Orð og tunga - 2020, Page 17

Orð og tunga - 2020, Page 17
Þóra Björk Hjartardóttir: Orðið hvað sem orðræðuögn 5 í innstöðu á undan tíma­ og magnliðum og liðum sem innihalda sértækt heiti, reyndust vera 25 alls eða um þriðjungur allra dæma um hvað sem orðræðuögn. Þótt dæmafjöldinn sé ekki mikill í svo stóru gagnasafni er hann engu að síður órækur vitnisburður um að þessi notkun kemur fyrir sem hefur þá væntanlega eitthvert ákveðið hlutverk og skiptir máli fyrir gang samtalsins eins og allt sem mælandi segir eða lætur frá sér, yrt sem óyrt. Til hægðarauka eru þessar tölur settar hér fram í Töflu 1. Heildarfjöldi 625 Sem spurnarfornafn 548 Sem orðræðuögn 77Tími, magn, heiti 25 Annað 52 Tafla 1: Fjöldi dæma um orðið hvað og dreifing þeirra eftir hlutverkum. Gagnabankinn ÍSTAL er að vísu frá 2000 og hugsanlega gætu nýrri gögn, sem reyndar eru ekki fyrir hendi í sama umfangi, leitt eitthvað fleira í ljós sem túlka mætti þá ef til vill sem breytingar á notkun. Það sama mætti segja um gögn frá öðrum aldurshópum svo sem unglingum, sem enn eru aðeins til í tak mörkuð um mæli (sbr. Íslenskt textasafn, Íslenskt unglingamál). 3 Orðræðuagnir og lagfæringar Eins og fram kom í inngangskafla er orðið hvað skilgreint sem orðræðu­ ögn í þeirri notkun og stöðu sem hér er til umfjöllunar. Með orð ræðu­ ögnum er átt við smáorð af ýmsum toga sem gegna samskiptalegu hlutverki í samræðum og eru eins konar merki frá mælanda um teng­ ingu við það sem á eftir kemur eða undan fór. Agnir eru þannig not­ aðar annars vegar til að stýra gangi samtalsins, með því t.d. að kalla sérstaklega eftir viðbrögðum viðmælanda, og hins vegar til að láta í ljós afstöðu eða sjónarhorn til þess sem sagt er (sbr. t.d. Couper­ Kuhlen og Selting 2018:493–495). Orðræðuagnir eru mjög algengar í töluðu máli og fjölbreyttar og verða aðeins túlkaðar út frá samhengi orðræðunnar eða samtalsins hverju sinni. Orðræðuagnir hafa ekki sjálfstæða orðmerkingu sem sést best á því að þeim má oft hæglega sleppa úr lotu án þess að grunnmerking segðarinnar breytist, sbr. orðið hvað í dæmum (1) og (2) hér að framan. frá viðmælanda. Dæmi af þessum toga, þótt áhugaverð séu að sumu leyti til samanburðar, verða hins vegar ekki tekin með hér. tunga_22.indb 5 22.06.2020 14:03:49
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154

x

Orð og tunga

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.