Bændablaðið - 07.06.2018, Blaðsíða 49

49Bændablaðið | Fimmtudagur 7. júní 2018
LESENDABÁS
Aðstæður hafa á margan hátt
breyst hratt á síðustu áratugum
á Íslandi eins og víðar. Iðn- og
tæknibyltingin á Íslandi skapaði
fjölda starfa og aukningu
afurðaframleiðslu í sjávarútvegi,
sem og í landbúnaði, og stuðlaði
þannig að blómlegri byggð víða
um land.
Með vaxandi þekkingariðnaði
og aukinni tækni eru frum-
framleiðslu greinar þó ekki eina
verðmætasköpunarleið okkar því
þekkingariðnaðurinn, hugvit og
stafrænn iðnaður, skapar í dag hluta
landsframleiðslunnar. Með þessu
fór áhersla á handverk dvínandi en
tækniiðnaður jókst, vélar tóku við
af mannafli og mörg störf breyttust
úr handverksstörfum í hugvitsstörf.
Þessi þróun hefur almennt valdið
aukinni samþjöppun fólks í stærri
byggðakjörnum en fráhvarfi þess
frá minni samfélögum um landið.
Stafrænn iðnaður hefur umbylt
lífi fólks og náttúran er ekki lengur
helsta viðfangsefni þess, heldur
í síauknum mæli veruleiki sem
byggist á sýndarheimi og rafrænum
veruleika.
Áreiti og streita
Í dag er staðan sú að daglegt líf í stærri
samfélögum einkennist á margan
hátt af sífelldu áreiti, streita verður
algengari og kulnun fer vaxandi.
Viðbrögð fólks við þessu eru eðlilega
aukið afturhvarf í Móður náttúru sem
uppsprettu, lífgjafa og veruleika.
Greina má merki þess að ungt
fólk er margt orðið fráhverft
stafrænum sýndarveruleikum og
leitar í síauknum mæli í náttúruna
sem uppsprettu og eðlilegan grunn
síns veruleika.
Sumt ungt fólk hefur lagt símana
og sýndarveruleikann þar til hliðar,
en tekið upp lestur, skriftir og
listsköpun í auknum mæli. Það
leitar í auknum mæli í störf sem
hafa beina tengingu við náttúruna,
frumframleiðslu og afurðasköpun
hennar. Hvers vegna? Líklega er
þessi þróun tengd hinum eðlilegu
sveiflum í þróun samfélaga.
Þegar samfélög verða of fráhverf
náttúrunni í þróun sinni, virðast þau
leita ósjálfrátt aftur í upprunann
og náttúrulegan grunn sinn. Það
skýrir aukna ásókn ungs fólks í
hugmyndafræði hreyfinga eins og
Slow-Food, Slow-Design, Fair-
Trade, veganisma, grænmetisfæði,
líforku neysluafurða, hugleiðslu,
vistvænar aðferðir, lífrænar aðferðir,
líkamsvitund og sálarvitund og
uppbyggingu líkama og sálar,
iðkun náttúruíþrótta svo sem
sjósunds, fjallganga og hjólreiða,
iðkun óhefbundinna lækninga og
þekkingarleit í kistur hinna ýmsu
trúarbragða og hugmyndakerfa
horfinna tíma, sköpun, listir og
fegurðarauka, ritun og fleira. Þetta
útskýrir einnig aukningu í aðsókn
þeirra sem stefna á framtíðarstörf
í bændasamfélaginu. Þetta skýrir
fráhvarf til náttúrunnar. Þetta skýrir
margt. Af jörðu ertu kominn, að
jörðu skaltu verða. Þetta er lögmál
lífsins, sama hve tækninni fleygir
fram, sem nauðsynlegt er þó.
Stuðla að uppbyggingu og
framþróun matvælaframleiðslu
Matís ohf. er ríkisrekið fyrirtæki
sem hefur það að markmiði að
stuðla að uppbyggingu og framþróun
matvælaframleiðslu á Íslandi. Matís
styður við og ýtir undir framþróun
frumframleiðslugreina og afurða
þeirra, en frumframleiðendur eru
allir þeir sem vinna matvæli beint
úr auðlindum lands og sjávar hér á
Íslandi og stuðla þannig að sjálfbærni
landsins.
