Bændablaðið - 07.06.2018, Blaðsíða 50

50 Bændablaðið | Fimmtudagur 7. júní 2018
Kýr og nautgripir almennt
drekka mikið magn af vatni og
vatn er jafnframt mikið notað
við kúabúskap s.s. við þrif
mjaltakerfa. Þá er vatnsnotkun
við afurðavinnsluna einnig mikil
og segja má að gott aðgengi að
vatni sé ein grunnforsendan
fyrir því að hægt er að stunda
mjólkurframleiðslu.
Við búum við þá einstöku
auðlind að hafa aðgengi að góðu
drykkjarvatni bæði fyrir menn og
kýr um nánast allt land. En vatn
er ekki ótakmörkuð auðlind og
þó svo að hér á landi sé eftilvill
gnótt vatns, er ástæðulaust að nota
meira vatn en raunverulega er þörf
á. Erlendis hefur vatnsnotkun í
nautgriparækt notið vaxandi athygli
og auknar áherslur á að draga úr
vatnsnotkun í nautgriparækt hefur
leitt til stórbættrar þekkingar á
vatnsnotkuninni og þróunar á leiðum
til betri nýtingar á vatni.
10 fötur af vatni
Hvað sem sagt er um vatn og nýtingu
á vatni þá er dagljóst að vatn á ekki
að spara þegar kýrnar eru annars
vegar. Vatn er mikilvægasta fóðrið
sem við bjóðum kúnum okkar upp
á og því betra og meira aðgengi sem
við gefum kúm að vatni, því betur
tryggjum við grunnforsendurnar til
mikillar mjólkurframleiðslu.
Kýr í góðri nyt þarf í kringum 10
fötur af vatni á dag eða um 100 lítra,
til þess að halda uppi framleiðslunni
og hafa þarf sérstaklega hugfast að
kýr eru mest þyrstar eftir mjaltir
og eftir fóðrun og því þarf að haga
staðsetningu drykkjarkerja með
þetta í huga. Þá eru kýr almennt
latar og drekka einfaldlega minna,
og framleiða þá minna af mjólk,
ef þær fá ekki nóg vatn þegar þær
vilja drekka. Það er því ekki bara
nóg að hafa rétta staðsetningu á
drykkjarkerjum, heldur þarf að
vera nóg pláss fyrir kýrnar svo þær
komist að.
Aðrir gripir þurfa einnig gott
aðgengi að vatni en vatnsflæðið og
aðgengið skiptir hér minna máli.
Tryggja þarf þó að allir gripir geti
haft val um að drekka á tveimur stöð-
um, þar sem annar staðurinn getur
spillst eða teppst af grip sem er hærra
í virðingarröðinni.
Smákálfarnir braggast betur
Vatn er einnig afar mikilvægt
smákálfum sem eru fóðraðir á mjólk
en ég sé þó enn smákálfastíur þar
sem ekki er gott aðgengi að vatni
og úr því þarf að bæta. Margir
þeirrra bænda sem ég hef verið að
vinna fyrir erlendis hafa talið að
mjólkurdrykkjan væri einfaldlega
nóg fyrir smákálfana. Það er að
mörgu leyti rétt en þar sem við
viljum ná sem mestum og bestum
þroska í kálfana okkar þarf að bjóða
þeim upp á aðengi að vatni líka.
Þegar kálfarnir drekka vatn, fer
það í vömbina en ekki aftur í vinstur
eins og mjólkin, og þar hjálpar vatnið
til við að skapa örverum heppilegt
umhverfi og vambarstarfsemi
kálfanna fer því fyrr og betur í gang.
Þegar svo er, geta þeir fyrr tekið til
við að éta fóðurbæti og gróffóður og
þroskast því betur.
Hreint vatn
Rétt er að minna á mikilvægi þess
að drykkjarvatnið sé alltaf af góðum
gæðum og hreint og gildir það auð-
vitað fyrir alla gripi en það er sér-
staklega mikilvægt hjá smákálfunum
þar sem þeir eru mun viðkvæmari
fyrir smiti en eldri gripir. Þá hefur
verið sýnt fram á að hin skæða bakt-
ería E. coli getur dreifst út frá drykkj-
arstöðum og því er enn mikilvægara
að huga sérstaklega vel að þrifum á
þeim. Þegar heitt er í fjósi þarf og á
að þrífa alla drykkjarstaði daglega en
þegar kaldara er má draga úr tíðninni
niður í annan hvern dag.
