Orð og tunga - 2020, Page 69

Orð og tunga - 2020, Page 69
Einar Sigurðsson og Heimir Viðarsson: Um líka í fornu máli 57 með ástands sögnum í nútímamáli í dæmum eins og Ég er ekki að skilja þetta, sjá Krist ínu M. Jóhannsdóttur 2015 og Theódóru A. Torfadóttur 2017)? Við veltum þessum spurningum fyrir okkur hér fyrir neðan. Þórhallur Eyþórsson og Jóhanna Barðdal (2005) skoða samband stýrisagna og samhverfra sagna. Þrátt fyrir að falla í geð sé samhverf sögn (þar sem þágufallsliðurinn, rétt eins og nefnifallsliðurinn, getur verið frumlag) benda Þórhallur og Jóhanna á að eingöngu setningin í (30b), en ekki (30a), sé tæk. Í báðum setningum er stýrisögnin reyna — í a­dæminu samsvarar ósagða frumlagið FOR þágufallslið en nefni­ fallslið í b­dæminu (dómarnir í (30) eru Þórhalls og Jóhönnu). (30) a. *Ég reyndi að FOR(þgf.) falla þessar konur(nf.) í geð. b. Ég reyndi að FOR(nf.) falla þessum konum(þgf.) í geð. (Þórhallur Eyþórsson og Jóhanna Barðdal 2005:851) Þórhallur og Jóhanna halda því fram að stýrisögnin reyna dragi fram merkingu sambærilega við please í ensku og því sé (30a) ótæk setn­ ing þar eð falla í geð hefur þar merkingu sambærilega við like í nú­ tíma ensku og sú merking samræmist illa sögninni reyna.15 Það er með öðrum orðum hægt að reyna að þóknast eða gera einhverjum til geðs en síður hægt að reyna að (láta sér) falla eitthvað í geð. Hins vegar hlýtur það að vera frumskilyrði að viðkomandi rök­ lið ur, hvort heldur sem er þágufalls­ eða nefnifallsliðurinn, geti yfir­ höf uð færst í frumlagssæti, svo sem í öðrum setningum en stýri nafn­ háttum. Þannig getur notkun reyna ekki þröngvað fram merk ing una ‘gera til geðs, þóknast’ með sögninni líka í nútímamáli þar eð nefni­ fallsliður hennar í t.d. aðalsetningum getur ekki færst í frumlagssæti. Eftirfarandi dæmi er því einfaldlega ótækt. (31) * Ég reyni alltaf að FOR(nf.) líka ókunnugum(þgf.). Við teljum því að skiptisagnareðli líka í fornu máli hafi verið forsenda fyrir því að hún hafi yfirleitt getað birst í eða haft þá orsakarmerkingu sem rætt var um hér að ofan (sbr. dæmi (29)). Ýmislegt hefur verið ritað um setningafræði samhverfra og ósam­ hverfra sagna sem veitir nánari innsýn í eðli breytileikans og hvernig 15 Um þetta segja Þórhallur og Jóhanna (2005:851): „The reason [30b] is unacceptable in Icelandic is that the matrix verb reyna ‘try’, with its strong semantic component of intentionality, in fact forces a ‘please’­reading on its controlled infinitive and excludes the ‘like’­reading.“ Sjá einnig umfjöllun um mögulegan merkingarmun með samhverfum sögnum hjá Jóhönnu Barðdal (2001). tunga_22.indb 57 22.06.2020 14:03:51
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154

x

Orð og tunga

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.