Orð og tunga - 2020, Qupperneq 81

Orð og tunga 22 (2020), 69–96, https://doi.org/10.33112/ordogtunga.22.5
© höfundur cc by-nc-sa 4.0.
Matteo Tarsi
Samspil tökuorða og innlendra
orða í samheitapörum í Þriðju
málfræðiritgerðinni
1 Inngangur
Í greininni1 er fjallað um tökuorð og innlend orð sem birtast í samheita­
pörum í Þriðju málfræðiritgerðinni (= ÞMR, frá u.þ.b. 1250). Ritgerðin
er ein af fjórum forníslenskum málfræðiritum (yfirlit hjá Magnúsi
Snædal 1993) og er höfundur hennar Ólafur Þórðarson hvítaskáld
(u.þ.b. 1210–1259), bróðursonur Snorra Sturlusonar. Greinin er sýnis­
horn af stærri rannsókn á samlífi og samspili innlendra orða og töku­
orða í íslenskum ritheimildum fram til siða skipta árið 1550 (Tarsi
væntanl.).2 Þar er fengist við eftirfarandi megin rann sóknar spurn ingu:
Hver var þróun íslensks orðaforða í aðdraganda hrein tungu stefn unn­
ar? Höfuðrannsóknin beinist m.ö.o. að íslenskum orða forða og hefur
1 Ég vil þakka þeim sem hafa veitt mér stuðning og hafa ekki síst verið mér ráðholl
við ritun þessarar greinar: Ara Páli Kristinssyni, Helgu Hilmisdóttur (Stofnun
Árna Magnússonar í íslenskum fræðum), Jóni Axel Harðarsyni og Margréti
Jónsdóttur (Háskóli Íslands). Síðast en ekki síst þakka ég Mikael Males (Univer­
sitetet i Oslo) sem benti mér á meistararitgerð Victors Frans, sem ræddi við mig
um efni ritgerðar sinnar og sendi mér hana strax eftir vörn svo að ég gæti nýtt
mér hana í rannsókn minni. Rannsóknin fékk tveggja ára styrk frá Háskólasjóði
Eimskipafélags Íslands á árunum 2018–2020.
2 Sambýli tökuorða og innlendra samheita þeirra hefur áður verið rannsakað en þó
einungis hvað nútímamálið varðar, sjá m.a. Guðrúnu Kvaran (2003:33–36), Ara
Pál Kristinsson (2004:57–58), Ara Pál Kristinsson og Amanda Hilmarsson­Dunn
(2015) og Tinnu Frímann Jökulsdóttur o.fl. (2019).
tunga_22.indb 69 22.06.2020 14:03:52