Mikil framþróun hefur orðið
og heldur áfram að eiga sér stað í
aðferðum frumframleiðenda til að
tryggja sjálfbærni auðlinda lands
og sjávar, þ.e. áframhaldandi tilurð
þessara auðlinda til framtíðar. Ýmis
gagnleg kerfi og skipulag hafa verið
sett þar um, sem koma á í veg fyrir
ofnýtingu og tryggja áframhaldandi
tilurð auðlindanna, enda ekki annað í
boði ef tryggja á möguleika landsins
á sjálfbærni til framtíðar.
Frumframleiðendur á Íslandi
finna glöggt fyrir þeirri þróun sem
orðið hefur í samfélaginu, auknu
fráhvarfi til upprunans og uppsprettu
lífs, náttúrunnar. Neytandinn
leitar í auknum mæli í staðbundin
hráefni, staðbundnar afurðir og
raunverulegan, rekjanlegan uppruna
þeirra. Það fyrsta sem ferðamaðurinn
spyr að er „hvar fæ ég mat úr
afurðum svæðisins?“, „hvar kynnist
ég sögu staðarins?“
Bændamarkaðir
Bændamarkaðir eru ekki
tímaskekkja þótt þeir hafi verið við
lýði í árþúsundir. Þeir hafa einmitt
lifað góðu lífi í árþúsundir vegna
þess að þeir eiga alltaf við.
Ekki er til betri aðferð til að
tengja sig náttúru og auðlindum,
sögu og hefðum hvers staðar, en með
neyslu þeirra afurða sem koma beint
frá bændum eða frumframleiðendum
af svæðinu.
Ekki er til betri leið til að minnka
kolefnissporið og tryggja vistvænt
samfélag, en að gera staðbundnar
afurðir vel aðgengilegar á hverjum
stað.
Ekki er til betri leið til að styðja
við eigið samfélag, viðhald þess,
verðmætasköpun og framþróun,
en að velja afurðir nágranna þíns
og auðlinda þíns svæðis fram
yfir aðflutta vöru sem hefur enga
tengingu við þitt umhverfi.
Bændamarkaðir eiga aldrei betur
við en í dag, þegar heimamenn
og gestir hrópa á aðgengi að
staðbundnum afurðum sem sprottnar
eru úr auðlindum staðarins, þegar
afturhvarf til náttúrunnar og
afurða hennar er í öndvegi, þegar
brýn þörf er á stuðningi við eigið
nærumhverfi og uppbyggingu þess,
þegar þorsti í þekkingu um uppruna
og hefðir hvers staðar er áberandi,
þegar viðhald menningarminja,
sögulegra einkenna, hefða og venja
er aðkallandi á hverjum stað.
Dýrmæt menningarverðmæti
Víða um landið eigum við dýrmæt
menningarverðmæti í gömlum
húsum, byggingum og minjum.
Á bak við þessar minjar er raun-
veruleg saga hvers staðar, saga
fólksins sem landið ól og sem lifði
af landinu. Þetta er saga sem við
verðum að varðveita og miðla, því
menning byggir á sögu og samfé-
lag er ekkert án sögu sem sameinar
þegna þess, gefur þeim stað í heim-
inum og veitir þeim tilfinningu fyrir
tengingu sinni við annað fólk, við
samfélag sitt og umhverfi. Menning
er það sem er áhugavert við hvert
samfélag því hún skapar samfélagið
og sagan er grunnur framþróunar.
Víða um landið velta menn
því fyrir sér hvort ástæða sé til að
varðveita menningarsöguleg hús og
byggingar, og sum slík hafa farið
forgörðum. Menn velta því fyrir sér
hvaða hlutverk slík hús eigi að hafa
og hvort þau séu einungis byrði á
samfélaginu. Meta þarf hvert til-
felli vel, en slík hús ættu framar
öllu að eiga ríkt hlutverk í lifandi
miðlun raunverulegra minja hvers
staðar. Staðbundinn bændamarkað-
ur er lifandi miðlun raunverulegra
minja og hefða hvers staðar, þar
sem hefðbundnum afurðum staðar-
ins, oft framleiddum með aðferð-
um sem eiga sér aldagamla sögu
og hefð, er lyft fram á lifandi hátt
með beinni og lifandi tengingu við
söguna. Það er ef til vill ekki mikil
hefð fyrir slíkum mörkuðum hér á
landi, en framleiðsluhefðin er til
staðar og allt sem til þarf. Hvert
byggðalag ætti að lyfta fram slíkum
húsum sem miðkjarna menningar-
sögu sinnar og miðlunar hennar og
bændamarkaður er leið til að gera
slíkt og um leið skapa þegnum og
samfélaginu öllu möguleika á því
að auka verðmæti afurða sinna,
tryggja betri afkomu, blómlegar
aðstæður fyrir byggð og varðveislu
og miðlun sögu og hefða hennar.