Mjaltakerfin nota mikið vatn
Mjaltakerfin nota töluvert mikið af
vatni bæði til forkælingar á mjólk
sem og til kerfisþvottar og þá þarf
auðvitað að nota vatn við almenn
þrif á mjaltaaðstöðunni. Það er helst
á þessum vettvangi sem kúabændur
geta sparað vatnsnotkunina og eru
nokkrar leiðir færar:
Vatn er ódýrasti og umhverfis-
vænsti kælimiðillinn sem völ er á
fyrir mjólk og til þess að kæla niður
einn lítra af mjólk þarf um 2-2,5
lítra af vatni. Á búi sem framleiðir
eitt tonn af mjólk á dag þarf því
að nota í kringum tvö til tvö og
hálft tonn af vatni á dag og þó svo
að þetta sé mikið magn af vatni,
þá er þetta þó mun minna en það
drykkjarvatn sem kýrnar drekka
á degi hverjum. Því er upplagt
að senda vatnið frá forkælinum
inn á brynningarkerfið og t.d. í
vatnsforðaker. Frá því má svo leiða
lögn í bæði drykkjarkerin eða nýta til
þess að spúla mjaltaaðstöðuna. Þessi
ker eiga það reyndar til að safna í sig
óhreinindum og því er mikilvægt að
tryggja að vatnsforðaker séu tæmd
Gríðarlegt tap hjá kanadískum býflugnabændum:
Hafa tapað allt að 70% af
býflugnastofninum í vetur
Býflugnabændur í Onario-fylki í
Kanada greina frá skelfilega mikl-
um býflugnadauða eftir veturinn.
Þriðjungur býflugnabænda segist
hafa tapað 70% af stofni sínum
samkvæmt fréttum frá Ontario
Beekeepers’ Association (OBA).
Samtök býflugnabænda létu gera
könnun meðal 900 býflugnabænda
eftir þann kalda vetur sem ríkti í
Kanada. Um sjö af hverjum tíu
sögðust hafa tapað að minnsta kosti
20% af sínum býflugnastofni og
um 45% bændanna höfðu tapað að
minnsta kosti 50% stofnsins.
Ef tapið er yfir 50% er hægt að
tala um hrun að sögn talsmanna
OBA.
Samkvæmt könnuninni kenna
43% bændanna löngum og köldum
vetri um ástandið. Um 20% bænda
kenna hins vegar mikilli notkun á
skordýraeitri um býflugnadauðann.
„Býflugnabúin verða í upp-
byggingarfasa í allt sumar ef frjóvgun
verður léleg og bændur munu lítið
uppskera og tekjur því verða litlar
sem engar af hunangsframleiðslu.“
Á vefsíðu Farmers Forum er rætt
um stöðuna við býflugnabóndann
Hugh Simpson í Singhamton í
Grey County í Ontario. Hann segir
að könnunin virðist gefa nokkuð
nákvæma mynd af ástandinu miðað
við viðtöl sem hann hafi átt við aðra
bændur. Sagði hann að vorið 2017
hafi verið lélegt sem og fyrri hluti
sumars. Aðeins þrír af 18 síðustu
mánuðum hafi verið hagstæðir fyrir
býflugur.
„Þetta kemur mörgum á óvart
og þegar ég segist vera vonsvikinn,
þá meina ég að ég sé verulega
vonsvikinn,“ segir Simpson.
Tómstundabóndi sem glatar 50%
af bústofninum er að tapa 10 til 20
búum. Atvinnubændur sem eru að
tapa 50% gætu verið að missa um
1.000 bú.
Samtök býflugnabænda hafa
óskað eftir fjárhagsaðstoð til handa
býflugnabændum svo þeim auðnist
að byggja upp bú sín að nýju. Bændur
sem eru með 50 bú eða fleiri eiga
rétt á uppskerutryggingu frá Agricorp
insurance til að mæta sínu tjóni af
völdum veðurs, sjúkdóma og faraldra.
Hugh Simpson segir að bændur þekki
þó lítið til þessa kerfis og fáir skilji
hvernig það virkar. /HKr.
Á FAGLEGUM NÓTUM
Snorri Sigurðsson
snsig@arlafoods.com
Samdráttur í tekjum
kanadískra bænda
Nettótekjur kanadískra bændabýla
dróst saman um 2,5% samkvæmt
opinberum tölum. Minnkuðu
nettótekjur búanna úr 8,5
milljörðum Kanadadollara 2016 í
8,3 milljarða 2017 (660 milljarðar
ísl. kr.). Er þetta í fyrsta skiptið
síðan 2013 sem innkoma dregst
saman í kanadískum landbúnaði.
Mestur samdráttur varð í Ontario-
fylki og í Saskatchewan. Er þetta
samfara verulegri kostnaðaraukningu
í kanadískum landbúnaði sem fer
vaxandi. Heildar rekstrarkostnaður
í kanadískum landbúnaði jókst
á síðasta ári um 2,4% og nam
aukningin 46,2 milljörðum
Kanadadollara. Þetta kemur í kjölfar
0,5% kostnaðaraukningar á árinu
2016 og var þetta sjöunda árið í röð
sem rekstarkostnaður hækkar. Þá
jókst eldsneytiskostnaður á síðasta
ári um 11,5%.
Nokkuð misjafnt er milli búgreina
hvernig staðan er. Þannig jókst sala á
hinni olíuríku jurt canola um 7,3% og
velta í þeirri ræktun jókst um 13,2%.
/HKr.
Betri nýting vatns
í nautgriparækt
RHFhjól ehf.
Sími: 555 0595
Hljóðlát
rafmagnshjól
Tilvalin fyrir
hestamenn og
hestamanna-
mót
UTAN ÚR HEIMI