forræði hennar. Það má a.m.k. öllum vera ljóst
að ef slík verkfæri hefðu verið til staðar væri
löngu búið að grípa til þeirra. Fullyrða má að
skellurinn hefði ekki orðið jafn harður. Það er
nauðsynlegt fyrir greinina að geta sjálf tekist
á við sviptingar á borð við þær sem hér hafa
dunið yfir og þurfa ekki að treysta á viðbrögð
hins opinbera.
Lífvænlegt framleiðsluumhverfi
Sauðfjárræktin býr ekki við hömlur eða
stýringu, framleiðsla og verðlagning er frjáls
á öllum stigum. Sauðfjárræktin sem slík hefur
ekki skjól af tollvernd. Gleymum því ekki
að um árabil hafa íslenskir bændur framleitt
sína frábæru og hreinu vöru á sambærilegu
verði og kollegar erlendis. Tækifærin eru því
sannarlega okkar ef sköpuð eru eðlileg skilyrði.
Á fyrrnefndum aðalfundi LS greindi ráðherra
frá því að hann hafi óskað eftir að samráðshópur
um endurskoðun búvörusamninga myndi hraða
vinnu vegna endurskoðunar á starfsskilyrðum
sauðfjárræktar. Jafnframt að tillögur hópsins yrðu
tilbúnar fyrir stjórnvöld og BÍ innan nokkurra
vikna. LS beindi ályktunum aðalfundarins inn
í samráðshópinn að beiðni ráðherra. Ekkert
bólar þó enn á tillögum og ekki hefur tekist
að hraða vinnu gagnvart mikilvægustu þáttum
til breytinga þrátt fyrir umleitanir LS þar um.
Ríkið setur atvinnugreinum landsins ramma. Á
hinu opinbera hvílir sú ábyrgð að gæta þess að
hann sé lífvænlegur.
Hér hafa verið raktar helstu breytingar
sem Landssamtök sauðfjárbænda telja
mikilvægastar. Það er mikilvægt að tapa ekki
fókus á verkefninu. Við verðum að ráðast í
brýnustu aðgerðir núna strax.
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339 − Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is – Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurður Már Harðarson
smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is – Auglýsingastjóri: Guðrún Hulda Pálsdóttir ghp@bondi.is – Sími: 563 0303 – Netfang auglýsinga: augl@bondi.is − Vefur blaðsins:
www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Anna Kristín Ólafsdóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621
Oddný Steina Valsdóttir
formaður LS
oddny@bondi.is
Sauðfjárbændur benda á lausnir