Bændamarkaðir með hefð-
bundna framleiðslu hvers staðar,
kynnta af framleiðendunum
sjálfum sem lifa af auðlindum
staðarins, þekkja framleiðsluna,
hefðirnar, sögu staðarins og
fólksins, staðhætti og náttúru,
gefa óteljandi möguleika: Svo
sem á vöruþróun afurða, viðhaldi,
varðveislu og miðlun aðferða og
hefða og verðmætaaukningu með
aukinni smáframleiðslu. Slíkir
markaðir geta orðið ríkt aðdráttarafl
staðarins eins og dæmi eru um
erlendis. Sérhver staður lyftir
á slíkum markaði fram sínum
sérkennum í menningu og mat,
sem ýtir jafnframt undir skýra
sameiginlega sýn þegnanna á sögu
og eðli eigin samfélags og stolti
þeirra af uppruna þess og afurðum.
Bændamarkaðar
í Pakkhúsinu á Hofsósi
Matís í samvinnu við bændur,
aðra frumframleiðendur og
handverksfólk í Skagafirði,
stendur að opnun Bændamarkaðar
laugardaginn 30. júní næstkomandi.
Markaðurinn verður rekinn einu
sinni í viku, á laugardögum milli
kl. 13 og 16, í Pakkhúsinu Hofsósi,
sem er menningarsögulegt hús frá
1770 í gamla, sögulega kjarna
Hofsóss og tilheyrir Húsasafni
Þjóðminjasafns Íslands, en gerður
hefur verið samningur við safnið
um nýtingu hússins til verkefnisins.
Verið velkomin á Bændamarkað
á Hofsósi!
Rakel Halldórsdóttir, ráðgjafi
hjá Matís ohf., stofnandi og
fyrrum eigandi Bændamarkaðar
Frú Laugu, stjórnarmaður
í SLOW FOOD Reykjavík,
safnafræðingur, listfræðingur og
stjórnmálafræðingur.
Bændamarkaðir um landið, miðlun
menningarhefða, sögu og minja
– Að nærast á upprunanum
Frá Hofsósi. Matís mun í samvinnu við bændur, aðra frumframleiðendur og
Mynd / HKr.
Hefur þú brennandi áhuga á vélum og vilt vinna í lifandi og
Vélfang ehf. er sölu- og þjónustuaði l i á sviði v innu- og landbúnaðarvéla.
Vélfang ehf. var val ið Framúrskarandi fyr i rtæki 2015, 2016 og 2017
Hjá Vélfangi starfar hópur fólks sem hefur það að markmiði
að veita viðskiptavinum sínum framúrskarandi þjónustu.
Hæfniskröfur:
Reynsla af vélaviðgerðum nauðsynleg.
Menntun við hæfi kostur.
Rík þjónustulund, jákvæðni og hæfni í mannlegum samskiptum.
Frumkvæði og sjálfstæði í vinnubrögðum.
Gott með að vinna í teymi.
Viðkomandi þarf að geta hafi ð störf sem allra fyrst.
Öllum umsóknum verður svarað og farið með þær sem trúnaðarmál.
Gylfaflöt 32 112 Reykjavík Sími 580 8200 velfang.is
Frostagötu 2a 603 Akureyri velfang@velfang.is
-VERKIN TALA
Frábær loft trampólín til að hafa
á leiksvæðum við sundlaugar, á
tjaldstæðum eða þar sem börn
á öllum aldri eru að leik.
Fást í ýmsum litasamsetningum og stærðum frá 33 m².
S. 453 8888 - velaval@velaval.is
LOFT TRAMPÓLÍN
Dúnhreinsunin ehf. við Axarhöfða, 110 Reykjavík
Móttaka æðardúns til hreinsunar er hafin hjá
Dúnhreinsuninni efh., við Axarhöfða í Reykjavik.
Við greiðum flutningskostnað til Reykjavíkur.
Hafið samband í síma 892 8080.
ÆÐARBÆNDUR
Bændablaðið
Smáauglýsingar 56-30-300