Orð og tunga - 2020, Side 59

Orð og tunga - 2020, Side 59
Einar Sigurðsson og Heimir Viðarsson: Um líka í fornu máli 47 verið fjölbreyttari en nú. Lítum á eftirfarandi lágmarkspar sem finna má með því að bera saman tvær ólíkar gerðir Brennu­Njáls sögu (tilv. eftir Jóhönnu Barðdal 2001, Heimi Frey Viðarssyni 2017): (15) a. ok líkaði þat ǫllum vel (skv. Kálfalækjarbók; Jóhanna Barðdal 2001:60) b. ok líkaði ǫllum þat vel (skv. Möðruvallabók; Heimir Freyr Viðarsson 2017:143) Í þeirri gerð Njáls sögu sem varðveitt er í Kálfalækjarbók (AM 133 fol., frá um 1350), sjá (15a), fer nefnifallsliðurinn á undan þágufallsliðnum í umhverfi með líka sem er hliðstætt (14), þ.e. strax á eftir persónubeygðri sögn, sbr. (14b). Í dæmi (15b) eftir Möðruvallabók (AM 132 fol., frá um 1330–1370) er röð liðanna spegluð. Dæmi (15a) kann að vera til marks um að líka hafi verið skiptisögn en a.m.k. tveir aðrir kostir eru þó í stöðunni. Annars vegar væri hægt að skýra orðaröðina í (15a) á þann veg að röð liðanna sé tilkomin vegna sérstakrar færslu andlagsins yfir frumlagið sem Jóhannes Gísli Jónsson (2018:148) talar um sem and lags stokkun (e. object scrambling). Hins vegar bendir Jóhannes Gísli Jónsson (2018:139) á að óákveðin frumlög og frumlög sem eru magn liðir, eins og ǫllum, geta staðið neðar í formgerðinni en ákveðnir liðir og því samrýmist röðin í (15a) því alveg að þat sé eftir sem áður andlag. Í (15) skiptir því máli að þágufallsliðurinn er magnliður. Þessir greiningarmöguleikar eru ekki í boði þegar tvö ákveðin for­ nöfn eiga í hlut. Rétt er því að benda á að þessi röð birtist einnig þar sem báðir liðirnir eru persónufornöfn (sbr. Faarlund 1990:183): (16) þa likar hon mer. yuir allar þær er ec heui fyr seet oc hœyrtt (Barl 68.12 [no. hdr., ca 1275]) Dæmi (16) sýnir nefnifallslið á undan þágufallslið í umhverfi þar sem við ættum ekki von á að sérstakar færslur breyttu röð liðanna inn­ byrðis. Dæmið er úr fornnorskum texta og niðurstaða Jóhannesar Gísla Jónssonar (2018:150) er að þótt líka hafi e.t.v. verið skiptisögn í norsku, eins og þetta dæmi megi túlka, hafi hún a.m.k. aldrei verið skiptisögn í forníslensku. Þar sem mörk forníslensku og fornnorsku eru ákaflega óljós, ekki síst í setningafræðilegu tilliti, finnst okkur ekki endilega ástæða til þess að ætla að forníslenska hafi verið frábrugðin fornnorsku að þessu leyti. Uppruna textanna er þó sjálfsagt að halda til haga enda kann líka að hafa þróað með sér skiptisagnareinkenni í fornnorsku eða forníslenska að hafa glatað þeim. tunga_22.indb 47 22.06.2020 14:03:51
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154

x

Orð og tunga

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.