Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.06.1995, Blaðsíða 18

Sigurlið nemenda sem vann kennaralið skólans
í körfuboltakeppni sl. vor.
boðskipti (TC) - eru að koma fram á
allra síðustu árum. Þannig fullyrða
sænskir fræðimenn að sænskir heyrn-
arlausir nemendur í rannsóknarverk-
efni um tvítyngi hafi nýlega lokið
grunnskólanámi og þeir hafi allir
verið læsir - þ.e. lesskilningur þeirra
á sænsku ritmáli hafi verið svipaður
og meðal heyrandi jafnaldra. Þeir hafi
ekki aðeins náð góðu valdi á fyrsta
máli sínu, sænsku táknmáli, heldur
líka í öðru máli sínu, sænska ritmál-
inu. Fullyrt er að svipaður árangur hafi
náðst annars staðar þar sem tvítyngi
hefur hlotið viðurkenningu í menntun
heymarlausra.
s
Osjaldan er fullyrt að meginyfir-
burðir tvítyngis felist í því að
heyrnarlausa barnið nái betri tökum
á raddmáli, ritun og lestri, borið sam-
an við aðrar menntastefnur í skólum
heyrnarlausra. Þetta er auðvitað mik-
ils um vert - því á þessum sviðum hafa
verið brotalamir eins og allir vita.
Nýlegar rannsóknir gefa þó til kynna
enn fleiri svið þar sem árangurs má
vænta ef farin er þessi leið; bandarísk-
ur höfundur fullyrðir að nú liggi fyrir
sannanir þess efnis að táknmál sé lyk-
ilatriði í mótun sjálfsmyndar heymar-
lausra barna, það sé lykilatriði í vits-
munastarfsemi barnsins, tilfinninga-
tengslum þess við annað fólk og
sköpunargáfu. Enn er ótalinn mikils-
verður þáttur: samsömun heyrnar-
lausa bamsins við fullorðnar heyrnar-
lausar fyrirmyndir sem í gegnum
táknmál kenna barninu að vera stolt
af sér sem heyrnarlaust og gefur því
hlutdeild í menningu heyrnarlausra.
Leikskóladeildin - mikilvægasti
hlekkurinn
Allir hlekkir skólakeðjunnar eru
mikilvægir en fyrir heyrnarlaus börn
sem eiga næstum öll heyrandi foreldra
er fyrsta skólastigið - leikskólastigið
- það langmikilvægasta. Megin-
ástæðan er sú að á fyrstu árunum fer
máltakan fram og á henni hvílir þroski
barnsins á nánast öllum sviðum. Nú
á tímum er ekki lengur uppi ágreining-
ur um það að táknmál er fullkomið
mál og það er heldur engum vafa
undirorpið að til þess að bernska
heymarlausra bama verði þroskavæn-
leg þarf að skapa málumhverfi þar
sem táknmál ræður ríkjum. Fleimilið
er í fæstum tilvikum það umhverfi
sem tryggir máltökuna því heyrandi
foreldrar eru á sama tíma og barnið
að læra táknmál. Foreldrunum er
kennt táknmál en barnið tileinkar sér
málið, án kennslu, svo fremi það sé í
umhverfinu. Það eru þessir hæfileikar
bama á ákveðnu tímabili bemskunnar
sem nefndir hafa verið máltökuskeið
- margir fræðimenn telja næmasta
skeiðið vera á aldrinum 18 til 36 mán-
aða - og því verður í tilviki heym-
arlausra barna að búa þannig um
hnúta að máltakan gerist á því sem
næst eðlilegan hátt í raunverulegu
táknmálsumhverfi þar sem táknmál er
alltaf til staðar í umhverfi barnsins.
Slíkt táknmálsumhverfi þarf að skapa
á leikskóla og einnig þarf að styðja
myndarlega við bakið á foreldrum til
þess að þeir geti gegnum mállegar
samræður á heimilinu tengst heymar-
lausu barni sínu tilfinningalegum
böndum.
tla mætti miðað við rannsóknir
á máltöku og táknmáli undan-
farinna áratuga að auðvelt væri að
sannfæra yfirvöld um mikilvægi
sérstakrar leikskóladeildar fyrir
heymarlaus böm, um nauðsyn þess að
búa þeim táknmálsumhverfi, veita
þeim aðgang að heyrnarlausum mál-
og menningarfyrirmyndum, og skapa
þær aðstæður að börnunum væri
tryggð nálægð við aðra heymarlausa
á ýmsum aldri til samsömunar og
mótunar jákvæðrar sjálfsmyndar. En
því er ekki að heilsa. Menntamála-
ráðuneytið ákvað síðastliðið sumar að
skóli heymarlausra hætti að starfrækja
leikskóladeild og fól Dagvist barna í
Reykjavík þessa mikilvægu menntun.
Þó dagsetningar hafi hingað til ekki
staðist og skólinn hafi rekið deildina
allt yfirstandandi skólaár stendur
ákvörðun ráðuneytisins og ætlunin er
að leikskólinn Sólborg taki við yngstu
nemendum skólans í haust.
Eg fullyrði að áform stjómvalda
bjóða heim þeirri hættu að (1) heyrn-
arlaus börn komi málhömluð í grunn-
skóla borið saman við að þau koma í
dag í grunnskólann með góðan grunn
bæði í táknmáli og íslensku; (2)
heyrnarlaus böm komi í grunnskóla
með brotna sjálfsmynd eftir stöðuga
ósigra í ójöfnum samanburði við
heyrandi jafnaldra á blönduðum leik-
skóla heyrandi og heyrnarlausra
barna; (3) sú yfirgripsmikla þekking
sem leikskólakennarar heymarlausra
barna búa yfir glatist; (4) sú nauðsyn-
lega nálægð við önnur heyrnarlaus
böm og heymarlausar fullorðnar mál-
og menningarfyrirmyndir verði lítil
sem engin; (5) foreldrar sendi fremur
heymarlaus böm sín í hverfisleikskóla
en Sólborg þar sem greiða þarf fyrir
þjónustuna og hún ekki lengur sniðin
að þörfum barna og foreldra; og (6)
enginn einn ábyrgur aðili hafi
heildaryfirsýn yfir skólagöngu
heymarlausra bama.
Með þeirri ákvörðun sem tekin
hefur verið í ráðuneyti mennta-
mála er að nn'nu mati verið að stíga
mikið óheillaspor því útlendir
18