Orð og tunga - 2020, Blaðsíða 17

Orð og tunga - 2020, Blaðsíða 17
Þóra Björk Hjartardóttir: Orðið hvað sem orðræðuögn 5 í innstöðu á undan tíma­ og magnliðum og liðum sem innihalda sértækt heiti, reyndust vera 25 alls eða um þriðjungur allra dæma um hvað sem orðræðuögn. Þótt dæmafjöldinn sé ekki mikill í svo stóru gagnasafni er hann engu að síður órækur vitnisburður um að þessi notkun kemur fyrir sem hefur þá væntanlega eitthvert ákveðið hlutverk og skiptir máli fyrir gang samtalsins eins og allt sem mælandi segir eða lætur frá sér, yrt sem óyrt. Til hægðarauka eru þessar tölur settar hér fram í Töflu 1. Heildarfjöldi 625 Sem spurnarfornafn 548 Sem orðræðuögn 77Tími, magn, heiti 25 Annað 52 Tafla 1: Fjöldi dæma um orðið hvað og dreifing þeirra eftir hlutverkum. Gagnabankinn ÍSTAL er að vísu frá 2000 og hugsanlega gætu nýrri gögn, sem reyndar eru ekki fyrir hendi í sama umfangi, leitt eitthvað fleira í ljós sem túlka mætti þá ef til vill sem breytingar á notkun. Það sama mætti segja um gögn frá öðrum aldurshópum svo sem unglingum, sem enn eru aðeins til í tak mörkuð um mæli (sbr. Íslenskt textasafn, Íslenskt unglingamál). 3 Orðræðuagnir og lagfæringar Eins og fram kom í inngangskafla er orðið hvað skilgreint sem orðræðu­ ögn í þeirri notkun og stöðu sem hér er til umfjöllunar. Með orð ræðu­ ögnum er átt við smáorð af ýmsum toga sem gegna samskiptalegu hlutverki í samræðum og eru eins konar merki frá mælanda um teng­ ingu við það sem á eftir kemur eða undan fór. Agnir eru þannig not­ aðar annars vegar til að stýra gangi samtalsins, með því t.d. að kalla sérstaklega eftir viðbrögðum viðmælanda, og hins vegar til að láta í ljós afstöðu eða sjónarhorn til þess sem sagt er (sbr. t.d. Couper­ Kuhlen og Selting 2018:493–495). Orðræðuagnir eru mjög algengar í töluðu máli og fjölbreyttar og verða aðeins túlkaðar út frá samhengi orðræðunnar eða samtalsins hverju sinni. Orðræðuagnir hafa ekki sjálfstæða orðmerkingu sem sést best á því að þeim má oft hæglega sleppa úr lotu án þess að grunnmerking segðarinnar breytist, sbr. orðið hvað í dæmum (1) og (2) hér að framan. frá viðmælanda. Dæmi af þessum toga, þótt áhugaverð séu að sumu leyti til samanburðar, verða hins vegar ekki tekin með hér. tunga_22.indb 5 22.06.2020 14:03:49
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154

x

Orð og tunga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.